ΟΙ ΑΠΟΘΗΚΕΣ ΤΗΣ ΟΔΟΥ ΕΥΠΛΟΙΑΣ [1844]

Στην αρχή της σύγχρονης οδού Ευπλοίας του 21ου αιώνα, όπισθεν του ιερού ναού του Αγίου Νικολάου των Υδραίων, στη καρδιά της παλιάς υδραίικης συνοικίας της πόλης, μπορεί κάποιος να αντικρίσει - έστω και κατά τα 2/3 περίπου - το (ίσως) παλαιότερο σωζόμενο δημόσιο οίκημα της πόλης του Πειραιά.

Οι αποθήκες της οδού Ευπλοίας (Φωτογράφος: Μανόλης Βερνάρδος)

Οι παλαιές κεντρικές λιμενικές αποθήκες του Πειραιώς φέρονται να σχεδιάστηκαν και να οικοδομήθηκαν έπειτα από σχετική απόφαση του Υπουργείου Εσωτερικών το 1844 "περί οικοδομής αποθηκών εις Πειραιά". Ο σχεδιασμός του κτιρίου αποδίδεται στο γνωστό αρχιτέκτονα της εποχής Σταμάτη Κλεάνθη, η κατασκευή του είναι από πωρόλιθο και η γενικότερη αρχιτεκτονική με χαρακτηριστικά γνωρίσματα του 19ου αιώνα. Στις αρχές της δεκαετίας του 1850, οι υπό εξέτασιν λιμενικές αποθήκες είχαν ήδη αναγερθεί, σε μικρή απόσταση από το κτίριο του Τελωνείου, όπου ως γνωστόν στεγάζονταν και άλλες υπηρεσίες όπως το Υγειονομείο, το Λιμεναρχείο και το Λοιμοκαθαρτήριο, σε ένα σημείο όπου λάμβανε χώρα μέγα μέρος της εμπορικής κίνησης του λιμένα Πειραιώς, σε μια περίοδο που ο εποικισμός της πόλης εντεινόταν με θεαματικούς ρυθμούς, ο πληθυσμός αυξανόταν κατακόρυφα και το εμπόριο ανθούσε.

Πηγή: "Τα κτίρια του Πειραιά κατά τον 19ο αιώνα - Δημόσια Κτίρια και Κατοικία" - Ντόριζας

Ο ίλαρχος Γ. Αγγελόπουλος στο έργο του "Στατιστική Πειραιώς" του έτους 1852 αναφέρει χαρακτηριστικά: "[...] Εν Πειραιεί υπάρχουσι πολλαί αποθήκαι. Και εις άλλας μεν αυτών εναποτίθεται σίτος και λοιποί δημητριακοί καρποί, εις άλλες γαιάνθρακες, και εις άλλας διάφορα εμπορεύματα. [...] Εκ των σιταποθηκών η προς την θάλασσαν κατά την διασταύρωσιν των οδών Μιαούλη και Αφροδίτης είνε πασών αξιολογοτέρα και διότι είνε ωκοδομημένη καθ'ολοκληρίαν μέχρι γείσου από πελεκητόν της Ύδρας μάρμαρον και διότι έχει σχέδιον λαμπρόν και θέσιν θαυμάσιαν προς διευκόλυνσιν της μετακομίσεως [...]"

Η αναφορά στην οδό Αφροδίτης στην περιγραφή του φρούραρχου Πειραιώς δεν πρέπει να μας ξενίζει. Ο Κόνωνας, κατά την αρχαιότητα, φέρεται να είχε οικοδομήσει έναν αρχαιοελληνικό ναό προς τιμήν της Αφροδίτης Ευπλοίας, ώστε να την ευχαριστήσει για την προστασία της μετά την ναυμαχία της Κνίδου, η οποία έλαβε χώρα το 394 π.Χ. στα ανοιχτά της ομώνυμης Δωρικής πόλεως της Μικράς Ασίας, ανάμεσα στους Αθηναίους και τους συμμάχους τους Πέρσες εναντίον των Σπαρτιατών στα πλαίσια του Κορινθιακού πολέμου. Μάλιστα ο ίλαρχος Γ. Αγγελόπουλος αναφέρει την ύπαρξη των ερειπίων του Αφροδίσιου στα μέσα του 19ου αιώνα, ερείπια τα οποία αγνοούνται στις ημέρες μας.

Ο μεγάλος Πειραιώτης ζωγράφος και διανοητής Γιάννης Τσαρούχης αποτύπωσε το κτίριο των αποθηκών της οδού Ευπλοίας μέσα από τη δική του ξεχωριστή ματιά ως εξής:

Αποθήκες οδού Ευπλοίας - Έργο Γιάννη Τσαρούχη

Στην επόμενη ιστορική φωτογραφία εποχής που τοποθετείται περί τα μέσα της δεκαετίας του 1870 (πιθανόν έτος 1875), οι αποθήκες της οδού Ευπλοίας διακρίνονται ξεκάθαρα στην καρδιά της υδραίικης συνοικίας παραπλεύρως του παλαιότερου ναού του Αγίου Νικολάου (προ της ανέγερσης του σύγχρονου ναού).

Υδραίικη Συνοικία - Καρβουνιάρικα (circa 1875) (Φωτογράφος: Κ. Αθανασίου)

Οι παλαιές λιμενικές αποθήκες στην αρχή της οδού Ευπλοίας "βανδαλίστηκαν" κατά περίεργο τρόπο όταν στα τέλη της δεκαετίας του 1960, στα χρόνια δημαρχίας του διορισμένου από την Χούντα Αριστείδη Σ. Σκυλίτση, αποφασίστηκε η μερική κατεδάφιση του τμήματος του κτιρίου που βρισκόταν με μέτωπο στην οδό Αγίου Νικολάου και η χρήση τμήματος του οικοπέδου των αποθηκών για την κατασκευή ενός πολυώροφου κτιρίου.

Στην κάτωθι σπάνια μεταπολεμική φωτογραφική καταγραφή αποτυπώνεται το κτίριο των αποθηκών της οδού Ευπλοίας προτού κατεδαφιστεί κατά το 1/3:

Στην κάτωθι έγχρωμη φωτογραφική καταγραφή η οποία τοποθετείται χρονικά στα μέσα της δεκαετίας του 1960 (1965), μπορείτε να παρατηρήστε το υπό εξέτασιν κτίριο των Λιμενικών Αποθηκών, όπισθεν της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου προ της τμηματικής κατεδάφισης η οποία έλαβε χώρα λίγα χρόνια αργότερα.

Η επόμενη ασπρόμαυρη φωτογραφική λήψη των λιμενικών αποθηκών της οδού Ευπλοίας, δια χειρός του καθηγητή και ερασιτέχνη φωτογράφου Γεωργίου Μπακούρου, η οποία τοποθετείται χρονικά κατά το έτος 1969, αποτελεί ίσως την τελευταία καταγραφή του κτιρίου προ της μερικής κατεδαφίσεώς του:

Μετά την βίαιη και άλογη τμηματική κατεδάφιση, το εναπομείναν κτίριο των πρώην λιμενικών αποθηκών παρέμεινε εγκαταλειμμένο και αναξιοποίητο, έχοντας υποστεί πολλές ζημιές τόσο από το πέρασμα των χρόνων όσο και από εξωγενείς παράγοντες όπως καταληψίες του χώρου, πυρκαγιές, εμπρησμούς, σεισμούς κ.ο.κ. 

Στην ακόλουθη ασπρόμαυρη φωτογραφία των αρχών της δεκαετίας του 1970, από το εξαιρετικό φωτογραφικό λεύκωμα του Στέλιου Σκοπελίτη με τίτλο "Νεοκλασικά Σπίτια της Αθήνας και του Πειραιά", καταγράφεται το εναπομείναν τμήμα των λιμενικών αποθηκών όπως επίσης τα έργα κατασκευής της πολυώροφης οικοδομής επί της οδού Αγίου Νικολάου 5-7.

Το υπό εξέταση κτίριο στις αρχές της δεκαετίας του 1980 όπως καταγράφηκε μέσα από το ντοκιμαντέρ "Ο Πειραιάς του Τσαρούχη":

Το υπό εξέτασιν κτίριο, το οποίο χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέο κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, όπως καταγράφηκε για λογαριασμό του ΥΠΕΚΑ:

• Οι αποθήκες της οδού Ευπλοίας - Πειραιάς "Τότε και Σήμερα"

Στα πλαίσια του πρωτότυπου project αντιπαραβολής εικόνων / φωτογραφιών του Πειραιά του χθες με σύγχρονες εικόνες / φωτογραφίες του σήμερα (Πειραιάς / Piraeus Retronaut), στο παρόν ιστορικό / φωτογραφικό αφιέρωμα στις παλαιές αποθήκες της οδού Ευπλοίας, παρουσιάζουμε τις δυο κάτωθι σχετικές συνθέσεις / αντιπαραβολές:

Στην ως άνω πρώτη σύνθεση, εικονίζεται το κτίριο των λιμενικών αποθηκών σε μια φωτογραφία εποχής σαφέστατα προ της μερικής καταστροφής του, με την αρχική του μορφή, από τη συμβολή των οδών Ευπλοίας 1 και Αγίου Νικολάου, σε αντιπαραβολή με την αντίστοιχη σύγχρονη εικόνα του κτιρίου (έτος 2011).

Στη δεύτερη σχετική σύνθεση / αντιπαραβολή, χρησιμοποιήθηκε ως βάση το προαναφερθέν έργο τέχνης του Γιάννη Τσαρούχη, στο οποίο εικονίζονται οι παλαιές αποθήκες σε μια γωνία λήψης από την οδό Ευπλοίας. Στο βάθος του σχεδίου, ο καλλιτέχνης έχει φιλοτεχνήσει και τη λεπτομέρεια από τον ναό του Αγίου Νικολάου ο οποίος διακρίνεται ελάχιστα. Η σύγχρονη φωτογραφία των αρχών του έτους 2011, παρουσιάζει το εναπομείναν τμήμα των παλαιών λιμενικών αποθηκών υπό πανομοιότυπη γωνία λήψης με τη διαφορά ότι η υπάρχουσα δόμηση δεν επιτρέπει στον ναό του Αγίου Νικολάου να εμφανιστεί στο φωτογραφικό "κάδρο". Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε πως για να μη φανεί το μέγεθος και η έκταση των αποθηκών στη σύγχρονη φωτογραφία "μεγάλο" στο μάτι του θεατή, επισημαίνω πως στη διαθέσιμη εικόνα από το σχέδιο του Τσαρούχη, εμφανίζεται το κτίριο των αποθηκών σε μια μερική άποψη - δεν εμφανίζονται στο σχέδιο κάποια μέτρα του κτιρίου στην οδό Ευπλοίας. Μια μικρή επαλήθευση στον αριθμό των παραθύρων και στη θέση της πρώτης από τα δεξιά εξωτερικής θύρας θα αποδείξει του λόγου το αληθές.

• Οι αποθήκες της οδού Ευπλοίας κατά τον 21ο αιώνα

Το υπό εξέτασιν εγκαταλειμμένο διατηρητέο κτίριο των πάλαι ποτέ κεντρικών αποθηκών του λιμένος Πειραιώς όπως καταγράφηκε κατά τον μήνα Ιανουάριο του έτους 2010:

 

 

 

 

 

'Όπως είναι εύκολα αντιληπτό από τις ως άνω εικόνας, πέραν της διαχρονικής εγκατάλειψης, στον χώρο κυριαρχούσαν τα απορρίμματα.

Ακριβώς έναν χρόνο αργότερα (Ιανουάριος 2011), το σκηνικό παρέμενε ίδιο και απαράλλακτο.

Κάτω από το μοναδικό τριγωνικό αέτωμα το οποίο λογικά όριζε και την κύρια πύλη - κεντρική είσοδο του κτιρίου των παλαιών αποθηκών επί της οδού Ευπλοίας υφίσταται μια αρχαιοελληνική επιγραφή η οποία αναφέρει: "ΑΕΡΓΙΗ ΟΝΕΙΔΟΣ". Η φράση αυτή, αποδίδεται στον Ησίοδο και αναφέρεται ολοκληρωμένα ως εξής: "Έργον δ' ουδέν όνειδος, αεργίη δε τ' όνειδος", δηλαδή σε απόδοση στα νέα ελληνικά "η εργασία δε φέρνει ντροπή, αλλά ντροπή φέρνει η αργία".

Ο φωτογραφικός φακός εστιάζει διαδοχικά στην αφύσικη και βίαιη τομή που υφίσταται μεταξύ του κτιρίου των παλαιών αποθηκών και της νεώτερης κατασκευής / πολυκατοικίας που οικοδομήθηκε στη συμβολή των οδών Ευπλοίας και Αγίου Νικολάου.

Πρόκειται σαφέστατα για ένα ψυχρό και ωμό "κόψιμο" του ιστορικού κτιρίου, μια άνευ δικαιολογίας βεβήλωση και καταστροφή:

Καταγράφοντας το εσωτερικό του εγκαταλειμμένου και πολλάκις πυρπολημένου κτιρίου στα τέλη της δεκαετίας του 2010:

Οι υπό εξέτασιν διατηρητέες αποθήκες της οδού Ευπλοίας, υπό σταθερό καθεστώς απαξίωσης και εγκατάλειψης αλλά με ομολογουμένως λιγότερα απορρίμματα στο πεζοδρόμιο σε σχέση με το παρελθόν, όπως καταγράφηκαν φωτογραφικά το φθινόπωρο του έτους 2021:

Το υπό εξέτασιν εγκαταλειμμένο διατηρητέο κτίσμα όπως καταγράφηκε τον δεκαπενταύγουστο του έτους 2022:

Το εγκαταλειμμένο ιστορικό κτίριο όπως καταγράφηκε φωτογραφικά στα τέλη Δεκεμβρίου του έτους 2023:

 

Μια ματιά στα ενδότερα του εγκαταλειμμένου κτιρίου:

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Οδός (Αφροδίτης) Ευπλοίας

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• "Πειραιάς 1834-1921", Σταματίνας Μαλικούτη, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς
• "Αναζητώντας το χθες του Πειραιώς", Ιακώβου Γ. Βαγιάκη, "Συλλογές", Αθήνα 2005
• "Νεοκλασικά Σπίτια της Αθήνας και του Πειραιά", Φωτογραφικό Λεύκωμα, Στέλιος Σκοπελίτης (1975)
• "Τα κτίρια του Πειραιά κατά τον 19ο αιώνα - Δημόσια Κτίρια και Κατοικία", Νικόλας Σ. Ντόριζας, Εταιρία Φίλων του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, 1997
• ΥΠΕΚΑ
• Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως - Συλλεκτικοί Χάρτες

Φωτογραφίες:

• Οι ιστορικές φωτογραφίες παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών.
• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος καθώς και οι συνθέσεις / αντιπαραβολές ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.