ΛΕΩΦΟΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΠΑΥΛΟΥ 119 & 121

Βαδίζοντας κατά μήκος της παλαιάς λεωφόρου Φαλήρου, η οποία στις μέρες μας καταγράφεται είτε ως λεωφόρος Βασιλέως Παύλου είτε ως λεωφόρος Αλέξανδρου Παπαναστασίου, ο φακός του ιστολογίου του MLP μοιραία εστιάζει, ανάμεσα στο σύνολο των αξιόλογων και μη, συγχρόνων, ανακατασκευασμένων ή/και παλαιότερων κατασκευών, στα δυο κάτωθι εικονιζόμενα διαδοχικά εγκαταλειμμένα διατηρητέα κτίσματα, των οποίων η κατασκευή τοποθετείται περί το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα.

Παρότι η αρχιτεκτονική των δυο ως άνω κτιρίων επί της λεωφόρου Βασιλέως Παύλου (Αλέξανδρου Παπαναστασίου) 119 και 121 διαφέρει, εντούτοις τούτα τα επί δεκαετίες εγκαταλειμμένα κτίρια, δύνανται να αποτυπώσουν, έστω και κατ'ελάχιστον, την εικόνα που παρουσίαζε κάποτε η λεωφόρος Φαλήρου.

Ας μεταφερθούμε λοιπόν στις αρχές του 20ου αιώνα, παρατηρώντας την ακόλουθη ψηφιακά επεξεργασμένη φωτογραφική λεπτομέρεια εξ' ενός ευρύτερου στερεοσκοπικού κάδρου δια χειρός Jean Binot (έτος 1902), στην οποία καταγράφονται διάφορα κτίρια επί της λεωφόρου Φαλήρου και επί της υποκείμενης ακτής Πρωτοψάλτη. 

Από την ίδια εποχή, μια μερική άποψη της ακτής Πρωτοψάλτη (νυν ακτή Αθηνάς Δηλαβέρη) και της υπερκείμενης λεωφόρου Φαλήρου περί τις αρχές του 20ου αιώνα, σε μια καταγραφή από την παραλία και των εγκαταστάσεων των θαλασσίων λουτρών του νέου Φαλήρου:

Στην επόμενη ψηφιακά επεξεργασμένη λεπτομέρεια η οποία έχει προκύψει από την ως άνω ασπρόμαυρη λήψη, παρατηρήστε τα δυο υπό εξέτασιν γειτονικά κτίρια επί της τότε οδού Φαλήρου, ήτοι το κτίριο με το χαρακτηριστικό δώμα στον άνω όροφο και, στα δεξιά αυτού, το έτερο διώροφο με τα αψιδωτά παράθυρα:

Κατά τη διάρκεια της Μεσολυμπιάδας του 1906, η ομάδα υδατοσφαίρισης (water polo) της Σουηδίας βρέθηκε στην Ελλάδα για έναν αγώνα επίδειξης. Στην κάτωθι αρχειακή ασπρόμαυρη φωτογραφία, οι αθλητές της Εθνικής Ομάδας Υδατοσφαίρισης της Σουηδίας ποζάρουν με φόντο τα ύδατα του φαληρικού όρμου, την ακτή Πρωτοψάλτη, την οδό Φαλήρου και τον λόφο της Καστέλλας! 

Έτος 1906 - Μεσολυμπιάδα (Πηγή Εικόνας)

Κατά των ίδιο τρόπο, κατόπιν επεξεργασίας της ως άνω φωτογραφίας του 1906, παρατηρήστε στα δεξιά της κάτωθι λεπτομέρειας / εικόνας, τα δυο υπό εξέταση κτίρια επί της λεωφόρου Φαλήρου. Σημείο αναφοράς όπως πάντοτε το άνω γωνιαίο δώμα του ενός κτιρίου και στα δεξιά αυτού, το δεύτερο διώροφο με τα χαρακτηριστικά ανοίγματα:

Τα υπό εξέτασιν κτίρια επί της λεωφόρου Φαλήρου όπως καταγράφηκαν δια χειρός Paul Schulz, στα τέλη της δεκαετίας του 1920 (λεπτομέρεια ευρύτερου φωτογραφικού κάδρου).

Έτερη ασπρόμαυρη φωτογραφική καταγραφή του λόφου της Καστέλλας από την αμμουδιά της ακτής Πρωτοψάλτη (νυν ακτή Αθηνάς Δηλαβέρη), στην οποία έχουν επισημανθεί τα δυο υπό εξέταση κτίρια:

Η όψη των δυο υπό εξέτασιν κτιρίων όπως καταγράφηκαν κατά τη δεκαετία του 1950, σε μια λήψη από τον θαλάσσιο χώρο έναντι της ακτής Πρωτοψάλτη (νυν ακτή Αθηνάς Δηλαβέρη).

Πηγή: "Πειραιάς 1834-1912", Σταματίνα Μαλικούτη

• Λεωφόρος Βασιλέως Παύλου 119 - Οικία Αξελού

Αναλυτικότερα, στον αριθμό "119" της λεωφόρου Βασιλέως Παύλου (ή Αλέξανδρου Παπαναστασίου), διασώζεται μέχρι τις ημέρες μας (21ος αιώνας), εγκαταλειμμένο, το κάτωθι εικονιζόμενο αξιόλογο παραδοσιακό διατηρητέο κτίριο, αρχικής κατασκευής δεκαετίας 1880, του οποίου εκ πρώτης όψεως κύριο χαρακτηριστικό αποτελεί το γωνιαίο δώμα στον άνω όροφο. Η πρόσοψη του κτιρίου με τον χαρακτηριστικό πέτρινο μαντρότοιχο και τις σφραγισμένες εισόδους όπως καταγράφηκε το καλοκαίρι του 2009:

Η όψη του εν λόγω εγκαταλειμμένου κτιρίου επί της λεωφόρου Βασιλέως Παύλου 119 όπως καταγράφηκε φωτογραφικά κατά το έτος 2011. Στα αριστερά του κτιρίου διακρίνεται πρόσθετη κτιριακή εγκατάσταση, η οποία αποτελεί σαφώς μεταγενέστερη προσθήκη.

Σύμφωνα με τα γραφόμενα στον αξιόλογο ιστότοπο Neoclassical Architecture, το εν λόγω κτίριο αποτέλεσε την οικία του Μιλτιάδη Αξελού, το ονοματεπώνυμο του οποίου υφίστατο στα μαρμάρινα κιονόκρανα της εντυπωσιακής εισόδου τα οποία λογικά εκλάπησαν. Μεταπολεμικά, στο εν λόγω κτίριο στεγάστηκαν αρχικά τα Εκπαιδευτήρια Δαυράδου - Μπαχλιτζανάκη για μια περίπου δεκαετία, αργότερα το "Ναυτικόν Γυμνάσιον Πειραιώς" ή "Ναυτικόν Γυμνάσιον Καστέλλας" του Π.Γ. Μαυρία και τέλος τα Εκπαιδευτήρια Αρβανιτόπουλου, μέχρι περίπου τα τέλη της δεκαετίας του 1970. Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός πως το εν λόγω διατηρητέο κτίριο καταγράφεται στα αρχεία του ΥΠΕΚΑ, μάλλον λανθασμένα, ως ιδιοκτησία Παναγιώτη Αρβανιτόπουλου (σσ. πρόκειται για τον πατέρα του πολιτικού και καθηγητή Κωνσταντίνου Αρβανιτόπουλου).

Δυο ενδεικτικές διαφημιστικές καταχωρήσεις των Εκπαιδευτηρίων Δαυράδου - Μπαχλιτζανάκη, επί της λεωφόρου Φαλήρου 119, μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου της δεκαετίας του 1950:

Αρχειακή διαφημιτική καταχώρηση του Ναυτικού Γυμνασίου Πειραιώς "Καστέλλα", καταγραφόμενο ως "το μόνον Ναυτικόν Γυμνάσιον εν Πειραιεί το οποίον είχε λάβει άδειαν λειτουργίας" επί της λεωφόρου Φαλήρου 119, κατά το έτος 1959:

Το υπό εξέτασιν κτίριο επί της λεωφόρου Φαλήρου 119 όπως καταγράφηκε περί τα μέσα της δεκαετίας του 1960, με την χαρακτηριστική επιγραφή του προαναφερομένου Ναυτικού Γυμνασίου επί της προσόψεώς του.

Πηγή: ΕΛΙΑ

Έτερο αρχειακό τεκμήριο με αναφορά στο Ναυτικόν Γυμνάσιον Πειραιώς, επί της λεωφόρου Φαλήρου 119, στην Καστέλλα, μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1960.

Έγχρωμη ευχετήρια κάρτα του προαναφερόμενου "Ναυτικού Γυμνασίου Καστέλλας" ιδιοκτησίας του Π.Γ. Μαυρία - με το κτίριο του εκπαιδευτηρίου να έχει σημανθεί εντός κύκλου - η οποία τιτλοφορείται "Άποψις από το Ν. Φάληρον" και προσφέρει μια άποψη των βορειοανατολικών προπόδων του λόφου της Καστέλλας εκ της φαληρικής παραλίας περί τις αρχές της δεκαετίας του 1960.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως κατά το έτος 1964, το εν λόγω κτίριο παραχωρήθηκε βάσει σχετικής διαθήκης με ημερομηνία 10.02.1964 ως κληροδότημα, από την Βασιλική Αξελού, χήρα Ιωάννη Αξελού (1874-1940), στο ΤΣΜΕΔΕ, τον φορέα ασφάλισης των μηχανικών, με σκοπό την στέγαση νοσοκομείου ή πνευματικού κέντρου για τα μέλη του. 

Ενδεικτικό αρχειακό τεκμήριο από τα μέσα της δεκαετίας του '70, εποχή κατά την οποία στο κτίριο της οδού Βασιλέως Παύλου 119 στεγάζονταν τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια Π. Αρβανιτόπουλου:

Παρότι το υπό εξέτασιν κτίριο κηρύχθηκε ως διατηρητέο μνημείο το 1987, σταδιακά αφαιρέθηκαν πολλά από τα διακοσμητικά στοιχεία του και αφέθηκε στη δίνη του χρόνου. Τα τελευταία χρόνια στο εν λόγω κτίριο έχουν σημειωθεί εκτεταμένες ζημίες από πυρκαγιά ως αποτέλεσμα της διαχρονικής αδιαφορίας Κράτους και του ιδιοκτήτη (ΤΣΜΕΔΕ).

Το διατηρητέο κτίριο, όπως καταγράφηκε για λογαριασμό του ΥΠΕΚΑ, στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Αξιομνημόνευτες οι πινακίδες της ιδιωτικής σχολής Αρβανιτόπουλου, του τελευταίου χρονικά εκπαιδευτηρίου που έκανε χρήση του υπό εξέτασιν κτιρίου.

Η πρόσοψη της υπό εξέτασιν πρώην οικίας Αξελού το καλοκαίρι του έτους 2018:

Ενημερωτικές πινακίδες του ΕΤΑΑ-ΤΣΜΕΔΕ που αναρτήθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 2010:

Η πάλαι ποτέ οικία Αξελού επί της λεωφόρου Βασιλέως Παύλου 119 και η παρακείμενη εγκαταλειμμένη οικία επί της λεωφόρου Βασιλέως Παύλου 121, αμφότερες σε σταθερή κατάσταση εγκατάλειψης και απαξίωσης, όπως καταγράφηκαν το καλοκαίρι του έτους 2023:

Το υπό εξέτασιν διατηρητέο κτίριο όπως καταγράφηκε φωτογραφικά στα μέσα Φεβρουαρίου του έτους 2025:

Διαβάστε εδώ ένα εμπεριστατωμένο άρθρο του ιστότοπου Neoclassical Architecture in Greece με αναλυτική περιγραφή των αρχικών μορφολογικών στοιχείων του κτιρίου με πλήθος φωτογραφιών από το εξωτερικό αλλά και το εσωτερικό του κτιρίου.

• Λεωφόρος Βασιλέως Παύλου 121

Παραπλεύρως της προαναφερθείσης πρώην οικίας Μ. Αξελού, στον αριθμό "121" της λεωφόρου Βασιλέως Παύλου (ή Αλέξανδρου Παπαναστασίου),  στο οικοδομικό τετράγωνο 127/27, ο φωτογραφικός φακός του ιστολογίου εστιάζει στο επίσης εγκαταλειμμένο εδώ και δεκαετίες κάτωθι εικονιζόμενο τριώροφο κτίριο, με τα χαρακτηριστικά ανοίγματα στον πρώτο όροφο. Το εν λόγω κτίριο, το οποίο προσδιορίζεται ως κατασκευή της δεκαετίας του 1860 (!), φέρεται να αποτέλεσε ιδιοκτησία της οικογενείας Ραβελάκη ή Ρεβελάκη (σσ. σύμφωνα με ορισμένες πηγές στο κτίριο λειτούργησε θεραπευτήριο / νοσοκομείο). 

Το εγκαταλειμμένο κτίριο στον αριθμό "121" της λεωφόρου Βασιλέως Παύλου όπως καταγράφηκε το καλοκαίρι του 2009:

Ακολουθούν ορισμένες ενδεικτικές φωτογραφίες του υπό εξέτασιν κτιρίου όπως καταγράφηκε στα τέλη της δεκαετίας του 2000:

Το υπό εξέτασιν κτίριο, όπως καταγράφηκε φωτογραφικά το καλοκαίρι του έτους 2011:

Το υπό εξέταση εγκαταλειμμένο διατηρητέο το καλοκαίρι του έτους 2018:

Το εγκαταλειμμένο διατηρητέο επί της οδού Βασιλέως Παύλου 121, όπως καταγράφηκε φωτογραφικά κατά το καλοκαίρι του έτους 2023. Όπως είναι εμφανές στις φωτογραφίες, τμήμα του πέτρινου μαντρότοιχου είχε ήδη καταρρεύσει ενώ είχε τοποθετηθεί προστατευτικό πλέγμα και προειδοποιητική κορδέλα επί του πεζοδρομίου. 

 

Το υπό εξέτασιν διατηρητέο κτίριο όπως καταγράφηκε φωτογραφικά στα μέσα Φεβρουαρίου του έτους 2025:

Στην κάτωθι ασπρόμαυρη αρχειακή φωτογραφική καταγραφή, αξίζει κανείς να παρατηρήσει την κατάσταση στην οποία βρισκόταν το υπό εξέτασιν κτίριο περί τα μέσα της δεκαετίας του 1960, ευρισκόμενο ανάμεσα στην προαναφερθείσα πρώην οικία Αξελού (τότε με την επιγραφή "Ναυτικόν Γυμνάσιον") και την οικία Πολυχρονίδη (κατεδαφισμένη).

Πηγή: ΕΛΙΑ

Το εν λόγω κτίριο, το οποίο έχει κηρυχθεί διατηρητέο από το έτος 1987, καταγράφεται σύμφωνα με το ΦΕΚ 776/2005 ως φερόμενης ιδιοκτησία Χρήστου Χούμπαυλη και μάλιστα στο εν λόγω ΦΕΚ καθορίζονταν συμπληρωματικοί ειδικοί όροι και περιορισμοί δόμησης για την αποκατάσταση και επέκταση του κτιρίου, τη δημιουργία υπογείων χώρων στάθμευσης κ.α., εργασίες οι οποίες ουδέποτε έλαβαν χώρα.

Το διατηρητέο κτίριο επί της λεωφόρου Βασιλέως Παύλου 121 όπως καταγράφηκε φωτογραφικά για λογαριασμό του ΥΠΕΚΑ στα τέλη της δεκαετίας του 1980:

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως κατά το έτος 2015, σύμφωνα με την απόφαση 46044/2015, υπήρξε νέος καθορισμός συμπληρωματικών ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης στο υπό εξέτασιν διατηρητέο κτίριο επί της οδού Βασιλέως Παύλου αριθμός 121, στην Καστέλλα (ΦΕΚ 237/ΑΑΠ/2015, 25-11-2015)

Διαβάστε εδώ ένα εμπεριστατωμένο άρθρο του ιστότοπου Neoclassical Architecture in Greece στο οποίο, συν τοις άλλοις, μπορείτε να δείτε φωτογραφίες από το εσωτερικό του εγκαταλειμμένου κτιρίου!

Αντί επιλόγου, μια άποψη της σύγχρονης λεωφόρου Βασιλέως Παύλου (Αλέξανδρου Παπαναστασίου - πρώην λεωφόρος Φαλήρου), με τα δυο εγκαταλειμμένα διατηρητέα κτίρια τα οποία παρουσιάστηκαν στο παρόν αφιέρωμα: 

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές

• Neoclassical Architecture in Greece
• ΥΠΕΚΑ
• Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο - ΕΛΙΑ
• "Πειραιάς 1834-1912", Σταματίνα Μαλικούτη, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς
• Τύπος Εποχής - Συλλεκτικοί Χάρτες

Φωτογραφίες:

• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος και οι συνθέσεις / αντιπαραβολές ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.