Η Ελληνογαλλική Σχολή Πειραιά "Jeanne D'Arc" αποτέλεσε χρονικά το πρώτο ιδιωτικό σχολείο "δυτικής προέλευσης" που ιδρύθηκε και λειτούργησε στην πόλη του Πειραιά κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.
Το εν Πειραιεί έργο των Αδελφών (Καλογραιών) του μοναχικού τάγματος του Αγίου Ιωσήφ της Εμφανίσεως - Sœurs de Saint-Joseph-de-l'Apparition (όπως είναι ο επίσημο πλήρης τίτλος του τάγματος) - ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 1850, κατά την περίοδο της πρώτης γαλλικής κατοχής του Πειραιά. Πιο συγκεκριμένα, κατά το έτος 1859, τέσσερις Γαλλίδες μοναχές του προαναφερθέντος τάγματος προσκλήθηκαν να ταξιδέψουν στον Πειραιά από τον τότε εφημέριο της ήδη υπάρχουσας καθολικής εκκλησίας του Αγίου Παύλου με τις πρώτες δραστηριότητές τους να περιλαμβάνουν την ίδρυση Ασύλου Ορφανών, Σχολείου για τα καθολικά παιδιά της πόλης και Ιατρείου.
Δυο χρόνια αργότερα (έτος 1861) ιδρύθηκε εν τέλει και επίσημα ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα - σχολείο το οποίο ονομάστηκε "Jeanne D'Arc", προς τιμήν της Γαλλίδας ηρωίδας Ιωάννας της Λωραίνης, η οποία έχει συν τοις άλλοις αγιοποιηθεί από την Καθολική Εκκλησία.
Το εν Πειραιεί έργο των Αδελφών (Καλογραιών) του μοναχικού τάγματος του Αγίου Ιωσήφ της Εμφανίσεως - Sœurs de Saint-Joseph-de-l'Apparition (όπως είναι ο επίσημο πλήρης τίτλος του τάγματος) - ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 1850, κατά την περίοδο της πρώτης γαλλικής κατοχής του Πειραιά. Πιο συγκεκριμένα, κατά το έτος 1859, τέσσερις Γαλλίδες μοναχές του προαναφερθέντος τάγματος προσκλήθηκαν να ταξιδέψουν στον Πειραιά από τον τότε εφημέριο της ήδη υπάρχουσας καθολικής εκκλησίας του Αγίου Παύλου με τις πρώτες δραστηριότητές τους να περιλαμβάνουν την ίδρυση Ασύλου Ορφανών, Σχολείου για τα καθολικά παιδιά της πόλης και Ιατρείου.
Δυο χρόνια αργότερα (έτος 1861) ιδρύθηκε εν τέλει και επίσημα ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα - σχολείο το οποίο ονομάστηκε "Jeanne D'Arc", προς τιμήν της Γαλλίδας ηρωίδας Ιωάννας της Λωραίνης, η οποία έχει συν τοις άλλοις αγιοποιηθεί από την Καθολική Εκκλησία.
Οι ως άνω κινήσεις και δραστηριότητες δεν πρέπει να μας προκαλούν έκπληξη, μήτε να μας ξενίζουν: την εποχή εκείνη, ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένο τόσο στην Ευρώπη όσο και ανά τον κόσμο (λ.χ. στην Λατινική Αμερική), μέλη τέτοιων μοναχικών ταγμάτων να μεταναστεύουν συχνά δίκην ιεραποστολής σε τρίτες χώρες, με σκοπό την παροχή φιλανθρωπικών, κοινωνικών και εκπαιδευτικών υπηρεσιών.
Βέβαια, όσον αφορά ειδικότερα την Ελλάδα, οφείλουμε να επισημάνουμε λίγο το πολιτικό / διπλωματικό πλαίσιο που επικρατούσε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα: Ως γνωστόν οι γαλλικές κυβερνήσεις είχαν διατηρήσει μια αρκετά μεγάλη επιρροή επί των ελληνικών δρωμένων - όντας μια από τις τρεις προστάτιδες δυνάμεις μετά τη δημιουργία του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους το 1830 - επιρροή η οποία κορυφώθηκε κατά τη δεκαετία 1853-1863, περίοδο κατά την οποία - μετά τις εχθροπραξίες του Κριμαϊκού Πολέμου - αγγλικά και γαλλικά εκστρατευτικά σώματα επιβιβάστηκαν στον Πειραιά προς επιταγή και εκπλήρωση των επιθυμιών των προστάτιδων δυνάμεων.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1880, ο ιστορικός Π. Καμπούρογλου περιγράφει το "Σχολείον των Καλογραιών" ως εξής:
Μέσα σε ένα τέτοιο δυναμικό και ταυτόχρονα προβληματικό περιβάλλον, τo 1885 αγοράζεται το οικόπεδο στη συμβολή των οδών Καθολικής Εκκλησίας (παλαιότερη ονομασία οδός Πινδάρου) και Φίλωνος και το 1888 εγκαινιάζεται το πρώτο ιδιόκτητο διδακτήριο - παρθεναγωγείο. Ταυτόχρονα, στα τέλη του 19ου αιώνα, και πιο συγκεκριμένα το 1893, ιδρύεται σε άλλο σημείο της πόλης του Πειραιά και η έτερη Ελληνογαλλική Σχολή της πόλης, ο "Άγιος Παύλος", από άνδρες μοναχούς.
Αργότερα, κατά τα έτη 1898 και 1905, η Σχολή αγοράζει άλλα δυο οικόπεδα στην περιοχή. Στον Πλήρη Οδηγό του Πειραιώς του έτους 1906-1907, υφίσταται μια μικρή αναφορά στο Παρθεναγωγείον Αδελφών του Αγίου Ιωσήφ, έναντι του Καθολικού ναού. Κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου (1914-1918) η Ελληνογαλλική Σχολή "Jeanne D'Arc" μετατρέπεται σε νοσοκομείο ενώ το 1916 κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών μεταξύ αγγλογαλλικών δυνάμεων που είχαν εκ νέου επιβιβαστεί στο λιμάνι του Πειραιά και των ελληνικών δυνάμεων των Ανακτόρων, οι Αδελφές παρείχαν ιατρικές υπηρεσίες για τους τραυματίες των δυτικών δυνάμεων.
Μετά το 1922, πολλά κορίτσια από προσφυγικές περιοχές που επλήγησαν κατά την Μικρασιατική Καταστροφή βρήκαν καταφύγιο στις εγκαταστάσεις της Σχολής. Στον Μέγα Οδηγό του 1928-1929 και στην δεύτερη συμπεπληρωμένη έκδοση αυτού (1929-1930) το Παρθεναγωγείο μετά Οικοτροφείου "Ζαν Ντ'Άρκ" (των δυτικών καλογραιών) καταγράφεται στην κατηγόρια "Ξέναι Σχολαί" επί της οδού Φίλωνος, έναντι της Καθολικής Εκκλησίας. Στον ίδιο Οδηγό καταγράφεται επίσης το παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωσήφ το οποίο βρίσκεται εντός του σχολικού συγκροτήματος.
Στην παρακάτω καταχώρηση από τον προαναφερόμενο Οδηγό Πειραιώς του 1928-1929, το Γαλλικόν Οικοτροφείον "Ιωάννα Δ'Αρκ" καταγράφεται με εισόδους επί της οδού Ηφαίστου 15 (σσ. η σημερινή οδός Ελευθερίου Βενιζέλου) και Πινδάρου 8 (σσ. ο σημερινός πεζόδρομος Καθολικής Εκκλησίας), διευθυνόμενη υπό Soeurs St. Joseph de l'apparition.
Κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου (1934), η Γαλλική Σχολή "Jeanne D'Arc" αναγνωρίστηκε από το ελληνικό κράτος ως ισότιμο εξατάξιο Γυμνάσιο ενώ ο βομβαρδισμός του λιμανιού του Πειραιά στις 11 Ιανουαρίου 1944 κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου είχε ως συνέπεια την καταστροφή του κεντρικού τμήματος του εκπαιδευτικού συγκροτήματος. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως εκτός από τις μεγάλες υλικές καταστροφές, δυο Αδελφές της Σχολής - η Ηγουμένη Mère Thérèse και η Αδελφή Valentine - αποτέλεσαν θύματα των δολοφονικών βομβαρδισμών της πόλεως.
Μετά τον Πόλεμο και την Κατοχή, κατά το διάστημα 1949-1960, η υπό εξέτασιν Σχολή ανοικοδομήθηκε παίρνοντας τη σημερινή της μορφή, στο οικόπεδο που ορίζεται από τις οδούς Ελευθερίου Βενιζέλου, Φίλωνος και τον πεζόδρομο Καθολικής Εκκλησίας.
Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες της Σχολής περιλάμβαναν Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο - με εντατική εκμάθηση της γαλλικής γλώσσας - με αποτέλεσμα η "Jeanne D'Arc" να γίνει ένας από τους πλέον δημοφιλής προορισμούς για τους γονείς που ήθελαν να στείλουν τις κόρες τους (η Σχολή παρέμενε αυστηρά θηλέων) σε ιδιωτικό σχολείο στη πόλη του Πειραιά.
Ενδεικτικό ιστορικό τεκμήριο από τον Τύπο των αρχών της δεκαετίας του 1970 (έτος 1971) με αναφορά σε εκδήλωση στη Σχολή "Ιωάννα Δ'Αρκ", για την 150η επέτειο της Εθνικής Ανεξαρτησίας.
Στις μέρες μας (21ος αιώνας), η Ελληνογαλλική Σχολή Jeanne D'Arc συνεχίζει το εκπαιδευτικό της έργο, έχοντας συμπληρώσει και γιορτάσει τα 150 χρόνια προσφοράς (το 2009), με το δωδεκαθέσιο πλέον Δημοτικό Σχολείο, το Γυμνάσιο και το Λύκειο. Από το έτος 1995 δε, η Σχολή έπαψε να είναι "θηλέων" δεχόμενη και αγόρια. Ταυτόχρονα, το 1996 ολοκληρώθηκε η κατασκευή νέων κτιριακών εγκαταστάσεων επί της οδού Ελευθερίου Βενιζέλου και της λεωφόρου Εθνικής Αντιστάσεως (νέα πτέρυγα), δηλαδή παραπλεύρως του παλαιού κεντρικού κτιρίου, στην οποία λειτουργεί το δωδεκαθέσιο Δημοτικό Σχολείο.
- Ελληνογαλλική Σχολή Πειραιά "Jeanne D'Arc" - Πειραιάς Τότε και Σήμερα
Το κεντρικό κτίριο της Ελληνογαλλικής Σχολής Πειραιώς "Jeanne D'Arc", το έχει κηρυχθεί διατηρητέο, όπως καταγράφηκε φωτογραφικά για λογαριασμό του ΥΠΕΚΑ:
Η ως άνω έγχρωμη φωτογραφική καταγραφή χρησιμοποιήθηκε ως βάση για την κάτωθι σύνθεση αντιπαραβολή του Πειραιά του "χθες και του σήμερα", όπως παρουσιάστηκε μέσα από το πρωτότυπο προσωπικό project Πειραιάς / Piraeus Retronaut. Σε αμφότερες φωτογραφίες, οι σχολικές εγκαταστάσεις καταγράφηκαν από τη συμβολή των οδών Φίλωνος και Ελευθερίου Βενιζέλου. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως στη σύγχρονη φωτογραφία των αρχών της δεκαετίας του 2010, διακρίνονται οι νεώτερες εγκαταστάσεις της Ελληνογαλλικής Σχολής, στη συνέχεια της οδού Ελευθερίου Βενιζέλου προς την συμβολή αυτής με την λεωφόρο Εθνικής Αντιστάσεως.
- Fleur-de-lis
Στο σημείο αυτό, αξίζει επίσης να αναφερθούμε στο έμβλημα της Ελληνογαλλικής Σχολής "Jeanne D'Arc", στο οποίο δεσπόζει η παρουσία του ευρύτατα διαδεδομένου τριπέταλου Fleur-de-lis (ελληνιστί "άνθος κρίνου"), ενός συμβόλου το οποίο χρησιμοποιείται από πολλές οργανώσεις, ομάδες, συλλόγους κ.ο.κ. σε παγκόσμιο επίπεδο. Το εν λόγω σύμβολο, το οποίο διακρίνεται στο έμβλημα του υπό εξέτασιν σχολείου, έχει χρησιμοποιηθεί σε πολεμικές σημαίες, βασιλικά σύμβολα, οικόσημα κ.α. σε διάφορες μορφές και παραλλαγές εδώ και εκατοντάδες χρόνια ιδίως στη Γαλλία ενώ σε θρησκευτικό επίπεδο φέρεται να συμβολίζει την αγνότητα, την Παναγία αλλά και την Αγία Τριάδα.
Παρομοίως, στον εικονιζόμενο εξώστη των νεότερων σχολικών εγκαταστάσεων επί της οδού Ελευθερίου Βενιζέλου:
- Η Ελληνογαλλική Σχολή Πειραιώς "Jeanne D'Arc" κατά τον 21ο αιώνα
Λεπτομέρεια της πρόσοψης της Σχολής στην κεντρική είσοδο επί της οδού Ελευθερίου Βενιζέλου:
Άποψη της κεντρικής εισόδου και των αρχικών εγκαταστάσεων της Ελληνογαλλικής Σχολής επί της οδού Ελευθερίου Βενιζέλου:
Άποψη των προαναφερόμενων νεότερων εγκαταστάσεων της υπό εξέτασιν Ελληνογαλλικής Σχολής "Jeanne D'Arc" επί της οδού Ελευθερίου Βενιζέλου, πλησίον της συμβολής με τη λεωφόρο Εθνικής Αντιστάσεως, οι οποίες αποπερατώθηκαν το έτος 1996:
Άποψη διατηρητέου νεοκλασικού κτιρίου στη συμβολή των οδών Ελευθερίου Βενιζέλου και Γιαννακού Τζελέπη, το οποίο αποκαταστάθηκε και φιλοξενεί τις εγκαταστάσεις του νηπιαγωγείου της Ελληνογαλλικής Σχολής Πειραιώς "Jeanne D'Arc".
Άποψη των εγκαταστάσεων του υπό εξέτασιν ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου όπως καταγράφηκαν από τη συμβολή των οδών Ελευθερίου Βενιζέλου και Εθνικής Αντιστάσεως στις αρχές του μηνός Μαρτίου του έτους 2023:
Άποψη των σχολικών εγκαταστάσεων του υπό εξέτασιν ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου, στη συμβολή των οδών Γιαννακού Τζελέπη και Ελευθερίου Βενιζέλου, όπως καταγράφηκαν το φθινόπωρο του έτους 2024. Ειρήσθω εν παρόδω, μετά την αποχώρηση της Ελληνογαλλικής Σχολής "Ο Άγιος Παύλος" από τον Πειραιά, η Ελληνογαλλική Σχολή "Jeanne D'Arc" παρέμεινε πλέον το μοναδικό ιδιωτικό ελληνογαλλικό σχολείο της πόλεως.
Κείμενο - Πηγές:
Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:
- "Πειραιάς 1834-1912", Μαλικούτη Σταματίνα, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς
- "Πειραϊκό Λεύκωμα", Εκδόσεις Κοινωνική, Καραμπερόπουλος, Πειραιάς, 2010
- "Ιστορία του Πειραιώς από του 1833-1882 έτους" υπό Παντολέοντος Καμπούρογλου, Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών
- Επίσημη Ιστοσελίδα Ελληνογαλλικής Σχολής "Jeanne D'Arc"
- Αρχείο ΥΠΕΚΑ
- Οδηγοί Πόλεως - Τύπος Εποχής
Φωτογραφίες:
- Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος καθώς και οι συνθέσεις / αντιπαραβολές ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
- Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
- Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου