ΟΔΟΣ ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ

Η οδός Ευεργετών στον Πειραιά φέρεται να ονομάστηκε έτσι προς τιμήν εκείνων των ανθρώπων που ευεργέτησαν με κάποιο τρόπο την πόλη του Πειραιώς. Ειδικότερα δε, εικάζεται πως η ονομασία της υπό εξέτασιν οδού αφορούσε κυρίως τους ευεργέτες του Τζανείου Νοσοκομείου Πειραιά, προς το οποίο άλλωστε "κατευθύνεται" και καταλήγει ο εν λόγω πειραϊκός δρόμος, ο οποίος ξεκινά από τη συμβολή με την οδό Καραΐσκου πλησίον της συνοικίας του Βρυώνη και τερματίζει στη λεωφόρο Ζαννή, στο ύψος ακριβώς του οικοπέδου όπου οικοδομήθηκε το πρώτο δημόσιο δημοτικό νοσοκομείο της πόλης του Πειραιά κατόπιν σχετικής δωρεάς / κληροδοτήματος του Νικήτα Τζάννε (ή Τζάννη) - σσ. η οδός Ευεργετών συνεχίζει για ορισμένα μέτρα παραπλεύρως του Τζανείου Νοσοκομείου ως οδός Γεωργίου Κυριακάκου (παλαιότερη ονομασία οδός Ποδαλειρίου).

Για του λόγου το αληθές, η οδός Ευεργετών καταγράφεται σε χάρτη του έτους 1896, όπως επίσης στον Πλήρη Οδηγό του Πειραιώς 1906-1907 ως "πλησίον του Τζανείου Νοσοκομείου", σε έτερο Πανελλήνιο Οδηγό του 1912 ως "πλησίον Ζανείου Νοσοκομείου", ομοίως στον Οδηγό Αθηνών-Πειραιώς του 1927, στον Μέγα Οδηγό Πειραιώς του 1929-1930 ως "παρά το Ζάννειον Νοσοκομείον" ενώ και στον Νέον Πλήρη Οδηγό Αθηνών-Πειραιώς Περιχώρων και Συνοικισμών του 1931-32 καταγράφεται με την αρχή στη συμβολή με την οδό Καραϊσκου 232. Σε αντίστοιχους μεταπολεμικούς Οδηγούς της πόλεως, όπως λ.χ. στον Οδηγό Αθηνών, Πειραιώς, Προαστίων και Συνοικισμών, η οδός Ευεργετών στην Φρεαττύδα του Πειραιά καταγράφεται με παρόμοιο τρόπο (λ.χ. "από Καραϊσκου 223"). Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός πως κατά τις δεκαετίες του 1980 και 1990, κατά μήκος της οδού Ευεργετών λειτουργούσε κάθε Τρίτη λαϊκή αγορά.

Επί προσωπικού, από την εποχή που ο γράφων το ιστολόγιο πήγαινε ακόμα σχολείο και περπατούσε συχνά σε αρκετούς δρόμους από τους οποίους πλέον σπάνια περνά, ιδιαίτερη εντύπωση προκαλούσε ένα τμήμα της οδού Ευεργετών και πιο συγκεκριμένα το τμήμα αυτής όπως ορίζεται από τις κάθετες οδούς Νεοσοίκων και Κουντουριώτου. Το εν λόγω τμήμα του δρόμου έμοιαζε "βγαλμένο" από κάποια άλλη εποχή του Πειραιά, καθώς τόσο στα δεξιά όσο και στα αριστερά της οδού, υφίσταντο παλαιά εγκαταλειμμένα και μη κτίρια αγνώστου χρονολογίας κατασκευής, δίχως καμία παρεμβολή πολυκατοικίας ή νεώτερου κτιρίου.

Κατά το έτος 2010 λοιπόν, ο φακός του ιστολογίου βρέθηκε για πρώτη φορά στο προαναφερθέν σημείο καταγράφοντας όλα εκείνα τα κτίρια που κέντριζαν επί χρόνια το ενδιαφέρον καθώς και όσες λεπτομέρειες φαίνονταν ελκυστικές στο μάτι, στα πλαίσια της ματαιόδοξης προσπάθειας αιχμαλωσίας του χρόνου και φωτογράφησης των εγκαταλειμμένων κτιρίων του Πειραιά. Ένα χρόνο αργότερα (έτος 2011), περνώντας ξανά από την οδό Ευεργετών παρατηρήθηκε μια "αλλαγή" η οποία έμελλε να αποτελέσει ένα πολύ-φωτογραφημένο σημείο του συγκεκριμένου δρόμου.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, γυρνώντας τους δείκτες του ρολογιού πίσω στο μήνα Μάρτιο του έτους 2010, στεκόμενοι στη συμβολή των οδών Ευεργετών 18 και Νεοσοίκων:

Στο ίδιο σημείο, έναν χρόνο αργότερα, κατά τον μήνα Μάρτιο του έτους 2011:

Το επί χρόνια εγκαταλειμμένο και ήδη μισογκρεμισμένο γωνιακό διατηρητέο κτίριο φερόμενης κατασκευής 1927 είχε εν τέλει καταρρεύσει, με ένα μικρό τμήμα της κεντρικής εξώπορτας με τη χαρακτηριστική ένδειξη "18" να παραμένει στη θέση του:

Το χαρακτηρισμένο από την δεκαετία του 1980 ως διατηρητέο κτίριο, όπως καταγράφηκε για λογαριασμό του ΥΠΕΚΑ:

Ειρήσθω εν παρόδω, το Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών και Διατηρητέων Κτιρίων του ΥΠΕΚΑ χαρακτήριζε το συγκεκριμένο κτίριο ως λαϊκό παραδοσιακό με αξιόλογα αρχιτεκτονικά στοιχεία, κάνοντας ιδιαίτερη μνεία στα ανοίγματα (παράθυρα) τα οποία ήταν ενδεικτικά της μορφής και του χρόνου κατασκευής του, στη λωρίδα διαχωρισμού των ορόφων, στο γείσο της οροφής καθώς και στον μοναδικό εξώστη επί της οδού Ευεργετών με τα χαρακτηριστικά φουρούσια και το σίδηρο κιγκλίδωμα.

 
Τραγική ειρωνεία, μια μικρή λεπτομέρεια στον τοίχο του άδειου πλέον οικοπέδου στην γωνία Ευεργετών 18 και Νεοσοίκων, τα υποκάμισα - λογικά κάποιου εκ των τελευταίων ενοίκων - κρεμασμένα στην παλαιά "χωνευτή" / επιτοίχια ντουλάπα και "φαγωμένα" από το πέρασμα των δεκαετιών. Ο τηλεφακός μας φέρνει το "θέαμα" μπροστά στα μάτια μας: 

Και ακόμα πιο κοντά (στα 300mm).

Όπως ήδη αναφέραμε, το ως άνω σημείο, έμελλε να αποτελέσει κατά τα επόμενα χρόνια ένα εξόχως δημοφιλές φωτογραφικό θέμα για πάρα πολλούς περαστικούς από την οδό Ευεργετών.

Αξιοσημείωτο το γεγονός ότι λίγα βήματα παραπέρα από το εικονιζόμενο σημείο, στον αριθμό "35" της οδού Νεωσοίκων, υφίστατο από το 1914 έως το 1965 το οικογενειακό λύκειο "Ευαγγελισμός" το οποίο ίδρυσε και διεύθυνε ο Ιωάννης Μάρκου, πριν περάσει στα χέρια του υιού του Ευάγγελου Ι. Μάρκου και τέλος (την περίοδο 1959-1965) υπό τη διεύθυνση του μαθηματικού Ιακώβου Βαγιάκη.

Τα δυο επόμενα παρακείμενα εγκαταλειμμένα κτίρια, τα οποία με μια πρώτη ματιά ομοιάζουν ως προς την αρχιτεκτονική τους δομή, μάλλον περιμένουν την σειρά τους. Το κεντρικό κτίριο επί της οδού Ευεργετών 16, με τα "στοιχειωμένα" παράθυρα στα οποία μπαινοβγαίνουν με ορμή περιστέρια, είναι ένα αξιόλογο παραδοσιακό οίκημα με νεοκλασικά στοιχεία. Η όψη του εμφανίζει χαρακτηριστική συμμετρία, που τονίζεται από την θέση του εξώστη του. 

Τα ανοίγματα του εν λόγω κτιρίου περιβάλλονται από πεσσούς που χωρίζονται σε βάση, κορμό και στέψη καλύπτονται δε από νεοκλασικό επιστύλιο. Η δε οροφή του καταλήγει σε γείσο με ακροκέραμα και κοσμείται σε όλο το μήκος από ανάγλυφη οδοντωτή λωρίδα:

Το διατηρητέο κτίριο επί της οδού Ευεργετών 16 όπως καταγράφηκε για λογαριασμό του ΥΠΕΚΑ κατά τη δεκαετία του '80:

Το έτερο ακραίο κτίριο, στη συμβολή της οδού Ευεργετών 14 με την οδό Κουντουριώτου, βρίσκεται επίσης "χαμένο" πίσω από απορρίμματα, προστατευτικές μεταλλικές επιφάνειες, δοκούς και παραπετάσματα. Πρόκειται για ένα ακόμη αξιόλογο παραδοσιακό κτίριο, με νεοκλασικά στοιχεία, η όψη του οποίου εμφανίζει χαρακτηριστική συμμετρία. Τα ανοίγματά του είναι ανάλογα διατεταγμένα ενώ ο εξώστης στηρίζεται σε γλυπτά φουρούσια και περιβάλλεται από σίδηρο κιγκλίδωμα. Η οροφή του καταλήγει σε γείσο με ακροκέραμα και κοσμείται με ανάγλυφη οδοντωτή λωρίδα σε όλο το μήκος.

Την ώρα της φωτογράφησης, κοινό χαρακτηριστικό στοιχείο, εκτός από την απόλυτη μεσημεριανή ηρεμία, η αφόρητη δυσωδία από τους σταθερά υπερχειλισμένους κάδους απορριμάτων (έτος 2010 γαρ - αλήστου μνήμης περίοδος δημαρχίας Π. Φασούλα).

Το διατηρητέο κτίριο στη συμβολή της οδού Ευεργετών 14 με την οδό Κουντουριώτου όπως καταγράφηκε κατά τη δεκαετία του '80 για λογαριασμό του ΥΠΕΚΑ:

Η προαναφερθείσα συμβολή των οδών Ευεργετών και Κουντουριώτου όπως καταγράφηκε φωτογραφικά στις αρχές του έτους 2019. 

Το προαναφερθέν τμήμα της οδού Ευεργετών, μεταξύ Νεοσοίκων και Κουντουριώτου, όπως καταγράφηκε τον Σεπτέμβριο του 2022, κατά την περίοδο εκτέλεσης έργων της ΕΥΔΑΠ.

 

Αξιοσημείωτο επίσης το γεγονός πως περί τα μέσα του 20ου αιώνα, στη συμβολή των οδών Ευεργετών και Κουντουριώτου καταγραφόταν η ταβέρνα του Φίλιππα. 

Στην ακριβώς απέναντι πλευρά του δρόμου, πάντοτε επί της οδού Ευεργετών, στον αριθμό "21", μια ακόμη εγκαταλειμμένη διώροφη μονοκατοικία, με αξιοσημείωτα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά, εκ των οποίων ξεχωρίζει το όμορφα "δουλεμένο" σίδηρο κιγκλίδωμα του μοναδικού εξώστη του άνω ορόφου:

Πλησιάζοντας όσο γίνεται το εγκαταλειμμένο κτίριο, ένας περίεργος γάτος εισήλθε στο φωτογραφικό κάδρο! Ευκαιρία για μια φωτογραφία λοιπόν υπό τον τίτλο "ο περίεργος γάτος της οδού Ευεργετών":

  

Η δε σχεδόν κατεστραμμένη, ξύλινη πράσινη εξώπορτα του κτιρίου, εξόχως τρομακτική: 

Στην γωνία της οδού Ευεργετών 25 με την οδό Νεοσοίκων ο φωτογραφικός φακός κατέγραψε το κάτωθι παραδοσιακό κεραμοσκεπές διώροφο κτίριο το οποίο δίχως υπερβολή είχε μετατραπεί σε περιστερώνα, καθώς πλήθος περιστεριών μπαινόβγαιναν στον άνω όροφο από τα ανοιχτά παράθυρα! 

 

 

Στην απέναντι πλευρά του δρόμου, πάντοτε ευρισκόμενοι στη συμβολή των οδών Ευεργετών και Νεωσοίκων, ένα ισόγειο κτίριο το οποίο στέγαζε το εστιατόριο "Μαίανδρος" (τελευταία χρήση), κατεδαφίστηκε την άνοιξη του έτους 2024:

Ανάμεσα στις νεότερες κατασκευές που έχουν ορθωθεί επί της οδού Ευεργετών, ξεχωρίζουν ορισμένα εγκαταλειμμένα ισόγεια παραδοσιακά κτίρια, με χαρακτηριστικά παραθυρόφυλλα γερμανικού τύπου, όπως το κάτωθι:

Στη συμβολή της οδού Ευεργετών με την οδό Φραγκιαδών 27-29, διαγωνίως έναντι του σημείου όπου κάποτε υφίσταντο υπόγεια καταφύγια από τον καιρό των Παγκοσμίων Πολέμων (σσ. στο εν λόγω σημείο υφίσταται πολυώροφο κτίριο), δυο γειτονικά παραδοσιακά νεοκλασικά, χαρακτηρισμένα ως διατηρητέα από την δεκαετία του '80, διασώθηκαν και αποκαταστάθηκαν:

Η όψη των προαναφερομένων κτιρίων στη συμβολή της οδού Φραγκιαδών 27-29 με την οδό Ευεργετών όπως καταγράφηκαν για λογαριασμό του ΥΠΕΚΑ:

Προπολεμική αναγγελία ενοικίασης άνω διαμερίσματος επί της οδού Φραγκιαδών 22 και Ευεργετών, βάσει της ισχύουσας αρίθμησης κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930:

Η οδός Ευεργετών, στο ύψος μεταξύ των κάθετων δρόμων Ιωνιδών και Φραγκιαδών, όπως καταγράφηκε κατά το έτος 2024:

Βαδίζοντας επί της οδού Ευεργετών με κατεύθυνση πάντοτε προς το Τζάνειο Νοσοκομείο καταλήγουμε στη διασταύρωση με τη λεωφόρο Ζαννή. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950, στη συμβολή των οδών Ζαννή και Ευεργετών καταγραφόταν η οικία του Αθ. Ρηγόπουλου, δημοτικού συμβούλου του Πειραιά επί δημαρχίας Δ. Σαπουνάκη.

Η οδός Ευεργετών στη συμβολή αυτής με την οδό (λεωφόρο) Ζαννή, όπως καταγράφηκε τον Σεπτέμβριο του έτους 2022, κατά την περίοδο εκτέλεσης έργων της ΕΥΔΑΠ (σσ. αριστερά καταγράφεται μικρό τμήμα του πολυόροφου κτιρίου των εξωτερικών ιατρείων του Τζανείου Νοσοκομείου, στο ισόγειο του οποίου λειτούργησε Εμβολιαστικό Κέντρο στα χρόνια του Covid).

Ακολουθώντας την ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση, κατά το έτος 2014 ο φωτογραφικός φακός κατέγραψε το μικρό τμήμα της οδού Ευεργετών από τη συμβολή αυτής με την οδό Αλκιβιάδου και προς την οδό Καραϊσκου. 

Φθάνοντας στην αρχή της οδού Ευεργετών, παρατηρούμε μοιραία ακόμα ένα εγκαταλειμμένο νεοκλασικό κτίριο στη συμβολή των οδών Καραϊσκου 223 και Ευεργετών 1. 

Πρόκειται για ένα κτίριο το οποίο ανήκει στην κυριότητα Ιδρύματος υπό την επωνυμία "Γενικό Φιλόπτωχο Ταμείο Ιερής Μητρόπολης Πειραιώς", γεγονός που αποδεικνύεται από την ύπαρξη σχετικής πολυκαιρισμένης πινακίδας που αναφέρει "Σχολή Βυζαντινής Μουσικής, Ίδρυμα Γεωργίου Βάου". 

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• "Οδωνυμικά του Πειραιά", Μάρω Βουγιούκα / Βασίλης Μεγαρίδης, Εκδόσεις Φιλιππότη, 1996
• ΥΠΕΚΑ
• Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως - Συλλεκτικοί Χάρτες - Προφορικές Μαρτυρίες

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.