ΠΕΙΡΑΙΑΣ: ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ [ΟΔΟΣ ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΗ ΣΕΡΒΙΑΣ]

Η σύγχρονη οδός Καραγεώργη Σερβίας ξεκινά παραπλεύρως του εντευκτηρίου του Ναυτικού Ομίλου της Ελλάδος (ΝΟΕ - πρώην ΒΝΟΕ) στο Μικρολίμανο / Τουρκολίμανο, στο σημείο όπου βρισκόταν μέχρι τον Ιανουάριο του έτους 1935 η περίφημη έπαυλις του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου και καταλήγει ανερχόμενη μέχρι τη συμβολή με την περιφερειακή λεωφόρο Βασιλέως Παύλου (η οποία καταγράφεται και ως λεωφόρος Αλέξανδρου Παπαναστασίου) και την οδό Επιδαύρου, στην Καστέλλα. Αξιομνημόνευτο το γεγονός πως η παλαιότερη ονομασία της σημερινής οδού Καραγεώργη Σερβίας υπήρξε οδός Κουμουνδούρου.

Αφορμή για την συγγραφή του παρόντος μικρού ιστορικού αφιερώματος δόθηκε από τις κάτωθι εικονιζόμενες ασπρόμαυρες καταγραφές δια χειρός του ερασιτέχνη φωτογράφου Γεωργίου Σαματούρα, μέσα από τις ψηφιοποιημένες συλλογές του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου (ΕΛΙΑ), οι οποίες τοποθετούνται χρονικά περί τα μέσα της δεκαετίας του 1960.

Στην ως άνω ασπρόμαυρη φωτογραφική καταγραφή, ένα ζευγάρι ανηφορίζει την οδό Καραγεώργη Σερβίας λίγο πριν τη διασταύρωση με την λεωφόρο Βασιλέως Παύλου (τότε λεωφόρος Φαλήρου), με φόντο τα χαρακτηριστικά κτίρια εκείνης της εποχής, ένα εκ των οποίων (σσ. η πρώην οικία Παπαηλιού) διασώζεται ακόμη μέχρι τις ημέρες μας, εγκατελειμμένo και σε κακή κατάσταση.

Δίπλα στο ζευγάρι που εικονίζεται στην ως άνω φωτογραφία διακρίνεται έτερο γωνιακό κτίριο το οποίο δεν υφίσταται πλέον, στο οποίο τότε λειτουργούσε η κάτωθι εικονιζόμενη "Χωριάτικη Ταβέρνα". 

Τόσο η προαναφερθείσα "Χωριάτικη Ταβέρνα" που καταγράφεται στις προηγούμενες φωτογραφίες όσο και η παρακείμενη ταβέρνα "Η Καλύβα" απαλλοτριώθηκαν με συνοπτικές διαδικασίες και κατεδαφίστηκαν επί ημερών δημαρχίας Αριστείδη Σ. Σκυλίτση κατά το έτος 1969, στα πλαίσια των έργων αναμόρφωσης της πλαζ "Βοτσαλάκια", όπως άλλωστε μαρτυρεί το κάτωθι ιστορικό τεκμήριο από τον Τύπο εκείνης της εποχής:

Έτος 1969

Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός πως οι ως άνω αδιάφορες αρχιτεκτονικά εγκαταστάσεις των δυο μεταπολεμικών ταβερνών, φέρονται να αποτελούσαν απομεινάρια της παλαιότερης οικίας του μεγαλοκτηματία Καμπά, περί τα μέσα του 19ου αιώνα. Σύμφωνα πάντως με προφορικές μαρτυρίες που βρίσκονται στη διάθεση του παρόντος ιστολογίου, προπολεμικά και μέχρι το έτος 1941, στο υπό αναφορά σημείο βρισκόταν η οικία της οικογενείας Παναγιώτη και Άννας Παπαμιχαλόπουλου, οι οποίοι διέμεναν εκεί με τα τέσσερα παιδιά τους μέχρι τους βομβαρδισμούς του Πειραιά. 

Λεπτομέρεια από αεροφωτογραφία του έτους 1915

Η εν λόγω οικία, κατασκευής των αρχών του 20ου αιώνα, ανήκε στην Άννα Παπαμιχαλοπούλου, το γένος Οδυσσέα Κούμς, εξ ημισείας μαζί με τον αδελφό της Δημήτριο Κούμς, ο οποίος μεταπολεμικά διατέλεσε Πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Πειραιά επί σχεδόν δυο δεκαετίας. Μετά την προαναφερθείσα απαλλοτρίωση που έλαβε χώρα με συνοπτικές διαδικασίες επί ημερών δημαρχίας Αριστείδη Σ. Σκυλίτση, το ποσό το οποίο επιδικάστηκε δόθηκε στους δικαιούχους, ήτοι στα αδέλφια Άννα Παπαμιχαλόπουλου και Δημήτριο Κούμς. Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός πως το προϋπάρχον προπολεμικό αρχοντικό διέθετε αυλή με φοινικόδεντρα, κάτω από τα οποία συχνά φωτογραφίζονταν οι νύφες εκείνων των καιρών! 

Στην επόμενη ασπρόμαυρη φωτογραφική λήψη του Γ. Σαματούρα καταγράφεται μια γενική άποψη της τότε λεωφόρου Φαλήρου στη συμβολή αυτής με την οδό Καραγεώργη Σερβίας, με τον φωτογράφο να βρίσκεται στο ύψος του Ιερού Ναού του Αγίου Χαράλαμπου: 

Χρησιμοποιώντας ως βάση την πρώτη φωτογραφία του Γ. Σαματούρα, παρουσιάζουμε ευθύς αμέσως μια σχετική σύνθεση / αντιπαραβολή του Πειραιά του "χθες και του σήμερα" μέσα από το πρωτότυπο προσωπικό project Πειραιάς / Piraeus Retronaut. Η λήψη της σύγχρονης φωτογραφίας έχει πραγματοποιηθεί με κοινή γωνία λήψης ως προς την παλαιότερη λήψη από τη διαχωριστική νησίδα που υφίσταται μεταξύ της ανερχόμενης οδού Επιδαύρου και της κατερχόμενης προς το Μικρολίμανο οδού Καραγεώργη Σερβίας.

Ως προς την ονομασία της οδού Καραγεώργη Σερβίας, αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός πως αναφέρεται φυσικά στον εθνικό ήρωα των Σέρβων και ιδρυτού του βασιλικού οίκου των Καραγεώργεβιτς, Karađorđe Petrović (1752-1817), ο οποίος βασίλεψε από το 1804 έως το 1813 και διακρίθηκε για στους αγώνες της ανεξαρτησίας ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Στις μέρες μας (21ος αιώνας), επί της οδού Καραγεώργη Σερβίας διασώζονται ορισμένα αξιοσημείωτα παραδοσιακά κτίρια, άλλα εγκαταλειμμένα και άλλα όχι.

Δίχως άλλο, σημείο αναφοράς στην αρχή της οδού Καραγεώργη Σερβίας αποτελεί ο πάλαι ποτέ πύργος της οικογενείας Οριγώνη, ευρισκόμενος σε ένα από τα πλέον προνομιακά από πλευράς θέας σημεία της Καστέλλας, όπως επίσης η είσοδος στα κτίρια της εγκαταλειμμένης επαύλεως του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη.

Η μικρή παιδική χαρά που υφίσταται στο αλσύλλιο που σχηματίζεται στο τριγωνικό οικόπεδο που ορίζεται από τις οδούς Καραγεώργη Σερβίας, Επιδαύρου και Βασιλέως Πέτρου Σερβίας.

Στη συμβολή της οδού Καραγεώργη Σερβίας 1 με την οδό Βασιλέως Πέτρου Σερβίας 7 και 7Α, υψώνεται το κάτωθι εικονιζόμενο διώροφο διατηρητέο κτίριο με την εμφανή οπτοπλινθοδομή το οποίο αντλεί τα μορφολογικά του πρότυπα από την αισθητική των βιομηχανικών κτιρίων των μέσων του 19ου αιώνα.

Στο συγκεκριμένο κτίριο, επί της συμβολής των οδών Βασίλεως Πέτρου και Κουμουνδούρου (παλαιά ονομασία της οδού Καραγεώργη Σερβίας), είχε λειτουργήσει για βραχύβιο χρονικό διάστημα, στις αρχές της δεκαετίας του '30, η κλινική του χειρουργού - ιατρού Νικολάου Συνοδινού.

Μια παλαιότερη φωτογραφική καταγραφή του ως άνω χαρακτηρισμένου ως διατηρητέου από τη δεκαετία του '80 κτιρίου, μέσα από τη βάση δεδομένων του ΥΠΕΚΑ:

Ελάχιστα μέτρα παρακάτω, στο κάτωθι εικονιζόμενο αποκαταστημένο διώροφο κτίριο, με τις καλαίσθητες γύψινες διακοσμήσεις στα ανοίγματα του άνω ορόφου, στον αριθμό "3" της υπό εξέτασιν οδού, στεγάζεται στις μέρες μας (2022) το Κέντρο Τέχνης Καστέλλας (Kastela Art Center), στο οποίο λειτουργεί Εργαστήρι Πολιτιστικής Εκπαίδευσης υπό την επωνυμία "ΘεάΔραση". 

Η όψη του ως άνω χαρακτηρισμένου ως διατηρητέου από τη δεκαετία του 1980 κτιρίου όπως καταγράφηκε προ των εργασιών αποκατάστασής του, μέσα από τη βάση δεδομένων του ΥΠΕΚΑ:

Στην επόμενη έγχρωμη φωτογραφία από τα μέσα της δεκαετίας του 2010, παρατηρήστε στα δεξιά της εικόνας, την οδό Καραγεώργη Σερβίας (λήψη από τις εγκαταστάσεις του Ναυτικού Ομίλου της Ελλάδος) και σε πρώτο πλάνο το (λευκό) ακίνητο ιδιοκτησίας Λουκά Νομικού:

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως στο λευκό ακίνητο ιδιοκτησίας Νομικού επί της οδού Καραγεώργη Σερβίας 16 το οποίο καταγράφεται παραπλεύρως της εγκαταλειμμένης επαύλεως Μαυρομιχάλη λειτουργούν ενοικιαζόμενα δωμάτια τύπου hostel με την επωνυμία "Bedwave Seaside Mansion":

Η ως άνω αναφερόμενη κατασκευή, όπως καταγράφηκε φωτογραφικά περί τα μέσα της δεκαετίας του 1960, δια χειρός Γεωργίου Σαματούρα:

Ειρήσθω εν παρόδω, μέχρι τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, στο εν λόγω οικόπεδο καταγραφόταν η κάτωθι εικονιζόμενη ιδιότυπη έπαυλις Βασιλειάδου, η οποία λόγω της προνομιακής της θέσεως και της χαρακτηριστικής τρουλοειδούς απολήξεως της στέγης της, ξεχώριζε σε αρκετές φωτογραφικές καταγραφές της ευρύτερης περιοχής:

Στην κάτωθι λεπτομέρεια από αεροφωτογραφία του έτους 1915, πλην της νησίδας Σταλίδα (νησάκι του Κουμουνδούρου), διακρίνονται διαδοχικά - από αριστερά προς τα δεξιά - η έπαυλις (πύργος) της οικογενείας Οριγώνη, η έπαυλις Μαυρομιχάλη, η έπαυλις Βασιλειάδου και οι λοιπές οικίες της τότε οδού Κουμουνδούρου - σσ. μετέπειτα οδός Καραγεώργη Σερβίας.

Στο τέλος της σύγχρονης οδού Καραγεώργη Σερβίας, στη συμβολή με την οδό Παπαδιαμάντη, βρίσκεται η είσοδος του υπαίθριου χώρου στάθμευσης του Ναυτικού Ομίλου της Ελλάδος (ΝΟΕ, πρώην ΒΝΟΕ). Αξίζει στο σημείο αυτό να σημειώσουμε πως ο Ναυτικός Όμιλος της Ελλάδος καταγράφεται επισήμως με διεύθυνση επί της οδού Καραγεώργη Σερβίας 18.

Διαβάστε σχετικά θέματα

Στις οδούς Πέτρου Σερβίας, Επιδαύρου και Βασιλέως Παύλου στην Καστέλλα 

Ο Πύργος (Έπαυλις) της οικογένειας Οριγώνη

Η Έπαυλις του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη

Η ιστορία του Ι.Ν. Αγίου Χαραλάμπους Καστέλλας

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:

Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ)

ΥΠΕΚΑ

Τύπος Εποχής - Συλλεκτικοί Χάρτες - Προφορικές Μαρτυρίες

Φωτογραφίες:

• Οι ιστορικές φωτογραφίες παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών. 
• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος καθώς και οι συνθέσεις / αντιπαραβολές ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED). 
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο. 
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.