ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΤΑΓΚΟΠΟΥΛΟΥ

Το κάτωθι εικονιζόμενο - εγκαταλειμμένο πλέον - γωνιαίο παραδοσιακό κτίριο το οποίο βρίσκεται στη συμβολή των οδών Ιωνίδων και Μακρυγιάννη, σίγουρα φέρνει στο νου αρκετών Πειραιωτών της ευρύτερης περιοχής των συνοικιών της Φρεαττύδος, της Πηγάδας (πλατείας Δεξαμενής) και του Αγίου Βασιλείου, πολλές αναμνήσεις, καθώς επί πολλές δεκαετίες στέγασε το Δημοτικό Σχολείο, γνωστό ως "του Ταγκόπουλου".

Από την δεκαετία του 1970 και μέχρι τις αρχές της δεκαετίες του 1990 λοιπόν, στο προαναφερθέν ήδη βεβαρυμένο από το πέρασμα των χρόνων, διώροφο κτίριο στεγάζονταν - ελλείψει κτιριακών υποδομών - δυο Δημοτικά Σχολεία, το 20ο και το 55ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιά, των οποίων η λειτουργία εναλλασσόταν σε βάρδιες (πρωί - απόγευμα). Αργότερα, στις αρχές της δεκαετίας του 1990 το μεν 20ο Δημοτικό Σχολείο βρήκε στέγη σε νέο σχολικό κτιριακό συγκρότημα το οποίο κατασκευάστηκε στη συμβολή της λεωφόρου Ζαννή με την οδό Σκουλούδη (πλησίον της πλατείας Σερφιώτου), ενώ το 55ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιά (παρ'όλες τις αντιδράσεις και σχετικές κινητοποιήσεις γονέων που είχαν λάβει χώρα εκείνη την εποχή) παρέμεινε στο παλαιό κτίριο του Ταγκόπουλου μέχρι και την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα (οπότε ανεγέρθη νέο σχολικό κτιριακό συγκρότημα στη συμβολή των οδών Φραγκιαδών, Μακρυγιάννη και Ιωνιδών στο οποίο πλέον στεγάζεται το 55ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιά από το σχολικό έτος 2010-2011). 

Στα μέσα προς τέλη της δεκαετίας του 1980, τότε που ο γράφων το παρόν ιστολόγιο πέρασε από τα ξύλινα πράσινα σκαλιστά θρανία του συγκεκριμένου σχολικού κτιρίου (φοιτώντας τόσο στο 20ο όσο και στο 55ο Δημοτικό Σχολείο), το εν λόγω Δημοτικό Σχολείο ήταν ακόμη γνωστό ως το Δημοτικό του Ταγκόπουλου, δίχως βέβαια ουδείς να εξηγεί πως προέκυπτε η συγκεκριμένη ονομασία του σχολείου.

Όπως είναι ευρύτερα γνωστό, ιδίως κατά τα προπολεμικά χρόνια, τα Δημοτικά Σχολεία (και όχι μόνον) ονοματίζονταν είτε από το επώνυμο του εκάστοτε ευεργέτη ή ιδρυτή (λ.χ. τα Σχολεία του Ιωνίδη, το σχολείο του Φραγκιάδη στην υδραϊκή συνοικία, η Ράλλειος Σχολή Θηλέων, το Ζάννειο κ.ο.κ.), είτε από το επώνυμο του εκάστοτε διευθυντή (σε εποχές βέβαια που οι θητείες των διευθυντών ήταν άκρως μακροχρόνιες - λ.χ. το Δημοτικό του Γαλατά στην πλατεία Δηλιγιάννη). Το Δημοτικό Σχολείο του Ταγκόπουλου λοιπόν, το οποίο φέρεται να ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930 και λειτούργησε έκτοτε ανελλιπώς στο συγκεκριμένο κτίριο της οδού Ιωνιδών (του οποίου η ακριβής αρχική χρήση αγνοείται με φήμες να αναφέρουν πως αποτελούσε βάση κάποιου τμήματος της χωροφυλακής του Πειραιά) λανθασμένα συνδεόταν βάσει της ονομασίας του με τον λόγιο Δημήτριο Ταγκόπουλο. 

• Δημήτριος Π. Ταγκόπουλος

Ο Δημήτριος Π. Ταγκόπουλος (1867 - 1926), γεννημένος στην Ύδρα από Αθηναίους γονείς, παρότι σπούδασε ιατρός, εν τέλει ασχολήθηκε ενεργά με τη δημοσιογραφία (ιδιαίτερα από το έτος 1899 και έπειτα). Εκείνη την εποχή, ήτοι στις αρχές του 20ου αιώνα, στην Ελλάδα κυριαρχούσε συν των υπολοίπων προβλημάτων, η γλωσσική διαμάχη σχετικά με τη χρήση ή όχι της δημοτικής γλώσσας.

Ο Δημήτριος Ταγκόπουλος ίδρυσε το περιοδικό Νουμάς (1903), μέσα από το οποίο καυτηρίαζε την τότε πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα ενώ ταυτόχρονα προώθησε και υποστήριξε τη χρήση της δημοτικής ελληνικής γλώσσας με επακόλουθο λογοκρισία από το - τότε - καθεστώς και πολλές διώξεις.

Ακολουθεί μια λεπτομέρεια του πρώτου φύλλου του Νουμά με ημερομηνία 2 Ιανουαρίου του έτους 1903:

Ιστορικό τεκμήριο εποχής - απόκομμα από τον Τύπο της 23ης Μαρτίου του έτους 1926, στο οποίο αναγγέλλεται ο θάνατος του λογογράφου Δημητρίου Ταγκόπουλου.

Όπως προαναφέραμε, αρκετοί στον Πειραιά πίστευαν πως το υπό εξέταση Δημοτικό Σχολείο του Πειραιά έφερε το επώνυμο του Δημητρίου Ταγκόπουλου, ως φόρο τιμής για το έργο, την προσφορά και τους αγώνες του προαναφερθέντα υπέρ της επικράτησης της δημοτικής γλώσσας. 

Άξιο μνείας είναι το γεγονός πως παρόλο που το γλωσσικό ζήτημα σχετικά με τη χρήση της καθαρεύουσας (λόγιας) ή της δημοτικής (καθομιλουμένης) γλώσσας στην εκπαίδευση δεν ξεκαθάρισε μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1970 ταλαιπωρώντας αφάνταστα την ελληνική κοινωνία, ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1910 (και πιο συγκεκριμένα το 1917), η προσωρινή κυβέρνηση Βενιζέλου είχε πραγματοποιήσει μια ριζοσπαστική για εκείνη την εποχή εκπαιδευτική μεταρρύθμιση η οποία όριζε πως τα βιβλία των πρώτων τάξεων του Δημοτικού θα πρέπει να γράφονταν στη δημοτική γλώσσα (ασχέτως εάν το εγχείρημα αυτό κατέληξε στο κενό με τη πτώση της εν λόγω κυβέρνησης το 1920). 

• Ο σκληρός δημοδιδάσκαλος Ιωάννης Ταγκόπουλος

Επανερχόμενοι όμως στο θέμα του Δημοτικού Σχολείου του Ταγκόπουλου στην οδό Ιωνίδων, του οποίου η ονομασία τελικώς δεν συνδέεται με τον προαναφερόμενο λόγιο Δημήτριο Ταγκόπουλο, οφείλουμε αρχικά να αναφέρουμε πως στον Πειραιά των αρχών του 20ου αιώνα υπήρχε ένας δημοδιδάσκαλος ονόματι Ιωάννης Ταγκόπουλος, ο οποίος έγινε γνωστός για την σκληρότητα των "παιδαγωγικών" μεθόδων που ακολουθούσε.

Ο Ιωάννης Ταγκόπουλος λοιπόν, σύμφωνα με την παρακάτω δημοσίευση από τον ημερήσιο Τύπο της 25ης Οκτωβρίου του έτους 1905, μετατέθηκε από το 4ο Δημοτικό Σχολείο Αρρένων Πειραιώς (το οποίο βρισκόταν παραπλεύρως του Ζαννείου Ορφανοτροφείου) στο 2ο Δημοτικό Σχολείο Αρρένων Πειραιώς (το οποίο βρισκόταν στη συμβολή της οδού Σαχτούρη με τη λεωφόρο Ι. Χατζηκυριακού, στην υδραϊκή συνοικία). 

Πράγματι, σύμφωνα με τον Πλήρη Οδηγό του Πειραιώς του έτους 1906-1907, ο δημοδιδάσκαλος Ι. Ταγκόπουλος καταγραφόταν στο Β' Δημοτικό Σχολείο Αρρένων (της υδραϊκής συνοικίας) το οποίο όπως προείπαμε βρισκόταν επί της οδού Σαχτούρη και εκείνη την εποχή τελούσε υπό τη διεύθυνση του Β. Βογιά. 

Στις αρχές της δεκαετίας του 1910, σύμφωνα με τα αναφερόμενα σε έναν Οδηγό του έτους 1912, ο δημοδιδάσκαλος Ι. Ταγκόπουλος καταγράφεται στο 6ο (ΣΤ') Δημοτικό Σχολείο Αρρένων της συνοικίας των Εργοστασίων, (τότε) υπό τη διεύθυνση του Π. Βεργόπουλου. 

Στα μέσα της δεκαετίας του 1910, ο διδάσκαλος Ταγκόπουλος, γνωστός για τις βίαιες μεθόδους του και το ξύλο που μοίραζε αφειδώς στους μαθητές του, κατηγορήθηκε για τον θάνατο ενός μαθητή (ο οποίος τελικώς αποδείχθηκε πως πέθανε από μηνιγγίτιδα): 

Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, σύμφωνα με τα καταγραφόμενα στον Μέγα Οδηγό του Πειραιώς του έτους 1929-1930, ο Ιω. Ταγκόπουλος εμφανίζεται ξανά ως διδάσκαλος στο Β' Πεντατάξιο Δημοτικό Σχολείο Αρρένων, επί της οδού Σαχτούρη 25, με διευθυντή (εκείνη την εποχή) τον Σπυρ. Λούβη. Βέβαια αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως ο Ι. Ταγκόπουλος σύμφωνα με τον ίδιο Οδηγό καταγράφεται και ως Βοηθός του Γραφείου του Επιθεωρητού Δημοσίας Εκπαίδευσης Π.Ε. Λιβαδά (το οποίο βρισκόταν στην οδό Πραξιτέλους 205). 

Κατά πάσα πιθανότητα, ο Ιωάννης Ταγκόπουλος κατά τη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας (του 1930) ανέλαβε διευθυντής στο νέο Δημοτικό Σχολείο που λειτούργησε στην οδό Ιωνίδων το οποίο έμεινε γνωστό έκτοτε ως "του Ταγκόπουλου". Γύρω από το επώνυμο του Ταγκόπουλου δημιουργήθηκε ένας θρύλος, ίσως δικαιολογημένος, ίσως όχι, σχετικά με τις μεθόδους διδασκαλίας που ακολουθούσε, θρύλος ο οποίος συνέχισε να "ακολουθεί" το σχολείο της οδού Ιωνιδών και μετά το τέλος της διδακτικής καριέρας του Ταγκόπουλου. 

Πάντως μετά τον Πόλεμο και την Κατοχή, σύμφωνα με τα αναγραφόμενα σε σχετικό Οδηγό, στον αριθμό "63" της οδού Ιωνίδων, καταγράφονταν τόσο το 12ον Δημοτικόν Σχολείον Πειραιώς όσο και το 20ον Δημοτικόν Σχολείον Πειραιώς.

Παρακάτω μπορείτε να παρατηρήσετε μια λεπτομέρεια κεφαλίδας εγγράφου από τη δεκαετίας του 1960, με το 20ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιώς να καταγράφεται επί της οδού Ιωνιδών στον αριθμό 68, με εξαψήφιο αριθμό τηλεφώνου. (Πηγή):

Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός πως στους καταλόγους των εκλογικών κέντρων των εκλογών της δεκαετίας του 1970 και του 1980 καταγράφεται το 20ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιώς επί της οδού Ιωνιδών 68.

Ακολουθούν, εκ προσωπικού αρχείου, τρεις λεπτομέρειες επικεφαλίδων από τους ετήσιους Τίτλους Προόδου (από τις δεκαετίες του 1980 και 1990): 

Το 12/θέσιο 20ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιά με διεύθυνση στην οδό Ιωνίδων 68 (προσέξτε τον ορθό τονισμό της οδού Ιωνίδων):

Το 6/θέσιο 55ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιά στεγαζόμενο επίσης στο κτίριο της οδού Ιωνίδων:

Το 12/θέσιο 20ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιά στη νέα του διεύθυνση, επί της οδού Ζαννή:

Ακολουθούν ορισμένες φωτογραφίες του εγκαταλειμμένου πλέον κτιρίου του παλαιού Δημοτικού Σχολείου του Ταγκόπουλου από το έτος 2010. Η πρόσοψη του κτιρίου από τη συμβολή των οδών Ιωνίδων και Μακρυγιάννη:

Η κεντρική ξύλινη δίφυλλη εξώπορτα που οδηγούσε στο εσωτερικό του κτιρίου. Στα δεξιά βρίσκονταν τα γραφεία των διευθυντών, στα αριστερά οι τάξεις του ισογείου ενώ στο κέντρο δέσποζε μια μεγάλη ξύλινη σκάλα την οποία ανεβοκατέβηκαν πολλές χιλιάδες πόδια μικρών μαθητών. Στα αξιοσημείωτα η επιγραφή του 55ου Δημοτικού Σχολείου Πειραιά (που μόλις είχε "μετακομίσει" στο νέο γειτονικό κτίριο) καθώς και ο πίνακας ανακοινώσεων που διακρίνεται στα αριστερά της φωτογραφίας. 

Το νέο σχολικό κτίριο του 55ου Δημοτικού Σχολείου Πειραιά όπως καταγράφηκε φωτογραφικά από την οδό Φραγκιάδων:

Η επονομαζόμενη και μικρή αυλή του παλιού σχολείου του Ταγκόπουλου, όπως διακρίνεται από τα κάγκελα της οδού Μακρυγιάννη με τον στενό "διάδρομο" που σχηματιζόταν μεταξύ της μεταλλικής σκάλας που ένωνε το ισόγειο με τη μικρή αυλή και τις στεγασμένες τουαλέτες:

Η μεγάλη αυλή του κτιρίου, εκεί όπου κυριαρχούσαν δυο μεγάλες συκιές, η σκάλα που οδηγούσε στο πλατύσκαλο από όπου καθημερινά ακουγόταν η πρωινή προσευχή και ακριβώς από κάτω το υπόγειο όπου βρισκόταν το κυλικείο. 

Το υπό εξέτασιν εγκαταλειμμένο πρώην σχολικό κτίριο όπως καταγράφηκε το καλοκαίρι του έτους 2016:

Το νέο σχολικό κτίριο όπου στεγάζεται, όπως προείπαμε, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 το 20ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιά:

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο που συνοδεύει τις εικόνες είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:

• Ημερήσιος Τύπος - Οδηγοί Πόλης

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED). 
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο. 
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.