ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΟΝ "Ο ΠΛΑΤΩΝ" [1887]

Το ιδιωτικό εκπαιδευτήριο "Ο Πλάτων", του οποίου η μακροχρόνια διαδρομή ενός και πλέον αιώνα τερματίστηκε κατά το έτος 2002, αποτέλεσε αδιαμφισβήτητα ένα εκ πλέον ιστορικών και γνωστών ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων της πόλεως του Πειραιώς. 

Αφορμή για την παρουσίαση του παρόντος εικονογραφημένου ιστορικού αφιερώματος αποτέλεσε η φωτογραφική αποτύπωση του εγκαταλειμμένου πλέον κτιρίου του Λυκείου "Ο Πλάτων", στα τμήματα αυτού τα οποία είναι ορατά τόσο επί του πεζόδρομου Γλάδστωνος όσο και επί της οδού Κολοκοτρώνη στην Τερψιθέα Πειραιώς, στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα.

Το ιδιωτικό Εκπαιδευτήριο "Ο Πλάτων" αποτέλεσε αδιαμφισβήτητα ένα σχολικό ίδρυμα το οποίο "σημάδεψε" την εκπαιδευτική και πολιτιστική παράδοση της πόλης του Πειραιά. Κατά το έτος 2011, οπότε και έλαβε χώρα η φωτογράφηση των παλαιών σχολικών εγκαταστάσεων, στην πρόσοψη του κτιρίου υφίσταντο ακόμη οι κάτωθι εικονιζόμενες πινακίδες του εν λόγω ιστορικού ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου οι οποίες αργότερα αφαιρέθηκαν:

• Το Λύκειο του Ζήση Αγραφιώτη

Ο Πειραιώτης ιστορικός και συγγραφέας Γ.Ε. Χατζημανωλάκης διαφωτίζει σχετικά με τις καταβολές του εν λόγω εκπαιδευτικού ιδρύματος: Το υπό εξέτασιν εκπαιδευτήριο ιδρύθηκε κατά το έτος 1887 από τον από τον εκ Κοζάνης ορμώμενο αείμνηστο Ζήση Αγραφιώτη (1856-1936), ο οποίος μετοίκησε σε μικρή ηλικία στην πόλη του Πειραιά. Το "Λύκειο του Ζήση", όπως υπήρξε ευρύτερα γνωστό στον Πειραιά των τελών του 19ου αιώνα, στεγάστηκε κατά τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του (1887-1896) σε ένα παλαιό κτίριο στη συμβολή της οδού Κολοκοτρώνη με την οδό Σωτήρος Διός. Αργότερα, κατά την περίοδο 1896-1911, στεγάστηκε επί κτιρίων της οδού Αγίου Κωνσταντίνου, στο κέντρο της πόλης, αρχικά στην οικία Κολοσούκα και αργότερα στην οικία Αφεντούλη.

Το παρακάτω τεκμήριο από τον ημερήσιο πειραϊκό Τύπο του έτους 1898 αναφέρεται στις εξετάσεις γυμναστικής του ιδιωτικού Λυκείου Ζήση Αγραφιώτου το οποίο καταγραφόταν στην προ του ναού Αγίου Κωνσταντίνου πλατεία.

Στο παρακάτω επιχρωματισμένο επιστολικό δελτάριο των αρχών του 20ου αιώνα (Πειραιεύς: Πλατεία Αγίου Κωνσταντίνου μετά του Λυκείου Ζήση Αγραφιώτη / Pirée: Place Saint Constantine avec le lycée Zissis Agrafiotis), μπορούμε να διακρίνουμε την πινακίδα του υπό εξέτασιν Λυκείου Ζήση Αγραφιώτου στη συμβολή της λεωφόρου Σωκράτους (αργότερα Βασιλέως Κωνσταντίνου και νυν Ηρώων Πολυτεχνείου) με την οδό Αγίου Κωνσταντίνου. 

Αναφορά στο εν Πειραιεί Λύκειον Αρρένων Ζήση Αγραφιώτου, επί της διασταυρώσεως της λεωφόρου Σωκράτους και της οδού Αγίου Κωνσταντίνου, το οποίο περιλάμβανε πλήρες Δημοτικό Σχολείο, Ελληνικό Σχολείο και τρεις Γυμνασιακές τάξεις:

Αρχειακό τεκμήριο του εν Πειραιεί Λυκείου "Ο Πλάτων" του Ζήση Ν. Αγραφιώτου στο οποίο καταγράφεται αναλυτικά το καθηγητικό και διδακτικό προσωπικό του υπό εξέτασιν εκπαιδευτικού ιδρύματος στις αρχές του 20ου αιώνα.

Ενδεικτική αναφορά σε γυμναστικές επιδείξεις του γυμνασίου του ιδιωτικού Λυκείου του Ζήση Αγραφιώτου μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1904:

Στον Πλήρη Οδηγό του Πειραιώς του έτους 1906-1907, το Λύκειον "Ο Πλάτων" του Ζήση Ν. Αγραφιώτη χαρακτηριζόταν σύμφωνα με την κάτωθι διαφημιστική καταχώρηση ως "το αρχαιότερον των εν Πειραιεί εκπαιδευτικών ιδρυμάτων". Την εποχή εκείνη, το σχολείο του Αγραφιώτη περιελάμβανε Δημοτικό και Ελληνικό Σχολείο καθώς και τις τρεις τάξεις του Γυμνασίου απασχολώντας, υπό τη διεύθυνση του ιδίου του Ζ. Αγραφιώτη, περίπου 20 διδασκάλους:

Διαφημιστική καταχώρηση του εν Πειραιεί Ιδιωτικού Λυκείου Ζήση Αγραφιώτου, με έδρα επί της πλατείας Κοραή, μέσα από τις σελίδες Οδηγού των Αθηνών του έτους 1906:

Έτερη ενδεικτική αρχειακή καταχώρηση μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1908 με αναφορά στο οικοτροφείον Ζήση Αγραφιώτου εν Πειραιεί: 

Κατά το έτος 1911, το υπό εξέτασιν εκπαιδευτήριο του Ζήση Αγραφιώτη μεταφέρθηκε στη μεγάλη οικοδομή (πλέον κατεδαφισμένη) ιδιοκτησίας Δομεστίνη η οποία βρισκόταν στη συμβολή της σύγχρονης λεωφόρου Ηρώων Πολυτεχνείου (πρώην Σωκράτους και μετέπειτα Βασιλέως Κωνσταντίνου) και της οδού Σωτήρος Διός.

Αρχειακά τεκμήρια του Λυκείου μετά Οικοτροφείου του Ζήση Αγραφιώτου από το έτος 1912 στα οποία, συν τοις άλλοις, καταγράφεται η μίσθωση της μεγαλοπρεπούς οικίας των κληρονόμων Σταματόπουλου, επί της λεωφόρου Σωκράτους, για την κάλυψη των αναγκών τόσο του Λυκείου όσο και του Οικοτροφείου:

Διαφημιστικές καταχωρήσεις από τον πειραϊκό Τύπο του έτους 1914 του Λυκείου "Ο Πλάτων" του Ζήση Αγραφιώτου, του Οικοτροφείου του εν Πειραιεί Λυκείου "Ο Πλάτων" (στον άνω όροφο της μεγαλοπρεπούς οικίας Σταματόπουλου επί της λεωφόρου Κωνσταντίνου του διαδόχου) καθώς και μια ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία για πρώτη φορά γίνονταν δεκτά μικρά κοράσια στις δυο πρώτες τάξεις του Δημοτικού Σχολείου. 

Ανάλογη αναφορά από τον Τύπο του έτους 1915 στο "εξοχώτερον των Λυκείων της Ανατολής" του παιδαγωγού Ζήση Αγραφιώτου με ιδιαίτερη μνεία στην προσφερόμενη εκμάθηση ξένων γλωσσών: 

Το Λύκειον Ζήση Αγραφιώτου, επί της λεωφόρου Σωκράτους, όπως καταγράφεται μέσα από ένα επιστολικό δελτάριο των εκδόσεων Αλεξάκης: 

Το έτος 1923 πραγματοποιείται άλλη μια μετεγκατάσταση του εκπαιδευτικού ιδρύματος στο Μέγαρο Ζαλοκώστα (σσ. αναφέρεται και πηγές και ως οικία Καζανόβα ή Μέγαρο Βαρβαρέσου), ένα θαυμάσιο αρχοντικό, έργο του Ερνέστου Τσίλλερ, στη συμβολή της σημερινής λεωφόρου Ηρώων Πολυτεχνείου με τον πεζόδρομο Γλάδστωνος, παραπλεύρως των κήπων της Τερψιθέας.

Αναφορά του ιδιωτικού λυκείου Ζήση Αγραφιώτη και Παλαιολόγου Παπαϊωάννου στις σελίδες του Μέγα Οδηγού της πόλεως του Πειραιώς της περιόδου 1928 - 1929: 

• Ο Παλαιολόγος Παπαϊωάννου και το Μέγαρο Ζαλοκώστα στην Τερψιθέα

Το σπουδαίο εκπαιδευτικό έργο του Ζήση Αγραφιώτη κλήθηκε να συνεχίσει ο κάτωθι εικονιζόμενος συνεργάτης του Παλαιολόγος Παπαϊωάννου (1882-1953), ο οποίος μετά το θάνατο του Αγραφιώτη έγινε διευθυντής του εκπαιδευτηρίου κατά το έτος 1936. Εκείνη την εποχή, το ιδιωτικό εκπαιδευτήριο "Ο Πλάτων", όπως ήδη αναφέραμε, ήδη στεγαζόταν στο Μέγαρο Ζαλοκώστα στην Τερψιθέα.

Παλαιολόγος Παπαϊωάννου (1882-1953)

Διαφημιστική καταχώρηση του Λυκείου "Ο Πλάτων", Παλαιολόγου Παπαϊωάννου (πρώην Ζήση), μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1937:

Το περικαλλές νεοκλασικό κτίριο στη συμβολή της λεωφόρου Σωκράτους 63 με την οδό Γλάδστωνος στο οποίο το Λύκειο "Ο Πλάτων" του Ζήση Αγραφιώτη και μετέπειτα του Παλαιολόγου Παπαϊωάννου στεγάστηκε για περίπου τρεις δεκαετίες, καταγράφεται ως Οικία Βαρβαρέσου στα κάτωθι σχέδια τα οποία φέρουν την υπογραφή του σπουδαίου Βαυαρού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ (Ernst Ziller): 

Το Μέγαρο ιδιοκτησίας Βαρβαρέσου και αργότερα ιδιοκτησίας Ζαλοκώστα καταγράφηκε φωτογραφικά στην κάτωθι ασπρόμαυρη προπολεμική λήψη από τα τέλη της δεκαετίας του 1930 (επί δημαρχίας Μιχαήλ Μανούσκου):

Το Μέγαρο Ζαλοκώστα, έδρα του Λυκείου "Ο Πλάτων" όπως καταγράφηκε σε μια πανοραμική μεταπολεμική άποψη των κήπων της Τερψιθέας (μέσα από τα ψηφιοποιημένα αρχεία του ΕΛΙΑ):

Κήποι Τερψιθέας (Αρχείο ΕΛΙΑ)

Το Μέγαρο Ζαλοκώστα και οι πινακίδες των Εκπαιδευτηρίων του Π. Παπαϊωάννου καταγράφηκαν επίσης σε αρκετές μεταπολεμικές φωτογραφίες από τις παρελάσεις των Εθνικών Εορτών (25ης Μαρτίου και 28ης Οκτωβρίου), όπως λ.χ. στις παρακάτω:

Ενδεικτικό εξώφυλλο του Μηνιαίου Σχολικού Περιοδικού "Ο Πλάτων", το οποίο εκδιδόταν από τους μαθητές και της μαθήτριες του Λυκείου Π.Π. Παπαϊωάννου (από τις ψηφιοποιημένες συλλογές του ΕΛΙΑ):  

Αναφορά στον πειραϊκό Τύπο των αρχών του έτους 1969 σε ειδική εκδήλωση του Λυκείου "Πλάτων" στην οποία τιμήθηκαν δυο γνωστοί απόφοιτοι του σχολείου, ο διπλωμάτης, πολιτικός και συγγραφέας Παναγιώτης Πιπινέλης (21 Μαρτίου 1899 - 19 Ιουλίου 1970), βουλευτής, υπουργός και υπηρεσιακός πρωθυπουργός της χώρας ο οποίος κατά την περίοδο της Δικτατορίας είχε αναλάβει Υπουργός Εξωτερικών καθώς και ο δημοσιογράφος και πολιτικός Κωνσταντίνος Βοβολίνης (5 Ιανουαρίου 1913 - 10 Μαρτίου 1970) ο οποίος επίσης εκείνη τη χρονική στιγμή συμμετείχε ως Υφυπουργός Προεδρίας στην κυβέρνηση του Δικτάτορα Γεωργίου Παπαδόπουλου.

• Ο Περικλής Παπαϊωάννου και η εποχή μεγάλης ακμής

Από το έτος 1953 η διεύθυνση του εκπαιδευτηρίου είχε περάσει στα χέρια του Περικλή Παπαϊωάννου, ο οποίος με τη συνδρομή του εφοπλιστή Λουκά Ν. Νομικού προχώρησε στην αγορά τόσο του νεοκλασικού Μεγάρου Ζαλοκώστα όσο και του παρακείμενου οικοπέδου όπου εν τέλει το 1963 εγκαινιάστηκε το νέο σχολικό κτιριακό συγκρότημα, το οποίο δυστυχώς "αφομοίωσε" το Μέγαρο Ζαλοκώστα.

Διαφημιστική καταχώρηση των Εκπαιδευτηρίων "Ο Πλάτων" του Π. Παπαϊωάννου, μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1987, με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό χρόνων λειτουργίας του λυκείου (1887-1987), από τα θρανία του οποίου - όπως μάλιστα τονιζόταν χαρακτηριστικά - είχαν περάσει πολλές προσωπικότητες (ιεράρχες, πρωθυπουργοί, υπουργοί, βουλευτές, ακαδημαϊκοί, καθηγητές πανεπιστημίων, λογοτέχνες, μουσουργοί, καλλιτέχνες κ.α.) του τόπου. 

Τα εκπαιδευτήρια "Ο Πλάτων" ύστερα από μια μακρά περίοδο ακμής και εξαιρετικής παρουσίας στα πειραϊκά εκπαιδευτικά δρώμενα διέκοψαν τη λειτουργία τους κατά το έτος 2002. Όπως προαναφέραμε, από τα θρανία του εκπαιδευτηρίου, στα 115 χρόνια συνεχούς δραστηριότητάς του, πέρασαν αναρίθμητες μετέπειτα προσωπικότητες του πολιτικού, οικονομικού, εφοπλιστικού, βιομηχανικού, εκκλησιαστικού και ακαδημαϊκού χώρου, πολλοί αξιόλογοι και σπουδαίοι άνθρωποι των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών και πλήθος απλών ανώνυμων Πειραιωτών διαφόρων γενιών. 

• Σύγχρονες εικόνες του εγκαταλειμμένου εκπαιδευτηρίου "Ο Πλάτων"

Στις μέρες μας (21ος αιώνας), κατηφορίζοντας την πεζοδρομημένη Γλάδστωνος παραπλεύρως των κήπων της Τερψιθέας αντικρίζουμε "στο αριστερό μας χέρι" τις εγκαταλειμμένες σχολικές εγκαταστάσεις του Λυκείου "ο Πλάτων" (σσ. στο βάθος διακρίνεται μεταξύ των άλλων και το ξενοδοχείο "Park", ιδιοκτησίας επίσης της οικογενείας Παπαϊωάννου).

Η κεντρική είσοδος του ιστορικού εκπαιδευτικού ιδρύματος, επί της πεζοδρομημένης οδού Γλάδστωνος, παραπλεύρως των κάτω κήπων (πλατειών) της Τερψιθέας, με εμφανή τα σημάδια της εγκατάλειψης και του χρόνου, όπως καταγράφηκε στις αρχές της δεκαετίας του 2010. Ειρήσθω εν παρόδω, λίγο καιρό αργότερα, όλες οι εικονιζόμενες πινακίδες αφαιρέθηκαν από την πρόσοψη του κτιρίου.

Επί της οδού Κολοκοτρώνη, από το νυν οικόπεδο- ιδιωτικό χώρο στάθμευσης που κάποτε αποτελούσε την δεύτερη αυλή του σχολικού συγκροτήματος και χώρο στάθμευσης των σχολικών λεωφορείων, ο τηλεφακός μας βοηθά να "ζωντανέψουμε", έστω και από μακριά, μερικές λεπτομέρειες από τους εξωτερικούς διαδρόμους του κτιρίου που ίσως σε ορισμένους αναγνώστες να θυμίζουν τα σχολικά τους χρόνια.

Στην πεζοδρομημένη οδό Γλάστωνος, κατά την άνοιξη του έτους 2014, μετά την αφαίρεση των παλαιών επιγραφών του Λυκείου "Ο Πλάτων" από την πρόσοψη του κτιρίου:

Η πεζοδρομημένη οδός Γλάδστωνος και οι ανενεργές εγκαταλειμμένες και αναξιοποίητες εγκαταστάσεις του "Πλάτωνα" όπως καταγράφηκαν διαδοχικά το καλοκαίρι και τον χειμώνα του έτους 2023:

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. 

Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:

• "Πειραϊκό Λεύκωμα", Στ. Καραμπερόπουλος, Εκδόσεις Κοινωνικής, Πειραιάς, 2010
• "Πειραιάς 1834-1912", Σταματίνα Μαλικούτη, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς
• Πειραϊκό Αρχείο του Γυμνασιάρχη Παρασκευά Ευαγγέλου, "Η Ιστορία του Νεώτερου Πειραιά μέσα από Πηγές", Εκδόσεις Τσαμαντάκη
• Πλήρης Οδηγός του Πειραιώς 1906-1907
• Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ)
• Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως - Συλλεκτικοί Χάρτες - Προφορικές Μαρτυρίες

Φωτογραφίες: 

• Οι ιστορικές φωτογραφίες παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών.
• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.