ΠΕΙΡΑΙΑΣ: ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ [1960 - 1970]

Στο παρόν διαρκώς εμπλουτιζόμενο ιστορικό / φωτογραφικό αφιέρωμα παρουσιάζονται δυο σειρές έγχρωμων - επεξεργασμένων από τον γράφοντα το ιστολόγιο - φωτογραφικών καταγραφών της πόλεως του Πειραιώς του παρελθόντος, οι οποίες τοποθετούνται χρονικά περίπου από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 έως και τα μέσα της δεκαετίας του 1970. Στη θέα αυτών των εικόνων, αρκετοί θα κουνήσουν το κεφάλι τους με νοσταλγία, πίκρα και (ίσως) θυμό, αντικρίζοντας την διαφορετική όψη του Πειραιά πριν από λίγες μόλις δεκαετίες.

• Οι αεροφωτογραφίες του "Athens - The City and Its Museum" (1979)

Η πρώτη σειρά αεροφωτογραφιών έχει ληφθεί από το φωτογραφικό λεύκωμα "Athens - The City and Its Museum" (1979), της Εκδοτικής Αθηνών Α.Ε. και τοποθετούνται χρονικά από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 και μέχρι το έτος 1979, έτος έκδοσης του προαναφερθέντος λευκώματος.

Στην πρώτη αεροφωτογραφία, διακρίνονται σε πρώτο πλάνο ο λιμένας της Ζέας (Πασαλιμάνι) και κάπως πιο από δεξιά η παραλία της Καστέλλας (πλαζ "Βοτσαλάκια") με την χαρακτηριστική νήσο του Κουμουνδούρου. Η σχεδόν ολική τσιμεντοποίηση του Πειραιά μετά την λαίλαπα της αντιπαροχής αποδεικνύεται περίτρανα από την παρουσία μεγάλου αριθμού πολυκατοικιών ενώ αξιοσημείωτο είναι πως είχε ολοκληρωθεί η κατασκευή της Μαρίνας ελλιμενισμού των σκαφών της Ζέας και η διαμόρφωσή της. Στο κάτω αριστερό άκρο της φωτογραφίας καταγράφονται επίσης το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά με τα ευρήματα του αρχαίου ελληνιστικού θεάτρου της Ζέας αλλά και το κτίριο της Ελληνογαλλικής Σχολής Πειραιά "Ο Άγιος Παύλος" επί της λεωφόρου Χαρίλαου Τρικούπη.

Στη δεύτερη κατά σειρά αεροφωτογραφία, διακρίνονται οριακά το κτίριο του (νυν) Ναυτικού Ομίλου της Ελλάδος (ΝΟΕ - πρώην ΒΝΟΕ στην άκρη δεξιά), εκ νέου η διαμορφωμένη παραλία της Καστέλλας (πλαζ Βοτσαλάκια), ο λιμένας της Ζέας (Πασαλιμάνι) και η διαμορφωμένη Μαρίνα ελλιμενισμού των σκαφών της Ζέας μέχρι τη Φρεαττύδα όπως επίσης και τμήμα της πυκνοκατοικημένης Πειραϊκής Χερσονήσου (οι "κατέχοντες" σίγουρα μπορούν να διακρίνουν το κτίριο του Ειδικού Αντικαρκινικού Νοσοκομείου Πειραιά "Μεταξά" το οποίο προεξέχει). Στο βάθος πλήθος πλοίων στην ράδα έξωθεν του κεντρικού λιμένος Πειραιώς.

Στην τρίτη αεροφωτογραφία διακρίνεται σε πρώτο πλάνο ο μικρός φυσικός λιμήν Μουνιχίας (μετέπειτα Τουρκολίμανο και νυν Μικρολίμανο) και τμήμα του λόφου της Καστέλλας με το Βεάκειον (πρώην Σκυλίτσειον) Δημοτικό Αμφιθέατρο να ξεχωρίζει εκεί όπου κάποτε βρίσκονταν τα πυροβολεία της Καστέλλας. Στο βάθος ο κεντρικός λιμένας Πειραιά με τις αποθήκες και το παλαιό Silo, η Ηετιώνεια Ακτή και τμήμα της Δραπετσώνας καθώς και η νήσος Ψυττάλεια. Παρατηρήστε επίσης την μικρή τεχνητή παραλία άμμου επί της ακτής Αλέξανδρου Κουμουνδούρου, στη στροφή που οδηγεί από το σημερινό τεχνητό κανάλι της ακτής Αθηνάς Δηλαβέρη προς το Μικρολίμανο, μπροστά στην παλαιά έπαυλη Ζαχαρίου. Στη θέση αυτής της μικρής παραλίας αργότερα δημιουργήθηκαν χώρος στάθμευσης και αθλητικές εγκαταστάσεις οι οποίες αργότερα καταργήθηκαν. 

Μια εναλλακτική εναέρια άποψη του όρμου του Μικρολίμανου στην οποία καταγράφονται, εκτός των ως άνω, ο ιερός ναός του Προφήτη Ηλία της Καστέλλας και το Bowling Center.

Στην τέταρτη αεροφωτογραφία, εκ νέου - αλλά από άλλη γωνία λήψης - ο αρχαίος λιμένας της Μουνιχίας, το άλλοτε γραφικό Τουρκολίμανο και νυν Μικρολίμανο, δίχως το πλήθος σταθερών κατασκευών που το μετέτρεψαν σε ένα απρόσωπο και ακαλαίσθητο κέντρο πεινασμένων διερχομένων. Στα αριστερά της αεροφωτογραφίας, αξιοσημείωτη η διάταξη των προσφυγικών του Τουρκολιμανου.

**Δείτε ένα εκτενές αφιέρωμα παλαιών αρχειακών φωτογραφιών του Τουρκολίμανου / Μικρολίμανου εδώ.**

Στην κάτωθι εικονιζόμενη πέμπτη αεροφωτογραφία καταγράφεται σε πρώτο πλάνο η μαρίνα ελλιμενισμού σκαφών της Ζέας, η οποία ουσιαστικά ενοποίησε τον πάλαι ποτέ όρμο της Φρεαττύδας και τον λιμένα της Ζέας (Πασαλιμάνι), οι εγκαταστάσεις του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος στην Φρεαττύδα καθώς επίσης, οριακά, την τεχνητή πλαζ της Φρεαττύδας, όπως διαμορφώθηκε παραπλεύρως του λιμενοβραχίονα της Μαρίνας Ζέας, από την Φρεαττύδα προς την Τερψιχόρη. Στο βάθος το κεντρικό λιμάνι του Πειραιά και στην άκρη δεξιά η συνοικία της πλατείας Αλεξάνδρας.

Η έκτη φωτογραφία, έχει αποτελέσει κατά το παρελθόν αφορμή σχετικής σύγκρισης - αντιπαραβολής φωτογραφιών της ενότητας "Πειραιάς: Τότε και Σήμερα". Σε πρώτο πλάνο καταγράφονται το αναψυκτήριο του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού (ΕΟΤ) "Πισίνα" (νυν ιδιωτική επιχείρηση με την ίδια επωνυμία) στο άκρο της Μαρίνας Ζέας στη Φρεαττύδα, οι ιδιωτικοί θαλαμηγοί και τα κίτρινα ιπτάμενα δελφίνια (flying dolphins) της εταιρίας "Ceres" που αναχωρούσαν με προορισμό τα νησιά του Αργοσαρωνικού. Στο βάθος διακρίνεται η πλατεία Αλεξάνδρας και τον λόφο της Καστέλλας.

Στην έβδομη αεροφωτογραφία, διακρίνεται ένα τμήμα του κεντρικού λιμένα Πειραιά, με γωνία λήψης λογικά πάνω από την αποβάθρα της Τρούμπας επί της ακτής Μιαούλη (ίσως η φωτογραφική λήψη να έχει πραγματοποιηθεί από κτίριο των Ολυμπιακών Αερογραμμών (σσ. Μέγαρο Λυκιαρδόπουλου) στη συμβολή ακτής Μιαούλη με τη λεωφόρο Δευτέρας Μεραρχίας). Αριστερά καταγράφονται τα κτίρια της ακτής Ποσειδώνος με τα πλοία των γραμμών του Αργοσαρωνικού να συνωστίζονται εκεί όπου κάποτε υφίστατο η βασιλική αποβάθρα του λιμανιού. Στο βάθος, εκτός από τα πλοία της ελληνικής ακτοπλοΐας, αξιοσημείωτα τα κτίρια πέριξ της πλατείας Καραΐσκάκη, με φόντο τον ορεινό όγκο του όρους Αιγάλεω.

• Οι έγχρωμες carte postales της δεκαετίας 1960-1970

Η δεύτερη σειρά φωτογραφιών που ακολουθεί, προέρχεται από διάφορες διάσπαρτες διαδικτυακές πηγές, δίχως να υπάρχει σαφής ένδειξη προέλευσης ή πνευματικών δικαιωμάτων. Ως προς την χρονολόγηση, αξίζει να τονίσουμε πως οι επόμενες επίσης έγχρωμες αρχειακές φωτογραφικές καταγραφές, είναι ελαφρώς προγενέστερες από τις ως άνω που ήδη παρουσιάστηκαν.

Στις κάτωθι έγχρωμες αρχειακές λήψεις οι οποίες τοποθετούνται χρονικά περί τα μέσα της δεκαετίας του 1960, καταγράφονται οι τότε νεότευκτες εγκαταστάσεις του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδας στον επιχωματωμένο όρμο της Φρεαττύδας. Στο βάθος επί της πλατείας Αλεξάνδρας, διακρίνονται ευκρινώς οι δυο οικίες Πατσιάδου, έργα Ernst Ziller, εκ των οποίων διασώζεται πλέον μονάχα η δεξιά καθώς επίσης η εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης. Ειρήσθω εν παρόδω, η εικονιζόμενη διαρρύθμιση του Ναυτικού Πάρκου της Φρεαττύδος, όπως καταγράφεται στην κάτωθι αεροφωτογραφία εποχής, παρέμεινε δίχως αλλαγή μέχρι το έτος 2004, οπότε και άλλαξε, όχι απαραίτητα προς το καλύτερο. Στο βάθος, ο λόφος της Καστέλλας και η παραλία της Καστέλλας (παλαιότερα γνωστή λόγω των λουτρών του Αδαμόπουλου και του Παρασκευά, εσχάτως γνωστή ως πλαζ "Βοτσαλάκια").

Στη επόμενη σχετική αεροφωτογραφία, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως στο ακραίο δεξιό λιμενοβραχίονα της Μαρίνας Ζέας στη Φρεαττύδα πραγματοποιούνταν εργασίες, ενώ διακρίνεται ο πυργίσκος του ιστορικού υποβρυχίου "Παπανικολής", στη θέση στην οποία βρίσκεται μέχρι τις μέρες μας (21ος αιώνας).

**Διαβάστε ένα ξεχωριστό εικονογραφημένο αφιέρωμα σχετικό με την ιστορία της Φρεαττύδας εδώ.**

Το Πασαλιμάνι (λιμένας Ζέας ή/και όρμος Κανάρη) με γωνία λήψης από κάποιο σημείο πέριξ της πλατείας Αλεξάνδρας. Κοντά στο άνω δεξί τμήμα της εικόνας η πλατεία Κανάρη (ομολογουμένως πολύ πιο "πράσινη") και στη συμβολή της σημερινής λεωφόρου Γρηγορίου Λαμπράκη με την παραλιακή ακτή Τρύφωνος Μουτζοπούλου, το γνωστό καφενείο μετά κινηματογράφου "Σπλέντιτ". 

Η πλατεία Κανάρη, στο Πασαλιμάνι, με τα ομολογουμένως καλαίσθητα ανθισμένα παρτέρια, τα ομοιόμορφα τραπεζοκαθίσματα των καφετεριών και το επιστύλιο "Ρολόι" επί της μικρής νησίδας που οι παλαιοί Πειραιώτες αποκαλούν μέχρι και σήμερα (21ος αιώνας) ως "Αυγό" λόγω του χαρακτηριστικού ωοειδούς σχήματός της. Οι δυο κάτωθι έγχρωμες αρχειακές φωτογραφίες παραπέμπουν στην εποχή δημαρχίας Αριστείδη Σ. Σκυλίτση.

**Διαβάστε εδώ σχετικά με το Ρολόι στο Πασαλιμάνι και το Αυγό.**

Στη επόμενη έγχρωμη αρχειακή φωτογραφία, με τον φωτογράφο να βρίσκεται εντός του προαύλιου χώρου της εκκλησίας της Αγίας Αικατερίνης, καταγράφεται τμήμα της πλατείας Αλεξάνδρας (σήμερα στη θέση των απεικονιζόμενων τραπεζο-καθισμάτων υπάρχουν σταθερές κατασκευές που καταπατούν "νόμιμα" και με την ανοχή του Δήμου δημόσιο χώρο πλατείας), ενώ στο βάθος διακρίνονται μέρος των εγκαταστάσεων της Μαρίνας Ζέας (οι οποίες τότε στέγαζαν τις υπηρεσίες του Τελωνείου, του Λιμεναρχείου, του Ταχυδρομείο κ.ο.κ. - σήμερα εκτός του Λιμεναρχείου όλες οι εγκαταστάσεις έχουν ιδιωτικοποιηθεί και στεγάζουν καφέ/μπαρ και εστιατόρια). Το "έμπειρο μάτι" δύναται να διακρίνει τον τρούλο της εκκλησίας του Αγίου Βασιλείου και το κτίριο του Ειδικού Αντικαρκινικού Νοσοκομείου Πειραιά "Μεταξά". 

Η πλατεία Αλεξάνδρας σε έτερη φωτογραφική καταγραφή πιθανότατα της δεκαετίας του 1970, επί ημερών δημαρχίας Αριστείδη Σ. Σκυλίτση:

Μια ακόμη αεροφωτογραφία στην οποία διακρίνουμε μικρό τμήμα του κεντρικού λιμένος Πειραιώς, την ακτή Μιαούλη από τον Άγιο Νικόλαο και τα παλιά Καρβουνιάρικα μέχρι τη λεωφόρο Δευτέρας Μεραρχίας, τους κήπους της Τερψιθέας, το Πασαλιμάνι και τη Φρεαττύδα, τμήμα των παραθαλάσσιων προπόδων της Καστέλλας και τη νήσο του Κουμουνδούρου σε ένα μείγμα πολλών παλαιών κεραμοσκεπών κτιρίων και των τότε νεόδμητων πολυώροφων κτιρίων που αργά αλλά σταθερά αντικαθιστούσαν τις παλαιότερες κατασκευές. 

Το Δημοτικό Θέατρο της πόλης του Πειραιά - με εμφανή τον βασιλικό θυρεό στο άνω τμήμα της προσόψεώς του - επί της σημερινής λεωφόρου Ηρώων Πολυτεχνείου (πρώην Βασιλέως Κωνσταντίνου). Αξίζει να παρατηρήσει κανείς, την οδό Αγίου Κωνσταντίνου προς Κολοκοτρώνη με τα κάθετα σταθμευμένα οχήματα η οποία σήμερα αποτελεί έναν πεζόδρομο, τα μπλε λεωφορεία εποχής επί της λεωφόρου Βασιλέως Γεωργίου Α', το διώροφο κτίριο επί των οδών Κολοκοτρώνη, Βασιλέως Γεωργίου Α' και Νοταρά (πρώην οικία Φεράλδη / Παπαγεωργακόπουλου), το οποίο έχει δώσει τη θέση του σε πολυόροφο κτίριο γραφείων κατασκευής Χαραγκιώνη, το Μέγαρο Σπυράκη και τη Ράλλειο Σχολή Θηλέων προ της κατεδαφίσεως. Από το "κάδρο" απουσιάζει ήδη το Ρολόι (Δημαρχείο), όπερ σημαίνει ότι και αυτή η φωτογραφία υπάγεται στη περίοδο δημαρχίας Αριστείδη Σκυλίτση, στις αρχές της δεκαετίας του 1970.

**Δείτε ένα εκτενές φωτογραφικό / ιστορικό αφιέρωμα στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά εδώ.**

Στην επόμενη αεροφωτογραφία, των μέσων της δεκαετίας του 1960, με γωνία λήψης πάνω από τον Τινάνειο Κήπο, διακρίνουμε μέρος του καταπράσινου - τότε κήπου -, στο άκρο αριστερά οριακά διακρίνεται το "στοιχειωμένο" σπίτι του ναυάρχου Μιαούλη έναντι της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνα η οποία δεν διακρίνεται στο "κάδρο", το κτίριο-σύμβολο της πόλης του Πειραιά "Ρολόι" (Χρηματιστήριο) το οποίο απετέλεσε επί σειρά ετών το Δημαρχείο της πόλης καθώς τμήμα του κεντρικού λιμένα Πειραιά - στο βάθος διακρίνεται "καθαρά" το "Σιλό" (σιταποθήκες) του λιμανιού.

**Δείτε ένα εκτενές φωτογραφικό / ιστορικό αφιέρωμα στο "αδικοχαμένο" Ρολόι του Πειραιά εδώ.**

Αξίζει επίσης να παρατηρήσει κανείς την παλαιά Κεντρική Δημοτική Αγορά του Πειραιά επί της ακτής Ποσειδώνος, στα δεξιά της εικόνας, στο οικόπεδο όπου σήμερα υψώνεται ο εγκαταλειμμένος Εμπορικός Πύργος (Ουρανοξύστης).

Λίγα χρόνια αργότερα, το Ρολόι κατεδαφίζεται αδίκως από τον δοτό δήμαρχο της Επταετίας Αριστείδη Σκυλίτση και η ακτή Μιαούλη των αρχών της δεκαετίας του 1970 παρουσιάζει την παρακάτω μορφή. Πλήθος αυτοκινήτων επί της προκυμαίας του λιμανιού, ο μητροπολιτικός ναός της Αγίας Τριάδος και ο Τινάνειος Κήπος με την αφετηρία των αστικών λεωφορείων.

Το γραφικό Μικρολίμανο αναδεικνυόταν μέσα από φωτογραφίες στις οποίες κυριαρχούσε το υδάτινο στοιχείο, οι ψαρόβαρκες και τα καΐκια των ντόπιων αλιέων που ετοίμαζαν τα δίχτυα τους. 

**Δείτε ένα εκτενές αφιέρωμα παλαιών φωτογραφιών του Μικρολίμανου εδώ.**

Η ακτή Μιαούλη στις αρχές της δεκαετίας του 1960 μετά τα έργα επιδιόρθωσης που έλαβαν χωρά στο κεντρικό λιμάνι της πόλης κατά τη δεκαετία του 1950. Διακρίνονται τα σημεία αναφοράς του λιμανιού, το κτίριο των επιβατών εσωτερικού στην προβλήτα της Τρούμπας, το Ωρολόγιον (Δημαρχείο), το Μέγαρο του Ναυτικού Απομαχικού Ταμείου, η παλαιά Κεντρική Δημοτική Αγορά της πόλης, ο Σταθμός του Ηλεκτρικού αλλά και το καπνεργοστάσιο του Παπαστράτου. 

Στην επόμενη ελαφρώς μεταγενέστερη φωτογραφία επίσης από το κεντρικό λιμάνι του Πειραιά, πλην των πλοίων της γραμμής, διακρίνουμε εκ νέου την ακτή Μιαούλη και τη διαμορφωμένη αποβάθρα της Τρούμπας με το κτίριο του ΟΛΠ για τους επιβάτες του εσωτερικού, ενώ στο βάθος πέρα από την ακτή Τζελέπη και την πλατεία Καραΐσκάκη ξεχωρίζει εκ νέου η χαρακτηριστική κόκκινη πινακίδα του Καπνεργοστασίου "Παπαστράτος". 

**Διαβάστε σχετικά: "Η πλατεία Καραϊσκάκη και τα Λεμονάδικα του Πειραιά".**

Στο επόμενο έγχρωμο επιστολικό δελτάριο της δεκαετίας του 1960 (προ Χούντας), καταγράφεται μια γενική άποψη του λιμένος Πειραιώς και της ακτής Μιαούλη με όλα τα σημεία αναφοράς (Κεντρική Αγορά, Μέγαρο ΝΑΤ, Αγία Τριάδα, Τινάνειος Κήπος, Ρολόι) εκείνης της εποχής. Στα δεξιά της φωτογραφίας διακρίνεται μερικώς το κρουαζιερόπλοιο MS San Giorgio (Adriatica Line), αργότερα "City of Andros".

Ακολουθούν δυο έγχρωμες φωτογραφίες - με διαφορετική γωνία λήψης η καθεμία - της πλατείας Καραΐσκάκη, στον κεντρικό λιμένα του Πειραιά, οι οποίες τοποθετούνται χρονικά στα τέλη της δεκαετίας του 1960 / αρχές της δεκαετίας του 1970.

Στο μέσον της όμορφα ρυμοτομημένης και προσεγμένης πλατείας δεσπόζει ο δεύτερος κατά χρονολογική σειρά έφιππος ανδριάντας του Γεωργίου Καραΐσκάκη, ο οποίος τοποθετήθηκε το 1966. Στα αξιοσημείωτα των δυο φωτογραφιών, οι παλαιές διαφημιστικές πινακίδες τσιγάρων της κραταιάς καπνοβιομηχανίας Γ.Α. Κεράνης, στη ταράτσα του Μεγάρου Τυπάλδου - οι εν λόγω διαφημιστικές πινακίδες παρέμειναν στις θέσεις αυτές μέχρι πρόσφατα - η αφετηρία των μπλε λεωφορείων όπισθεν της πλατείας (ο ίδιος χώρος χρησιμοποιείται και σήμερα ως αφετηρία αστικών συγκοινωνιών) και το στέγαστρο για τους επιβάτες των πλοίων στην ακτή Τζελέπη. Τέλος στο βάθος αριστερά σε αμφότερες φωτογραφίες μπορεί κανείς να παρατηρήσει το κτίριο του Χατζηκυριάκειου Ορφανοτροφείου Θηλέων το οποίο δεσπόζει πάνω στο λόφο της Πειραϊκής Χερσονήσου.

**Διαβάστε εδώ το χρονικό της μεγάλης πυρκαγιάς της πλατείας Καραϊσκάκη στις 4 Ιανουαρίου του 1929.**

Οι δυο επόμενες αεροφωτογραφίες, της ιδίας περιόδου, καταγράφουν οι μεν πρώτη την ακτή Ποσειδώνος, την ακτή Τζελέπη, την πλατεία Καραΐσκάκη και στο βάθος την ακτή Βασιλειάδη και την Δραπετσώνα ενώ η δε δεύτερη αεροφωτογραφία επικεντρώνεται στα πέριξ της πλατείας Καραΐσκάκη:

Στη δεύτερη αεροφωτογραφία εκτός από τα πέριξ της πλατείας Καραϊσκάκη μπορεί κάποιος να διακρίνει σε πρώτο πλάνο ορισμένα εκ των κτιρίων της οδού Γούναρη (όπου και υποκατάστημα της Εμπορικής Τραπέζης της Ελλάδος), τις εγκαταστάσεις του λιμένος των Αλών καθώς και - στο βάθος - την Δραπετσώνα:

Παρακάτω, μια άποψη του κεντρικού λιμένος Πειραιώς περί τα μέσα προς τέλη της δεκαετίας του 1970 από τις αποβάθρες της ακτής Μιαούλη. Στο βάθος διακρίνονται συν τοις άλλοις η πλατεία Καραΐσκάκη, οι νέες αποβάθρες της ακτής Τζελέπη, το Μέγαρο των ΗΣΑΠ αλλά και το εργοστάσιο του Παπαστράτου. Προς τα άνω δεξιά της εικόνας μπορεί κάποιος να παρατηρήσει το ισόγειο τμήμα του Μεγάρου ιδιοκτησίας του Τζανείου Νοσοκομείου (όπου παλαιότερα το ξενοδοχείο Κοντινεντάλ - σήμερα άδειο οικόπεδο) στη συμβολή της οδού Δημητρίου Γούναρη με την ακτή Ποσειδώνος.

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:

• "Athens - The City and Its Museum" printed 1979 / Published by Ekdotike Athenon SA, 11 Omirou Street, Athens 135, Greece
• Όλες οι ιστορικές φωτογραφίες και carte postales του αφιερώματος παρατίθενται για αυστηρά εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε τυχόν νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους τυχόν νομίμους κατόχους αυτών.

• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.