Η ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΑΤΜΟΠΛΟΪΑ ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ

Στα μέσα του 19ου αιώνα, ο Κεφαλλονίτης Αναστάσιος (Τάσος) Ποταμιάνος (1820-1902) ασχολείτο με την μεταφορά φορτίων και επιβατών κατά μήκος του ποταμού Δούναβη, από και προς την πόλη Braila (σσ. στη σημερινή νοτιοανατολική Ρουμανία), η οποία εξελισσόταν σε ένα από τα πλέον σημαντικά λιμάνια της Βλαχίας, διαθέτοντας αξιοσημείωτο ακμάζοντα ελληνικό πληθυσμό. Επί αρκετά χρόνια, βοηθός του Τάσου Ποταμιάνου υπήρξε ο ανιψιός του, ο Γεώργιος Ποταμιάνος (1867 ή 1868 - 1932), ο οποίος προσέφερε τις υπηρεσίες του ως καπετάνιος και ως πιλότος, εκτελώντας δρομολόγια δια θαλάσσης έχοντας βάση το λιμάνι της Πρέβεζας προς διάφορους προορισμούς (Μάλτα, Μασσαλία, Ρωσία κ.α.). Ο Γεώργιος Ποταμιάνος, σε ηλικία μόλις 25 ετών (έτος 1892), φέρεται να απέκτησε το πρώτο ιστιοφόρο εμπορικό πλοίο του, το "Sacra Famiglia", το οποίο δρομολογήθηκε με επιτυχία στην ανατολική Μεσόγειο. Παρεμπιπτόντως, ο κόσμος που περνάει καθημερινά από τα πεζοδρόμια της ακτής Μιαούλη, σπάνια παρατηρεί την κάτωθι μαρμάρινη πλάκα η οποία βρίσκεται έξω από την είσοδο του Μεγάρου της Ηπειρωτικής και στην οποία εικονίζεται το προαναφερθέν ιδιόκτητο ιστιοφόρο του Γεωργίου Ποταμιάνου. 

Στην αυγή του 20ου αιώνα και μετά τον θάνατο του Τάσου Ποταμιάνου (έτος 1902), ο Γεώργιος Ποταμιάνος ανέλαβε τα ηνία των δραστηριοτήτων της εταιρίας του αποβιώσαντος θείου του. Η νέα εταιρία που προέκυψε, ιδιοκτησίας πλέον Γεωργίου Ποταμιάνου, ονομάστηκε "Ηπειρωτική", έχοντας ως έμβλημα τον βυζαντινό σταυρό. Στα χρόνια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Γεώργιος Ποταμιάνος μετέφερε την έδρα των ναυτιλιακών δραστηριοτήτων του από την Πρέβεζα στον Πειραιά, ενώ την ίδια περίπου εποχή απέκτησε το πρώτο του ατμόπλοιο, το οποίο δρομολογήθηκε προς διάφορους χερσαίους και νησιωτικούς προορισμούς της χώρας, εισερχόμενος κατ'αυτόν τον τρόπο στον κλάδο της εγχώριας επιβατηγού ναυτιλίας. 

Ενδεικτικό αρχειακό τεκμήριο από το έτος 1920, με αναφορά στην θαλαμηγό "Τάσος" της Ηπειρωτικής Ατμοπλοίας Γ. Ποταμιάνου και Σιας, η οποία εκτελούσε δρομολόγια από Πειραιά προς Λουτράκι, Ιτέα, Γαλαξίδι, Βυτρινίτσα (σσ. Τολοφώνα Φωκίδας), Πάτρα, Σάμη (Κεφαλλονιά), Αγία Ευφημία (Κεφαλλονιά), Φισκάρδο (Κεφαλλονιά), Λευκάδα και Πρέβεζα! Αξιοσημείωτο το γεγονός πως εκείνη την εποχή, ως πράκτορες της εταιρίας καταγράφονταν οι Βλασσόπουλος και Κοττάκης, στην πλατεία Καραϊσκάκη.

Διαφημιστική καταχώρηση της Ηπειρωτικής Ατμοπλοίας Γ. Ποταμιάνου & Σιας μέσα από τις σελίδες Ιστορικού Λευκώματος των αρχών της δεκαετίας του 1920.

Σε ανάλογες καταχωρήσεις της Ηπειρωτικής Ατμοπλοίας μέσα από τις σελίδες του Τύπου των ετών 1921 και 1922, εκτός από την προαναφερθείσα θαλαμηγό "Τάσος", καταγράφεται επίσης η θαλαμηγός "Πόπη":

Όπως προκύπτει από πρωτογενή έρευνα σε Οδηγούς του 1924-1925 και του 1929-1930, η "Ηπειρωτική" του Γ. Ποταμιάνου και Σιας, έδρευε στο εν Πειραιεί Μέγαρο των αδελφών Γιαννουλάτου, στην πλατεία Καραϊσκάκη, όπου λειτουργούσε και σχετικό πρακτορείο (τηλ. 356). 

Ενδεικτική καταχώρηση της Ηπειρωτικής Ατμοπλοίας του Γ. Ποταμιάνου και Σιας από το έτος 1924 με αναφορά στα ατμόπλοια "Τάσος", "Πόπη" και "Ελβίρα". Όπως προκύπτει, εκτός από το προαναφερθέν εν Πειραιεί πρακτορείο εκδόσεως εισιτηρίων στο Μέγαρο Γιαννουλάτου, αντίστοιχο πρακτορείο λειτουργούσε στην Αθήνα, επί της οδού Σταδίου, πλησίον πλατείας Ομονοίας.

Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πηγές, η υπό εξέτασιν εταιρία, μέχρι το έτος 1926, είχε αποκτήσει 15 επιβατηγά πλοία, χωρητικότητας μεταξύ 800 και 1500 τόνων GRT, τα οποία έφεραν τα ονόματα της γενέτειρας της οικογενείας Ποταμιάνου ("Κεφαλληνία") και των τέκνων του Γεωργίου Ποταμιάνου ("Τάσος", "Ελβίρα", "Κίμων", "Πέτρος", "Φωκίων", "Πόπη"). Την ίδια περίπου εποχή, ο μεγαλύτερος υιός του Γεωργίου Ποταμιάνου, ο Αναστάσιος (Τάσος) Γ. Ποταμιάνος (1901-1975), μετά την ολοκλήρωση σπουδών στα ναυτιλιακά και στις οικονομικές επιστήμες σε Λονδίνο και Γλασκόβη, εισήλθε στη διοίκηση της οικογενειακής ναυτιλιακής επιχείρησης.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, η Ηπειρωτική Ατμοπλοΐα "Γεώργιος Ποταμιάνος" έγινε Ανώνυμη Εταιρία με έδρα στον Πειραιά (1931), ενώ έναν χρόνο αργότερα, αποβίωσε ο Γεώργιος Ποταμιάνος (1932). 

Στα δυο ακόλουθα αρχειακά τεκμήρια μέσα από τον Τύπο του έτους 1933 καταγράφονται ορισμένα από τα επιβατικά ατμόπλοια του στόλου της ανωνύμου εταιρίας "Ηπειρωτική Γ. Ποταμιάνος" στις αρχές της δεκαετίας του'30 ("Πέτρος", "Ελβίρα", "Λέων", "Λευκάς", "Τάσος", "Ιθάκη", "Κίμων", "Κεφαλληνία"): 

Στα χρόνια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, όλα τα πλοία του στόλου της Ηπειρωτικής καταστράφηκαν πλην ενός, του Α/Π "Γ. Ποταμιάνος", το οποίο επιτάχθηκε από τους Συμμάχους. Κατά την διάρκεια της Κατοχής ο Αναστάσιος (Τάσος) Γ. Ποταμιάνος καταγράφεται ως μέλος και χρηματοδότης της Οργάνωσης "Χ" του Γεωργίου Γρίβα! Μετά την Απελευθέρωση, ο Αναστάσιος Γ. Ποταμιάνος, ο οποίος κρατούσε τα ηνία της οικογενειακής εταιρίας μαζί με τον αδελφό του Φωκίωνα Ποταμιάνο (1910-1992), επιχείρησε την ανασύσταση της "Ηπειρωτικής" με την αγορά ορισμένων παλαιών, βρετανικής κατασκευής, ατμόπλοιων όπως λ.χ. το "Πίνδος" (κατασκευής 1907) και το "Αδριάς" (κατασκευής 1893). Στα τέλη της δεκαετίας του '40, σύμφωνα με τα αναφερόμενα σε σχετικό Οδηγό, η ατμοπλοΐα Γ. Ποταμιάνου καταγραφόταν με έδρα επί της οδού Κολοκοτρώνη 76, στον Πειραιά ενώ ο ίδιος ο Αναστάσιος Γ. Ποταμιάνος διατέλεσε Πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας κατά την τετραετία 1948 - 1952.

Ενδεικτικά αρχειακά τεκμήρια από το καλοκαίρι του έτους 1950 με αναφορά στα προαναφερθέντα ατμόπλοια "Αδριάς" και "Πίνδος" της Ηπειρωτικής Ατμοπλοΐας Γ. Ποταμιάνος Α.Ε. και στα δρομολόγια τα οποία εκτελούσαν:

Κατά το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1950, η "Ηπειρωτική Ατμοπλοΐα", με την απόκτηση αρχικά του "Σεμίραμις" (έτος 1953) και δυο χρόνια αργότερα του "Ερμής" (κατασκευής 1915), κατέστη πρωτοπόρα στον κλάδο της εγχώριας κρουαζιέρας, διοργανώνοντας τακτικές διαδρομές μετ'επιστροφής αρχικά στα ελληνικά νησιά, συνεργαζόμενη και με τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού (ΕΟΤ), και αργότερα στην ανατολική Μεσόγειο. 

Το κάτωθι εικονιζόμενο "Σεμίραμις", κατασκευής 1935 από τα βρετανικά ναυπηγεία Harland & Wolff υπό το όνομα "Calabar", δρομολογήθηκε αρχής γενομένης από τον Μάιο του 1954 σε κρουαζιέρες.

Ενδεικτικά αρχειακά τεκμήρια με αναφορά στο "νέον δηζελόπλοιον "Σεμίραμις" της Ηπειρωτικής Ατμοπλοΐας Γ. Ποταμιάνος Α.Ε." μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1954:

Δίχως καμία αμφιβολία, η συγκεκριμένη καινοτόμα στρατηγική της Ηπειρωτικής προσέλκυσε αρκετούς επισκέπτες (τουρίστες) από το εξωτερικό, τονώνοντας παράλληλα τον εσωτερικό τουρισμό. Το δε "Σεμίραμις", θεωρούμενο από πολλούς ως το πρώτο μεταπολεμικό ελληνικό κρουαζιερόπλοιο, αποτέλεσε το σύμβολο της εν λόγω νέας προσέγγισης στον κλάδο της ελληνικής κρουαζιέρας, κίνηση η οποία σύντομα βρήκε και άλλους μιμητές. 

Το Πάσχα του έτους 1956 (2-10 Μαΐου), το νέο κρουαζιερόπλοιο "Ερμής" ξεκίνησε την εκτέλεση του δρομολογίου Πειραιάς - Νεάπολη (Κάπρι - Πομπηία - Σορέντο), Παλέρμο, Μεσσήνη (Τσορμίνα), Συρακούσες. Ειρήσθω εν παρόδω, το εν λόγω σκαρί, παρέμεινε στο στόλο της Ηπειρωτικής για μόλις πέντε χρόνια (1955-1960) και αντικαταστάθηκε από έτερο πλοίο που έλαβε το ίδιο όνομα. 

Ενδεικτικά αρχειακά τεκμήρια με αναφορά στο "πλοίον των κρουαζιέρων "Ερμής" της Ηπειρωτικής Ατμοπλοΐας":

Έτερο ενδεικτικό αρχειακό τεκμήριο με αναφορά στο τουριστικόν α/π "Ερμής" το οποίο αναχωρούσε κατ'ευθείαν από τον Πειραιά με προορισμό την Βενετία (ταξίδι 48 ωρών), μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1957:

Κατά το έτος 1958, η Ηπειρωτική Ατμοπλοΐα προσέθεσε στον στόλο της το κάτωθι εικονιζόμενο πλοίο "Ατρεύς" (κατασκευής 1914). 

Την ίδια εποχή, το πρακτορείο της Ηπειρωτικής Ατμοπλοίας Γ. Ποταμιάνος Α.Ε. καταγράφονταν στη συμβολή της ακτής Ποσειδώνος με την οδό Λεωχάρους ενώ τα γραφεία της εταιρίας στο Μέγαρο Βάττη. 

Ενδεικτικό αρχειακό τεκμήριο από το έτος 1959 με αναφορά στο α/π "Ατρεύς", ένα σκαρί το οποίο όπως προαναφέραμε είχε αποκτηθεί από την Ηπειρωτική το 1958 και παρέμεινε στο στόλο της μέχρι το 1970, έτος κατά το οποίο οδηγήθηκε στο διαλυτήριο. 

Στις αρχές της δεκαετίας του '60, η Ηπειρωτική Ατμοπλοΐα προχώρησε στην απόκτηση δυο αδελφών πλοίων, κατασκευής 1930, του "Princess Joan" και του "Princess Elizabeth". Τα εν λόγω πλοία, τα οποία είχαν κατασκευαστεί στις ναυπηγοεπισκευαστικές εγκαταστάσεις Fairfield στη Γλασκόβη για λογαριασμό της Canadian Pacific West Coast, μετονομάστηκαν σε "Ερμής" και "Πήγασος" αντίστοιχα.  Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως τα συγκεκριμένα πλοία, αρχικά διέθεταν τρία φουγάρα, τα οποία κατόπιν σχετικής μετασκευής ενοποιήθηκαν. Υπό τα σινιάλα της Ηπειρωτικής, τόσο το "Ερμής" όσο και το "Πήγασος", δρομολογήθηκαν αρχής γενομένης από το έτος 1961 ως επιβατικά / οχηματαγωγά (ferry) στη γραμμή Ιταλίας - Ελλάδος - Κύπρου - Ισραήλ, ενώ αργότερα χρησιμοποιήθηκαν και ως κρουαζιερόπλοια. 

Κατά το χρονικό διάστημα Ιούνιος 1963 - Σεπτέμβριος 1963, ο Αναστάσιος Γ. Ποταμιάνος διατέλεσε Υπουργός Συγκοινωνιών στην διορισμένη από τον Βασιλέα Παύλο Α' Κυβέρνηση του Παναγιώτη Πιπινέλη.

Το 1964, η Ηπειρωτική Ατμοπλοΐα (Epirotiki Lines), με ξενόγλωσσο σλόγκαν "The Pioneers of Greek Island Cruising", απέκτησε και μετασκεύασε το πρώην yacht με την ονομασία Orion (κατασκευής 1929), το οποίο μετονομάστηκε σε "Αργοναύτης" και δρομολογήθηκε σε κρουαζιέρες. 

Mts Argonaut - The Ultimate in Cruising

MTS Argonaut - Epirotiki Lines, 2 Bouboulinas str. Piraeus (έτος 1965)

Αξιομνημόνευτο, δίχως άλλο, το γεγονός πως την ίδια χρονιά (1964), κατά την περίοδο Μάιος - Οκτώβριος, κατόπιν σχετικής αποφάσεως του τότε πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου, ελληνική στρατιωτική δύναμη περίπου 8.500 ανδρών (3 Συντάγματα Πεζικού, 2 Μοίρες Καταδρομών και 2 Ίλες Αρμάτων), γνωστή ως "Μεραρχία Κύπρου", μεταφέρθηκε μυστικά στην Κύπρο με πλοία της Ηπειρωτικής Ατμοπλοΐας, με σκοπό να προστατεύσει το νησί από ενδεχόμενη υλοποίηση της τουρκικής απόφασης για εισβολή. Ειρήσθω εν παρόδω, ο σύνδεσμος μεταξύ της κυβερνήσεως Γ. Παπανδρέου και της οικογενείας Ποταμιάνου υπήρξε ο μετέπειτα βουλευτής και Υπουργός Γιώργος Κατσιφάρας (1935, Καλέντζι Αχαΐας – 8 Αυγούστου 2012, Αθήνα), μέσω του οποίου ο Ανδρέας Ποταμιάνος γνωρίστηκε με τον συνονόματό του Ανδρέα Γ. Παπανδρέου, με τον οποίον ανέπτυξε στενή φιλία. 

Μια ενδεικτική έγχρωμη ξενόγλωσση καρτ-ποστάλ εποχής, στην οποία καταγράφεται το bar "Jason" του MTS "Argonaut" της Ηπειρωτικής (Epirotiki Lines):

Κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του '60 καταγράφηκαν οι αγορές του "Ιάσων" (πρώην "Aphrodite", κατασκευής 1965, ως μέρος των πολεμικών επανορθώσεων της Ιταλίας), του "Οδυσσεύς" (πρώην "Leinster", κατασκευής 1936), του "Ορφεύς" (πρώην "Irish Coast", το οποίο αργότερα μετονομάστηκε διαδοχικά σε "Σεμίραμις ΙΙ", "Αχιλλεύς" και τέλος "Απόλλων XI" προς τιμήν του σκάφους που οδήγησε τους πρώτους αστροναύτες στη Σελήνη) και τέλος του "Θησεύς" (πρώην "Munster", κατασκευής 1947, το οποίο αργότερα μετονομάστηκε εν τέλει σε "Ορφεύς"). 

Mts "Jason" ("Ιάσων") στη νήσο της Σαντορίνης

Ιδεώδη Ταξίδια - Κρουαζιέρες με τα πλοία της Ηπειρωτικής (έτος 1967)

Mts "Orpheus" ("Ορφεύς") εν πλω

Mts Apollo XI

Την ίδια εποχή, η συνεχώς αναπτυσσόμενη Ηπειρωτική Ατμοπλοΐα του Αναστάσιου Ποταμιάνου επέκτεινε το δίκτυο των κρουαζιέρων, στην Καραϊβική και στις δυτικές ακτές των ΗΠΑ, αποτελώντας πλέον μια διαρκώς ανερχόμενη εταιρία, υπολογίσιμη σε παγκόσμιο επίπεδο. 

Ο Τάσος Ποταμιάνος με τους υιούς του

Ενδεικτικό αρχειακό τεκμήριο / διαφημιστική καταχώρηση από το καλοκαίρι του έτους 1969 με αναλυτική αναφορά των πλοίων που απάρτιζαν τον τότε στόλο της "πρωτοπόρου των κρουαζιέρων του Αιγαίου" Ηπειρωτικής Ατμοπλοΐας ("Ιάσων", "Αργοναύτης", "Ερμής", "Πήγασος", "Σεμίραμις", "Ατρεύς", "Ορφεύς", "Οδυσσεύς"), με έδρα σταθερά στο προπολεμικό Μέγαρο Βάττη, επί της συμβολής της οδού Μπουμπουλίνας 2 και ακτής Μιαούλη: 

Το κρουαζιερόπλοιο "Αργοναύτης" και η θρυλική "Αργώ"

Τα δρομολόγια των γραμμών εσωτερικού και εξωτερικού καθώς και οι εκ Πειραιώς κρουαζιέρες της Ηπειρωτικής κατά το έτος 1969:

To 1970, η Ηπειρωτική Ατμοπλοΐα απέκτησε το κρουαζιερόπλοιο "Ζευς" (Jupiter), κατασκευής 1961, πρώην "Moledet", το οποίο είχε αρχικά ναυπηγηθεί για λογαριασμό της ισραηλινής Zim (Israel Navigation Company Ltd). 

Mts "Jupiter" ("Ζευς")

Το παρθενικό ταξίδι του κρουαζιερόπλοιου "Ζευς" έλαβε χώρα στις 19 Απριλίου του 1971, ενώ λίγες μέρες αργότερα, πραγματοποιήθηκαν τα επίσημα εγκαίνια της δρομολογήσεως, παρουσία πλήθους επισήμων, μεταξύ των οποίων ο Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας Ιωάννης Χολέβας, ο δήμαρχος Πειραιώς Αριστείδης Σ. Σκυλίτσης, αξιωματικοί του Λιμενικού Σώματος κ.α. 

Ο Ανδρέας Ποταμιάνος υποδεχόμενος τον Δήμαρχο Πειραιώς Αριστείδη Σ. Σκυλίτση

Κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1970 η Ηπειρωτική απέκτησε και μετασκεύασε τα πλοία "Ποσειδών" (κατασκευής 1955, πρώην "Meteor"), "Άτλας" (πρώην "Ryndam"), "Ωκεανός" (κατασκευής 1953, πρώην "Jean Laborde"), "Ερμής" (κατασκευής 1956, πρώην "Jugoslavia") και "Παγκόσμιος Αναγέννησις" ("World Renaissance", κατασκευής 1970, πρώην "Renaissance"). 

Mts "Neptune" ("Ποσειδών")

Mts "Oceanos" ("Ωκεανός")

Mts "Atlas" ("Άτλας")

Mts "Hermes" ("Ερμής")

Μετά τον θάνατο του Τάσου Ποταμιάνου τον Μάρτιο του έτους 1975, ολοκληρώθηκε η ανέγερση / κατασκευή του Μεγάρου της Ηπειρωτικής Ατμοπλοΐας Γ. Ποταμιάνου, επί της ακτής Μιαούλη 87, μεταξύ των οδών Ζαΐμη και Μαυροκορδάτου, πλησίον του ιερού ναού του Αγίου Νικολάου, στα παλιά Καρβουνιάρικα του Πειραιώς. Εκείνη την εποχή, η Ηπειρωτική Ατμοπλοΐα, υπό την διεύθυνση πλέον των παιδιών του Τάσου Ποταμιάνου, του Γεωργίου (1926-2019) και του Ανδρέα (1933-2021), διέθετε τον μεγαλύτερο και πολυτελέστερο στόλο κρουαζιερόπλοιων στον κόσμο.

Το νέο εφοπλιστικό Μέγαρο της Ηπειρωτικής Ατμοπλοΐας Γ. Ποταμιάνου, στον αριθμό "87" της ακτής Μιαούλη, όπως καταγράφηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1970:

Ενδεικτική αρχειακή διαφημιστική καταχώρηση της Ηπειρωτικής Ατμοπλοΐας μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1976 με ονομαστική αναφορά στα πλοία του στόλου της εταιρίας (Άτλας, Ζευς, Απόλλων, Ορφεύς, Ποσειδών, Ιάσων, Οδυσσέας, Αχιλλεύς, Σεμίραμις, Ερμής και Αργοναύτης), τα οποία δρομολογούνταν σε ημερήσιες εκδρομές και κρουαζιέρες στα ελληνικά νησιά και στην Αίγυπτο όπως επίσης στην Ιταλία, στην Κύπρο, στο Ισραήλ, στη Δυτική Μεσόγειο, στη Μαύρη Θάλασσα, στη Καραϊβική, στη Νότια Αφρική, στη Σκανδιναβία, στη Βόρειο και στη Νότιο Αμερική! Αξιοσημείωτη η αναφορά στα 22 έτη πείρας στις κρουαζιέρες (1954-1976)! 

Ενδεικτική αρχειακή αναφορά, από το ίδιο έτος, σε τριήμερη κρουαζιέρα με το "Σεμίραμις" σε Άγιο Όρος, Χαλκιδική, Θεσσαλονίκη, Σκιάθο και Σκόπελο! 

Αναφορά στα νέα γραφεία της Ηπειρωτικής Ατμοπλοΐας, στο νεόδμητο ιδιόκτητο Μέγαρο επί της ακτής Μιαούλη 87, μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1977:

Στα τέλη της δεκαετίας του '70, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στον ναυτιλιακό Τύπο της εποχής εκείνης, οι αδελφοί Ανδρέας και Γεώργιος Ποταμιάνος, ακολουθώντας τα χνάρια του αλησμόνητου πατρός τους, διεύθυναν με δεξιοτεχνία την Ηπειρωτική Ατμοπλοΐα, η οποία με δέκα πολυτελή πλωτά ξενοδοχεία, αποτελούσε την αρμάδα του εγχώριου θαλάσσιου τουρισμού, κυριαρχώντας σε Ελλάδα και ανατολική Μεσόγειο, προσφέροντας σε χιλιάδες τουρίστες και επισκέπτες της χώρας κρουαζιέρες στα ελληνικά νησιά. Εκτός αυτού, οι αδελφοί Ποταμιάνου ανέπτυσσαν επίσης αξιοσημείωτη δραστηριότητα σε αγαθοεργίες και ανθρωπιστικές δραστηριότητες. 

Ενδεικτικά αρχειακά τεκμήρια / διαφημιστικές καταχωρήσεις της Ηπειρωτικής Ατμοπλοΐας από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, με αναφορά στα πλοία που απάρτιζαν τον στόλο της εκείνη την εποχή:

Ενδεικτικό αρχειακό τεκμήριο με αναφορά στις κρουαζιέρες της Ηπειρωτικής Ατμοπλοΐας στα νησιά του Αιγαίο, στην Αίγυπτο, στο Ισραήλ και στην Τουρκία, κατά το έτος 1983:

Ξενόγλωσσο αρχειακό τεκμήριο / διαφημιστική καταχώρηση της Ηπειρωτικής Ατμοπλοίας (Epirotiki Lines), με αναφορά στις τριήμερες, τετραήμερες και επταήμερες κρουαζιέρες στα ελληνικά νησιά και στην ανατολική Μεσόγειο, καθώς επίσης στις δεκατετραήμερες κρουαζιέρες στη Μεσόγειο, στην Ευρώπη και στην Σκανδιναβία (Νορβηγία, Σουηδία, Δανία, Φιλανδία κτλ.) καθώς επίσης στις ανατολικές ακτές του Ατλαντικού (Μαρόκο, Πορτογαλία, Ισπανία, Γαλλία).

Κατά το έτος 1987, η Ηπειρωτική, συνεχίζοντας την επέκταση του στόλου της, απέκτησε και μετασκεύασε το "Πήγασος" (πρώην "MS Svea Corona", κατασκευής 1975) ενώ την επόμενη χρονιά (1988) αγοράστηκε το "Οδυσσεύς" (κατασκευής 1961, πρώην "Princessa Isabel"). 

MV "Pegasus" ("Πήγασος") στη Μύκονο

Mts "Odysseus" ("Οδυσσεύς") στο λιμάνι της Γένοβας

Διαφημιστικές καταχωρήσεις της Ηπειρωτικής Ατμοπλοΐας μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1988:

Το απόγευμα της 21ης Οκτωβρίου του έτους 1988, το κρουαζιερόπλοιο "Ζεύς" (Jupiter), αμέσως μετά τον απόπλου από το κεντρικό λιμάνι του Πειραιώς για την εβδομαδιαία κρουαζιέρα σε Αίγυπτο-Ισραήλ-Τουρκία και ελληνικά νησιά, εμβολίστηκε από το ιταλικής ιδιοκτησίας πλοίο μεταφοράς αυτοκινήτων "Adige" το οποίο βρισκόταν εκτός πορείας (σσ. καθώς κατευθυνόταν προς την Δραπετσώνα) και δεν τήρησε τους κανόνες προτεραιότητας, με αποτέλεσμα την πρόκληση μεγάλου ρήγματος και την εισροή υδάτων που προκάλεσε την βύθιση του σκάφους σε χρόνο ρεκόρ σε απόσταση μόλις 300 μέτρων από την μπούκα του λιμένος Πειραιώς! Στο εν λόγω κρουαζιερόπλοιο επέβαιναν περί τα 500 άτομα, μεταξύ των οποίων 470 σπουδαστές αγγλικού κολεγίου, καθώς επίσης 140 άτομα πλήρωμα. Χάρη στις προσπάθειες του θαλάμου επιχειρήσεων του ΥΕΝ υπό τον Ευάγγελο Γιαννόπουλο, των σκαφών των λιμενικών αρχών και των ρυμουλκών του κεντρικού λιμένος Πειραιώς και των μελών του πληρώματος του "Τζούπιτερ", η συντριπτική πλειοψηφία των επιβατών διεσώθη. Δυστυχώς, το ναυάγιο του "Τζούπιτερ" σημαδεύτηκε από τον θάνατο δυο επιβατών, μιας δεκατετράχρονης Αγγλίδας μαθήτριας και ενός καθηγητού, καθώς επίσης δυο Ελλήνων μελών του πληρώματος, του θερμαστή Α. Γκολεμάτη (56 ετών) και του λιπαντή Β. Ψωμά (36 ετών), ενώ πολυάριθμοι υπήρξαν οι τραυματίες οι οποίοι μεταφέρθηκαν σε νοσοκομεία των Αθηνών και του Πειραιώς.

Στις αρχές της δεκαετίας του '90, η Ηπειρωτική προσέθεσε στον στόλο της το κάτωθι εικονιζόμενο κρουαζιερόπλοιο "Τρίτων", πρώην MV Cunard Adventurer, το οποίο είχε κατασκευαστεί το 1971 για λογαριασμό της Cunard Line. 

Όμως δυστυχώς, κατά το έτος 1991, δυο ακόμη ατυχή και τραγικά περιστατικά έμελλαν να στιγματίσουν την ιστορική διαδρομή της Ηπειρωτικής Ατμοπλοΐας. 

Αρχικά, στις 3 Ιουνίου του 1991, το κρουαζιερόπλοιο "Πήγασος", ευρισκόμενο στο λιμάνι της Βενετίας, με πλήρωμα 202 ανδρών, ως επί το πλείστον Ελλήνων ναυτικών, και με επιβάτες 56 αντιπροσώπους / τεχνικούς της γερμανικής εταιρίας Bosch, λίγο πριν την αναχώρησή του επλήγη από μια πυρκαγιά-μυστήριο η οποία φέρεται να ξεκίνησε από το γκαράζ υπ'αριθμό 2 του πλοίου. Η πυρκαγιά σε μικρό χρονικό διάστημα μεταδόθηκε στους υπόλοιπους χώρους του πλοίου, με τον πλοίαρχο να διατάζει την εκκένωσή του. Ακολούθησε η επέμβαση των ιταλικών πυροσβεστικών δυνάμεων, με πλοιάρια από θαλάσσης και με οχήματα από την ξηρά, ενώ το πλοίο είχε πάρει κλίση 15 μοιρών δίχως όμως να βυθιστεί. Οι ανακριτικές αρχές της γειτονικής χώρας δεν έδωσαν κάποια εξήγηση για την πρόκληση της πυρκαγιάς ενώ στον ελληνικό Τύπο υπήρξαν υπαινιγμοί τρομοκρατικού κτυπήματος. 

Λίγες εβδομάδες αργότερα, στις 3 Αυγούστου του ιδίου έτους, το κρουαζιερόπλοιο "Ωκεανός", μισθωμένο από την TFC Tours, με 571 επιβαίνοντες, εκτελούσε δρομολόγιο από το λιμάνι του East London προς το Durban (σσ. αμφότεροι λιμένες στη Νότια Αφρική), όταν αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα λόγω σφοδρής θαλασσοταραχής, η οποία προκάλεσε εισροή υδάτων στο μηχανοστάσιο, διακοπή της ηλεκτροδότησης και εν τέλει την βύθιση του πλοίου ανοιχτά του Transkei, δίχως ανθρώπινα θύματα, χάρη στις συντονισμένες επιχειρήσεις διάσωσης των αρχών της Νοτίου Αφρικής, οι οποίες μάλιστα καλύφθηκαν τηλεοπτικά σε ζωντανή μετάδοση! Στον απόηχο του ναυαγίου του "Ωκεανός" κατηγορήθηκε ο πλοίαρχος Ιωάννης Αβρανάς και τα μέλη του πληρώματος πως εγκατέλειψαν το πλοίο πριν από τους επιβάτες, δίχως να έχει σημάνει το απαραίτητο σε αυτές τις περιπτώσεις σήμα κινδύνου. Παρά τις διαψεύσεις εκ μέρους της Ηπειρωτικής, οι μαρτυρίες των διασωθέντων και τα τηλεοπτικά πλάνα έπληξαν καίρια την αξιοπιστία της εταιρίας. 

Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστεί κανείς πως η υπό εξέτασιν εταιρία έφθασε στο σημείο μέγιστης ακμής της στις αρχές της δεκαετίας του '90. Άλλωστε, από το 1981 και έως το 1990, οι αδελφοί Ποταμιάνου θεωρούνταν εκ των πλέον ευνοημένων εφοπλιστών του κυβερνώντος κόμματος ΠΑΣΟΚ, ενώ μεταξύ Ανδρέα Παπανδρέου και Ανδρέα Ποταμιάνου υπήρχε, όπως προαναφέρθηκε, στενή μακροχρόνια φιλία. Ειρήσθω εν παρόδω, στις αρχές της δεκαετίας του '90 η Ηπειρωτική εκτός από τα κεντρικά της εν Πειραιεί γραφεία στην ακτή Μιαούλη 87, διέθετε γραφεία αντιπροσώπευσης στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στη Ρώμη και στην Νέα Υόρκη, ενώ ταυτόχρονα υφίστατο γενικός πράκτορας και αντιπρόσωπος στο Σάο Πάολο της Βραζιλίας. Αξιοσημείωτο επίσης το γεγονός πως κατά τη διάρκεια της δεκαετίας 1980-1990, οι αδελφοί Ποταμιάνου είχαν επίσης επενδύσει σε πλοία μεταφοράς ξηρού φορτίου και πετρελαίου, υπό άλλα εταιρικά σχήματα. 

Κατά το έτος 1992, η Ηπειρωτική προχώρησε στην αγορά του κρουαζιερόπλοιου Pallas Athena, κατασκευής 1951 (πρώην "Flandre", "Carla C" και "Carla Costa") και του "Απόλλων", (πρώην "Wakashio Maru" και "Sunflower 7") ενός οχηματαγωγού / επιβατηγού κατασκευής 1973, το οποίο αφού μετασκευάστηκε σε κρουαζιερόπλοιο, πωλήθηκε τρία χρόνια αργότερα στην Minoan Lines, υπό τα σινιάλα της οποίας έλαβε το όνομα "Minoan Prince".

Ακολούθησε κατά το έτος 1993 η αγορά του "Olympic", ενός ιστορικού σκαριού κατασκευής 1956 (αρχικά ως RMS Empress of Canada για λογαριασμό της Canadian Pacific), το οποίο μετονομάστηκε σε "Star of Texas" (1994) και αργότερα σε "Απόλλων" αποτελώντας μέρος του στόλου του νέου εγχειρήματος της Ηπειρωτικής υπό την επωνυμία Royal Olympic Cruises. Για την ιστορία, το ίδιο κρουαζιερόπλοιο ναυλώθηκε στην εταιρία Direct Cruises κατά την περίοδο 1995-1997 υπό το όνομα "Olympic 2004" και τέλος επανέκαμψε ως "Απόλλων" (περίοδος 1997-2003) προτού οδεύσει για διάλυση. 

Κατά το έτος 1995 ολοκληρώθηκε η συγχώνευση της Ηπειρωτικής με την SunLine του Χαρ. Κιοσέογλου, υπό ένα νέο εταιρικό σχήμα με την επωνυμία Royal Olympic Cruises. Στο κάτωθι φωτογραφικό στιγμιότυπο από την ανακοίνωση της συμφωνίας για τη δημιουργία της Royal Olwmpic Cruices στις 2 Αυγούστου 1995 εικονίζονται ο τότε Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας Γεώργιος Κατσιφάρας ανάμεσα στους αδελφούς Ανδρέα και Γεώργιο Ποταμιάνο.

Την ίδια χρονιά (1995), η Ηπειρωτική αγόρασε το δεύτερο κρουαζιερόπλοιο που έλαβε το όνομα "Olympic" (πρώην RMS Empress Of Britain της Canadian Pacific, επίσης κατασκευής 1956, το οποίο κατά την περίοδο 1964-1975 υπό τα σινιάλα της Greek Line είχε μετονομαστεί σε "Βασίλισσα Άννα Μαρία"), το οποίο παρέμεινε στο στόλο της μέχρι το 2001, έτος κατά το οποίο πωλήθηκε στην Thomson Cruises και μετονομάστηκε σε "Topaz".

Το νέο εταιρικό σχήμα υπό την επωνυμία Royal Olympic Cruise Lines εισήχθη στο αμερικανικό χρηματιστήριο NASDAQ κατά το έτος 1998. Ο στόλος της νέας εταιρίας, με επίκεντρο την ανατολική Μεσόγειο, αποτελείτο από ένα μείγμα πλοίων της SunLine ("Stella Solaris", "Stella Oceanis", "Stella Maris") και της Ηπειρωτικής ("Απόλλων", "Τρίτων", "Οδυσσεύς", "Olympic", "Olympic Countess", "Παγκόσμιος Αναγέννησις") ενώ αργότερα προστέθηκαν επίσης τα "Olympic Explorer" (παρεδόθη το 2000) και "Olympic Voyager" (παρεδόθη το 2002). 

Κατά το έτος 1999, η εν γένει πολιτικοοικονομική κατάσταση οδήγησε σε πτώση των κρατήσεων / πωλήσεων, με την τιμή της μετοχής της Royal Olympic Cruise Lines να κατρακυλά από τα 14 δολάρια ΗΠΑ στα 2 δολάρια ΗΠΑ! Στα τέλη του ιδίου έτους, η κυπριακών συμφερόντων Louis Cruise Lines Ltd. εξαγόρασε το 70% της Royal Olympic Cruise Holdings Inc. ενώ επίσης καταγράφηκαν αλλαγές στα Διοικητικά Συμβούλια τόσο της κυπριακής εταιρίας όσο και της ROC.

Στις αρχές της νέας χιλιετίας, η Royal Olympic Cruises (ROC) παρέλαβε το πρώτο νεότευκτο πλοίο της, το "Olympic Voyager", το οποίο είχε κατασκευαστεί στα ιστορικά ναυπηγεία Blohm+Voss, στο Αμβούργο της Γερμανίας. Το αδελφό πλοίο "Olympic Explorer", το οποίο αναμένετο να παραδοθεί κατά το έτος 2001, εν τέλει παραδόθηκε με καθυστέρηση ενός χρόνου (έτος 2002). Η παραλαβή και χρήση των δυο νέων σύγχρονων κρουαζιερόπλοιων τα οποία δρομολογήθηκαν τόσο στην Ανατολική Μεσόγειο όσο και στην Καραϊβική, έδωσε μια πρόσκαιρη ώθηση στην Royal Olympic Cruises, η οποία όμως - όπως άλλωστε όλες οι συναφείς εταιρίες κρουαζιέρας - επλήγη ιδιαίτερα από την παγκόσμια τουριστική ύφεση που ακολούθησε μετά τα τραγικά γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001 και αργότερα λόγω του Πολέμου στο Ιράκ. 

Στο ενδιάμεσο, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ), διεκδικώντας την αποκλειστική εκμετάλλευση του όρου "Olympic", κατόπιν σχετικών νικηφόρων δικαστικών μαχών, ανάγκασε την Royal Olympic Cruises να μετονομαστεί σε Royal Olympia Cruises κατά το έτος 2003, καθώς επίσης να αντικαταστήσει τη λέξη "Olympic" με την λέξη "Olympia" σε όλα τα πλοία της. 

Το κρουαζιερόπλοιο "Olympic Countess" (κατασκευής 1976, ως "Cunard Countess για λογαριασμό της Cunard Line), μετά την βραχύβια μετονομασία του σε "Olympia Countess".

Ο συνδυασμός των ιδιαίτερων ως άνω γεωγραφικών περιορισμών και πολιτικών συνθηκών των αρχών της δεκαετίας του 2000, η εν γένει τουριστική ύφεση, οι συσσωρευμένες ζημίες των τελευταίων ετών και η μη εξυπηρέτηση των δανείων ύψους 250 εκατομμυρίων δολαρίων που οδήγησε την γερμανική τράπεζα KFW, ως επικεφαλής των πιστωτών, στην κατάσχεση σε λιμάνια των ΗΠΑ και αργότερα στον πλειστηριασμό των κρουαζιερόπλοιων "Olympia Voyager" και "Olympia Explorer", απορρίπτοντας τις προτάσεις αναδιάρθρωσης του χρέους ως μη βιώσιμες, προκάλεσαν την σταδιακή κατάρρευση του εγχειρήματος της Royal Olympia Cruises η οποία τερμάτισε την λειτουργία της δηλώντας πτώχευση την άνοιξη του 2004. Στις αρχές του έτους 2004, τραγελαφικές καταστάσεις έλαβαν χώρα στα πλοία της Royal Olympia Cruises λ.χ. στο Durban της Νοτίου Αφρικής απαγορεύτηκε ο απόπλους του "Olympia Countess" με 423 επιβάτες λόγω χρεών ενώ το κρουαζιερόπλοιο "Τρίτων" μετεπιβίβασε τους επιβάτες σε άλλο πλοίο ώστε να αποφύγει την κράτηση στο λιμάνι του Πειραιά! Σταδιακά, μέσα στους επόμενους μήνες όλα τα πλοία της πάλαι ποτέ Ηπειρωτικής Ατμοπλοΐας που συμμετείχαν στο εγχείρημα της Royal Olympia Cruises άλλαξαν ιδιοκτησιακό καθεστώς (λ.χ. το κρουαζιερόπλοιο "Τρίτων" πωλήθηκε έναντι 9,9 εκατομμυρίων δολαρίων στην Louis Cruises, το κρουαζιερόπλοιο "World Renaissance" στην Ravenscroft έναντι 3,4 εκατομμυρίων δολαρίων, το κρουαζιερόπλοιο "Οδυσσεύς" έναντι 2,2 εκατομμυρίων δολαρίων σε όμιλο κινεζικών συμφερόντων) ενώ άλλα πωλήθηκαν για scrap. Το δε κενό που άφησε η πτώχευση της ROC στην κρουαζιέρα έσπευσε να το εκμεταλλευτεί η κυπριακών συμφερόντων Louis Hellenic Cruises, ανήκουσα στον Όμιλο Louis, ο οποίος ως γνωστόν μετείχε στη ROC Holdings με μερίδιο της τάξεως του 70% από το έτος 2001 (σσ. η ROC Holdings κατείχε το 51,4% της Royal Olympia). 

Την άνοιξη του 2011, το κρουαζιερόπλοιο "Ερμής", το οποίο υπήρξε το τελευταίο πλοίο που ταξίδεψε με το χρυσό τετράφυλλο τριφύλλι της Ηπειρωτικής Ατμοπλοΐας στα φουγάρα του, οδηγήθηκε σε διαλυτήριο της Τουρκίας, σηματοδοτώντας κατ'αυτόν τον τρόπο άτυπα το οριστικό τέλος εποχής μιας εταιρίας η οποία μεσουράνησε μεταπολεμικά στον τομέα της κρουαζιέρας. Για την ιστορία ας αναφερθεί πως μετά την πτώχευση της ROC, το συγκεκριμένο σκαρί του 1978, αφού χρησιμοποιήθηκε από μια τοπική κοινοπραξία για δυο έτη σε ημερήσιες κρουαζιέρες στον Αργοσαρωνικό, παροπλίστηκε στον Πειραιά κατά το έτος 2006.

Στα μέσα Οκτωβρίου του έτους 2019, αποβίωσε μετά από πολυετή ασθένεια, ο εφοπλιστής Γεώργιος Ποταμιάνος.

Την άνοιξη του έτους 2021, βάσει των αναφερομένων σε διάφορα δημοσιεύματα του ηλεκτρονικού τύπου, το Μέγαρο της Ηπειρωτικής Ατμοπλοΐας αναμένετο να μετατραπεί σε ξενοδοχείο τεσσάρων αστέρων, δυναμικότητας 107 δωματίων, με 221 κλίνες. 

Στις 30 Ιουλίου του ιδίου χρόνου αποβίωσε σε ηλικία 88 ετών ο εφοπλιστής και πρώην πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας, Ανδρέας Ποταμιάνος.

Το αναξιοποίητο Μέγαρο της Ηπειρωτικής Ατμοπλοΐας επί της ακτής Μιαούλη όπως καταγράφηκε κατά το πρώτο μισό της δεκαετίας του 2020:

 

Αντί επιλόγου, ας αναφερθεί έστω και επιγραμματικά πως πλήθος αντικειμένων σχετιζόμενων με την πάλαι ποτέ κραταιά Ηπειρωτική Ατμοπλοΐα θεωρούνται στις μέρες μας (21ος αιώνας) συλλεκτικά. Κατ'αυτόν τον τρόπο, σε διάφορους διαδικτυακούς τόπους δημοπρασιών μπορεί κανείς να εντοπίσει προς αγορά καρτ-ποστάλ, έντυπο υλικό / μπροσούρες / φυλλάδια από διάφορα κρουαζιερόπλοια, σερβίτσια, ποτήρια, κούπες του καφέ, διάφορα αναμνηστικά, κλειδοθήκες, τασάκια, είδη ελληνικής λαϊκής τέχνης, κεραμικά κ.α. σχετικά με την Ηπειρωτική Ατμοπλοΐα.

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

Ναυτικά Χρονικά

Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο και διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας.
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.