ΠΕΙΡΑΙΑΣ: ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ [ΦΙΛΩΝΟΣ κ ΜΑΚΡΑΣ ΣΤΟΑΣ | ΒΑΣ. ΠΑΥΛΟΥ κ ΕΡΕΧΘΕΩΣ | ΒΑΣ. ΠΑΥΛΟΥ 129]

Στον παρόν ιστορικό / φωτογραφικό αφιέρωμα, το πρωτότυπο προσωπικό project σύνθεσης / αντιπαραβολής παλαιών και νέων φωτογραφιών του Πειραιά (Πειραιάς "Τότε" και "Σήμερα" ή απλά Πειραιάς / Piraeus Retronaut) εστιάζει σε δυο διαφορετικές γωνιές της πόλης του Πειραιώς.

•  Οδός Φίλωνος και Μακράς Στοάς

Πρώτη ιστορική / φωτογραφική στάση, στη συμβολή της ανέκαθεν πολυσύχναστης και εμπορικής οδού Φίλωνος και της σύγχρονης πεζοδρομημένης οδού Μακράς Στοάς, όπισθεν και παραπλεύρως του ιερού ναού της Αγίας Τριάδας, με αφορμή την κάτωθι εικονιζόμενη υδατογραφία του Μιχαήλ Δημόκα, από τα τέλη του 19ου αιώνα, η οποία αποτυπώνει την συμβολή της τότε οδού Φίλωνος με την οδό Ομήρου, όπου βρισκόταν η γωνιαία οικία του μακροβιότερου Δημάρχου της πόλεως Τρύφωνος Μουτζόπουλου, λίγα μετρά μακριά από το Δημόσιο Καπνεργοστάσιο (στη συμβολή Τσαμαδού και Φίλωνος), από τις εγκαταστάσεις του Πυροσβεστείου και της εν Πειραιεί Σχολής Ευελπίδων.

Χρησιμοποιώντας ως βάση την ως άνω υδατογραφία του Μ. Δημόκα, δημιουργήθηκε η ακόλουθη  σχετική σύνθεση / αντιπαραβολή του Πειραιά του "χθες" και του "σήμερα", μέσα από το πρωτότυπο προσωπικό project Πειραιάς / Piraeus Retronaut. Όπως μπορεί κάποιος εύκολα να παρατηρήσει, η μεγάλη γωνιακή διώροφος οικία της εμπορικής οικογενείας Μουτζόπουλου έχει αντικατασταθεί από πολυώροφα κτίρια καταστημάτων και γραφείων, στο οικόπεδο όπου βρίσκονταν οι εγκαταστάσεις του Δημοσίου Καπνεργοστασίου βρίσκεται από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 το Μέγαρο των Ελληνικών Ταχυδρομείων, ενώ στο σημείο όπου βρίσκονταν οι ισόγειες εγκαταστάσεις του στρατώνα του Πεζικού καθώς και οι εγκαταστάσεις της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων, υφίσταται ένα άδειο ανεκμετάλλευτο οικόπεδο, φερόμενης ιδιοκτησίας του Ι.Κ.Α., έναντι του παλαιού νεοκλασικού Ταχυδρομικού Μεγάρου Πειραιά - νυν Δημοτικής Πινακοθήκης. 

Επιστρέφοντας στα τέλη του 19ου αιώνα, σύμφωνα με τα καταγραφόμενα στο κάτωθι αρχειακό τεκμήριο από τον Τύπο του έτους 1881, πληροφορούμαστε εκτός από την ανακοίνωση της ενοικιάσεως της νεόδμητης οικίας του Τρύφωνος Μουτζόπουλου, το γεγονός πως εκεί κατοικούσε ο βιομήχανος Μιλτιάδης Βωλανάκης, αδελφός του θαλασσογράφου Κωνσταντίνου Βωλανάκη ή Βολανάκη.

Έτος 1881 - Η νεόδμητος οικία του κ. Τρύφωνος Μουτζόπουλου

Παρόμοιο ιστορικό τεκμήριο από το έτος 1886 με αναφορά στο γραφείο του συμβολαιογράφου Δημητρίου Ζ. Φωκά και του δικαστικού κλητήρα Νικολάου Φιλιπποπολίτου, τα οποία βρίσκονταν υπό την υπό εξέτασιν οικία του Τρύφωνος Μουτζόπουλου, στην οδό Ομήρου.

Αργότερα, στις αρχές του 20ου αιώνα, τμήμα της οικίας του Τρύφωνος Μουτζόπουλου ενοικιάστηκε και λειτούργησε ως πολυκλινική για πτωχούς και απόρους, ενώ στο ισόγειο λειτουργούσε το εν Πειραιεί πρακτορείο της Ρωσικής Ατμοπλοϊκής Εμπορικής Εταιρίας:

Έτος 1904 - Ίδρυσις Πολυκλινικής

Η οικία του μακροβιότερου Δημάρχου Πειραιώς Τρύφωνος Μουτζόπουλου αποτελούσε σαφέστατα σημείο αναφοράς της οδού Φίλωνος, όπως μπορεί κάποιος να συμπεράνει από το γεγονός ότι υπάρχουν αρκετές καταχωρήσεις στις αρχές του 20ου αιώνα, όπου συγκεκριμένα καταστήματα, όπως λ.χ. αυτό του Ν. Αμερικάνου, τοποθετούνται στο χώρο με βάση την εν λόγω οικία.

Πηγή: Πλήρης Οδηγός Πειραιώς 1906-1907

Η πάλαι ποτέ οικία του Τρύφωνος Μουτζόπουλου, στη συμβολή των οδών Μακράς Στοάς και Φίλωνος, όπως καταγράφηκε μεταπολεμικά, προ της κατεδαφίσεώς της:

Διαβάστε περισσότερα σχετικά με τον μακροβιότερο Δήμαρχο Πειραιώς Τρύφωνα Μουτζόπουλο εδώ.

• Λεωφόρος Βασιλέως Παύλου (Αλέξανδρου Παπαναστασίου) και Ερεχθέως 1

Δεύτερη φωτογραφικός σταθμός του παρόντος αφιερώματος στην συνοικία της Καστέλλας και πιο συγκεκριμένα στην περιφερειακή λεωφόρο Βασιλέως Παύλου ή Αλέξανδρου Παπαναστασίου (σσ. παλαιότερη ονομασία λεωφόρος Φαλήρου). Επί της σύγχρονης λεωφόρου Βασιλέως Παύλου / Αλέξανδρου Παπαναστασίου λοιπόν, μπορούμε να παρατηρήσουμε ορισμένα σημεία, τα οποία έχουν παραμείνει σχεδόν αναλλοίωτα σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν.

Η πάλαι ποτέ λεωφόρος Φαλήρου, στο ύψος της οδού Ερεχθέως, όπως καταγράφηκε δια χειρός του ερασιτέχνη φωτογράφου Γεωργίου Σαματούρα, στα μέσα της δεκαετίας του 1960:

Πηγή: ΕΛΙΑ

Στην κάτωθι ψηφιακά επεξεργασμένη λεπτομέρεια / μεγέθυνση της ως άνω ασπρόμαυρης φωτογραφικής καταγραφής του Γ. Σαματούρα, εστιάζουμε στα κτίρια που βρίσκονται στο τμήμα της σημερινής λεωφόρου Βασιλέως Παύλου στη συμβολή αυτής με τη μικρή οδό Ερεχθέως (σκαλάκια),  παρατηρώντας επίσης την παρουσία των εναερίων "καλωδίων" του ιστορικού τρόλεϊ "20" της Καστέλλας το οποίο μάλιστα καταγράφεται στο βάθος του φωτογραφικού κάδρου, όπως επίσης του γωνιαίου κτιρίου με το όμορφο belvedere (βλέπε παρακάτω).

Πηγή: ΕΛΙΑ

Χρησιμοποιώντας ως βάση την ως άνω ασπρόμαυρη φωτογραφική καταγραφή του Γ. Σαματούρα, παρουσιάζουμε την κάτωθι σχετική σύνθεση / αντιπαραβολή του Πειραιά του "χθες" και του "σήμερα", μέσα από το πρωτότυπο προσωπικό project Πειραιάς / Piraeus Retronaut. 

Το εγκαταλειμμένο, εδώ και πολλά χρόνια, αξιόλογο διώροφο κτίριο με εκλεκτικιστικά στοιχεία με την προνομιακή θέα στη συμβολή της λεωφόρου Βασιλέως Παύλου με την οδό Ερεχθέως 1, το οποίο καταγράφεται στο αριστερό τμήμα αμφοτέρων λήψεων της άνω σύνθεσης/αντιπαραβολής, έχει κηρυχθεί διατηρητέο από τις αρχές της δεκαετίας του 1980. 

Το εν λόγω κτίριο, όπως καταγράφηκε για λογαριασμό του ΥΠΕΚΑ, πιθανότατα περί τα τέλη της δεκαετίας του 1980:

Το ως άνω διατηρητέο κτίριο στη συμβολή της λεωφόρου Βασιλέως Παύλου / Αλέξανδρου Παπαναστασίου με την οδό Ερεχθέως 1, όπως καταγράφηκε φωτογραφικά κατά το έτος 2010 σε κάκιστη κατάσταση:

Παραμένοντας επί της οδού Ερεχθέως, παραπλεύρως του προαναφερομένου κτιρίου, καταγράφεται το κάτωθι εικονιζόμενο αξιόλογο διώροφο διατηρητέο κτίριο με εκλεκτικιστικά στοιχεία, του οποίου η όψη παρουσιάζει αυστηρή συμμετρία προς τον κεντρικό άξονα. Αξιοπρόσεκτα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του εν λόγω κτιρίου είναι το τόξο κάτω από το οποίο δημιουργείται εξώστης στον άνω όροφο, το στηθαίο του δώματος, η λωρίδα διαχωρισμού των ορόφων, οι οριζόντιες γλυπτές ταινίες της όψης όπως επίσης οι μικροί εξώστες με τα νεοκλασικά κιγκλιδώματα επί ανάγλυφων φουρούσιων. 

Το διατηρητέο κτίριο της οδού Ερεχθέως 3 όπως καταγράφηκε σε δυο διαφορετικές χρονικές στιγμές για λογαριασμό του ΥΠΕΚΑ:

Ανεβαίνοντας τα σκαλάκια της οδού Ερεχθέως στις αρχές της δεκαετίας του 2010 με την πυκνή βλάστηση να εμποδίζει την φωτογραφική καταγραφή του εν λόγω εγκαταλειμμένου διατηρητέου.

Το εγκαταλειμμένο διατηρητέο κτίριο στη συμβολή της λεωφόρου Βασιλέως Παύλου / Αλέξανδρου Παπαναστασίου με την οδό Ερεχθέως 1, σε σταθερή κατάσταση απαξίωσης, όπως καταγράφηκε φωτογραφικά κατά το έτος 2023:

 

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως η πρόσβαση στο ισόγειο τμήμα του διατηρητέου κτιρίου, εκεί όπου κάποτε βρίσκονταν οι χώροι στάθμευσης, περιορίστηκε με το πρόχειρο σφράγισμα με μουσαμάδες και λαμαρίνες, καθώς στο σημείο έβρισκαν στέγη συχνά άστεγοι. Προστατευτικά μεταλλικά καλύμματα τοποθετήθηκαν επίσης στα σκαλάκια της οδού Ερεχθέως για προστασία από τυχόν πτώσεις υλικών εκ της υπό εξέτασιν εγκαταλειμμένης οικίας όπως εκ του γειτονικού εγκαταλειμμένο διατηρητέου της οδού Ερεχθέως 3.

• Λεωφόρος Βασιλέως Παύλου (Αλέξανδρου Παπαναστασίου) 129

Μερικές δεκάδες μέτρα παρακάτω, παραμένοντας επί της προαναφερθείσης λεωφόρου Βασιλέως Παύλου (Αλέξανδρου Παπαναστασίου), ο φωτογραφικός φακός του ιστολογίου συναντά και καταγράφει στον αριθμό "129" το κάτωθι εικονιζόμενο επιβλητικό και ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής νεοκλασικό γωνιαίο κτίριο, από το οποίο "απουσιάζει" πλέον το χαρακτηριστικό belvedere που κάποτε δέσποζε στον άνω όροφο.

Το υπό εξέτασιν κτίριο όπως καταγράφηκε δια χειρός του ερασιτέχνη φωτογράφου Γεωργίου Σαματούρα στα μέσα της δεκαετίας του 1960. Μάλιστα, σύμφωνα με τον Γεώργιο Σαματούρα, οι διαδοχικές παραδοσιακές οικίες στους αριθμούς "129", "131" και "133" της λεωφόρου Βασιλέως Παύλου είχαν οικοδομηθεί για λογαριασμό της οικογενείας Βασιλόπουλου από τον εργολάβο οικοδομών Δημήτριο Σκουνάκη (σσ. στον οποίο ανήκε το Ιπποκράτειον Υδροθεραπευτήριον στη συμβολή ακτής Πρωτοψάλτη και Πανουργιά).

Πηγή: ΕΛΙΑ

Χρησιμοποιώντας ως βάση την ως άνω ασπρόμαυρη φωτογραφική καταγραφή του Γεωργίου Σαματούρα, προέκυψε η κάτωθι σχετική σύνθεση / αντιπαραβολή  του Πειραιά του "χθες" και του "σήμερα", μέσα από το πρωτότυπο προσωπικό project Πειραιάς / Piraeus Retronaut: 

Το υπό εξέτασιν αποκαταστημένο διατηρητέο κτίριο επί της λεωφόρου Βασιλέως Παύλου 129 όπως καταγράφηκε φωτογραφικά στις αρχές της δεκαετίας του 2010:

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως το "Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών και Διατηρητέων Κτιρίων" του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής χαρακτήριζε το εν λόγω κτίριο ως εξής:

• Αξιόλογο τριώροφο κτίριο με νεοκλασικά στοιχεία. 
• Εμφανίζει κατακόρυφους άξονες συμμετρίας στις όψεις και λωρίδα διαχωρισμού των ορόφων. 
• Το γωνιαίο πρόστυλο στηρίζεται σε πεσσούς και κίονες στον όροφο και ενοποιεί τις δύο όψεις του κτιρίου. 
• Τα ανοίγματα συμμετρικά διατεταγμένα περιβάλλονται από πεσσούς με επίκρανα που συνδέονται με οριζόντιες ταινίες από τραβηχτά κυμάτια. 
• Το κτίριο καταλήγει σε επιβλητικό γείσο και συμπαγές στηθαίο διακοσμημένο με πεσσίσκους.

Η ως άνω περιγραφή συνοδεύεται από την ακόλουθη φωτογραφία της δεκαετίας του 1980, προ της αποκαταστάσεως του κτιρίου (σσ. το belvedere στον άνω όροφο είχε ήδη αφαιρεθεί):

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• "Πειραιάς 1834-1921", Σταματίνας Μαλικούτη, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς
• "Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών και Διατηρητέων Κτιρίων" του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής
• Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ)
• Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως

Φωτογραφίες: 

• Οι ιστορικές φωτογραφίες παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών.
• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος καθώς και οι συνθέσεις / αντιπαραβολές ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.