ΤΑ ΚΟΣΜΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΤΩΝ ΤΖΙΤΖΙΦΙΩΝ

Η ακτή των Τζιτζιφιών αναπτύχθηκε σταδιακά από τα τέλη του 19ου αιώνα λόγω της λειτουργίας των θαλασσίων λουτρών και της τροχιοδρομικής σύνδεσης Ακαδημία - Τζιτζιφιές. Ο ηλεκτροφωτισμός της παραλίας των Τζιτζιφιών στις αρχές του 20ου αιώνα συνέτεινε επίσης στην ανάπτυξη και λειτουργία επιχειρήσεως εστίασης (ζαχαροπλαστεία, αναψυκτήρια, ταβέρνες κτλ.). Μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, η περιοχή ήταν ήδη γνωστή για τα κοσμικά / νυχτερινά κέντρα και τις ταβέρνες που λειτουργούσαν πάνω στο κύμα, δίπλα στους αλιείς της περιοχής που ψάρευαν το περίφημο μαριδάκι του Φαλήρου. Στα τέλη της δεκαετίας του '20, στις Τζιτζιφιές καταγραφόταν το κοσμικό κέντρο "5Φ" (σσ. το οποίο χαρακτηριζόταν μάλιστα ως "ύποπτο"), το κέντρο του Θεόφραστου, όπως επίσης το Ξενοδοχείο Ύπνου "Άνθεων" στο οποίο κατά το έτος 1928 καταγράφηκε ένα στυγερό έγκλημα πάθους!

Μετά την Καταστροφή, ο εποικισμός της Καλλιθέας και των Τζιτζιφιών από πρόσφυγες, κυρίως από την περιοχή της Σμύρνης αλλά και από τον Πόντο, οδήγησε στον διπλασιασμό του έως τότε υπάρχοντος πληθυσμού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο μετέπειτα συνθέτης, στιχουργός και λαϊκός τραγουδιστής Γιάννης Παπαϊωάννου (18 Ιανουαρίου 1913 - 3 Αυγούστου 1972), ο οποίος γεννήθηκε στην Κίο της Μικράς Ασίας, έμεινε ορφανός από πατέρα σε ηλικία δυο ετών, έζησε την Καταστροφή και κατέληξε πρόσφυγας, μέσω Σαμοθράκης, στις Τζιτζιφιές, μαζί με την μητέρα του και την γιαγιά του.

Παρότι οι Τζιτζιφιές διέθεταν αξιοσημείωτη κοσμική ζωή στα χρόνια του Μεσοπολέμου εντούτοις η καρδιά του ρεμπέτικου τραγουδιού εκείνη την εποχή κτυπούσε στον Πειραιά και στην Δραπετσώνα, για να ακολουθήσει η περίοδος των διώξεων του καθεστώτος του Ιωάννη Μεταξά πριν το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. 

Μια παρέα στο κέντρο (ταβέρνα) των αδελφών Αποστόλη και Ιωάννη Κυριακόγλου, στη λεωφόρο Ποσειδώνος. Στο μέσον της ασπρόμαυρης αρχειακής φωτογραφίας, με το χαρακτηριστικό "καβουράκι" στο κεφάλι, ο γνωστός ψαράς Ανδρέας Ζέππος και δίπλα του, με στολή, ένας Ιταλός γρεναδιέρος, ο Angelo Marzari.

Αμέσως μετά τον Πόλεμο και την Κατοχή, η παραλία των Τζιτζιφιών, με τις χαρακτηριστικές ψαροταβέρνες και τα κοσμικά κέντρα, μονοπώλησε για περίπου δυο δεκαετίες την νυχτερινή διασκέδαση συγκεντρώνοντας την αφρόκρεμα του ρεμπέτικου. Κάθε άλλο παρά τυχαία ο πατριάρχης του ρεμπέτικου Μάρκος Βαμβακάρης (10 Μαΐου 1905 - 8 Φεβρουαρίου 1972) έγραψε στα τέλη της δεκαετίας του '40 τους στίχους "ξεκινούν από το Κολωνάκι, για να κατέβουν στις Τζιτζιφιές, λίγο για ν'ακούσουν μπουζουκάκι, με τις πιο γλυκύτερες πενιές"!

Μεταπολεμικό σημείο αναφοράς των Τζιτζιφιών υπήρξε δίχως άλλο το κέντρο του Βασίλη Καλαματιανού, εκεί όπου εμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1940 το κάτωθι εικονιζόμενο δωδεκαμελές συγκρότημα απαρτιζόμενο από τους Στέλιο Κερομύτη, Απόστολο Χατζηχρίστο, Γιώργο Μητσάκη, Γιάννη Παπαϊωάννου, Γιώργο Μανισαλή (Μαγνησαλή), Σπύρο Περιστέρη, Αργύρη Βαμβακάρη, Μάρκο Βαμβακάρη, Κώστα Ρούκουνα, Ζαχαρία Κασιμάτη και Ηλία Ποτοσίδη. Σύμφωνα με τον Ηλία Πετρόπουλο, στο ίδιο συγκρότημα έπαιζε και ο Βασίλης Τσιτσάνης. 

Το μεγάλο συγκρότημα στου Καλαματιανού, στις Τζιτζιφιές (έτος 1948)

Κέντρον "Ο Καλαματιανός" (Τζιτζιφιές)

Η επιτυχία του κέντρου "Τα Μπουζούκια" του Β. Καλαματιανού ανακόπηκε άδοξα την 31η Αυγούστου του 1951 όταν ο κάτωθι εικονιζόμενος ιδιοκτήτης της επιχείρησης, ετών 36, δολοφονήθηκε από τον Θεόδωρο Σ. Ρήγκα, αστυφύλακα του τμήματος Καλλιθέας, κατόπιν λογομαχίας, ενώ στο ίδιο συμβάν τραυματίστηκε ο Παύλος Κουλοβασιλόπουλος, υπάλληλος των ΣΕΚ, ετών 52 (σσ. η εν διαστάσει σύζυγος του Καλαματιανού, Ρεβέκκα και η σύζυγος του Θ. Ρήγκα ήταν αδελφές).

Βασίλης Καλαματιανός

Μετά την δολοφονία του Καλαματιανού, το δημοφιλές κέντρο διασκεδάσεως φέρεται να πέρασε στην ιδιοκτησία του εκ Χίου Βασίλη Χειλά, ιδιοκτήτου του επίσης γνωστού κέντρου διασκεδάσεως "Τριάνα", το οποίο βρισκόταν επί της λεωφόρου Συγγρού, στο ύψος του Αγίου Σώστη. Προς τα τέλη της δεκαετίας του 1950, το πάλαι ποτέ κέντρο του Καλαματιανού αργότερα πέρασε στα χέρια του Γιώργου Χαλκιά, ως κέντρον διασκεδάσεως "Οι Τζιτζιφιές". 

Κέντρον Διασκεδάσεως Γεωργίου Χαλκιά "Οι Τζιτζιφιές" (πρώην Καλαματιανού)

Έτερο σημείο αναφοράς της νυχτερινής διασκέδασης των μεταπολεμικών Τζιτζιφιών υπήρξε το "Φαληρικόν", αρχικής ιδιοκτησίας Γεωργίου Μαργωμένου και αργότερα του αδελφού του Ιωάννη, το οποίο βρισκόταν στο τέρμα της λεωφόρου Θησέως στη συμβολή με την παραλιακή λεωφόρο. Από το "Φαληρικόν", το οποίο πρώτο-λειτούργησε κατά το έτος 1958, πέρασε πληθώρα μεγάλων ονομάτων εκείνης της εποχής, μεταξύ των οποίων ο Γιάννης Παπαϊωάννου, ο Βασίλης Τσιτσάνης, ο Γιώργος Ζαμπέτας, ο Μάρκος Βαμβακάρης, ο Γιώργος Μητσάκης, ο γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη αλλά μετέπειτα κάτοικος Τζιτζιφιών Πρόδρομος Τσαουσάκης (πραγματικό όνομα: Πρόδρομος Μουτάφογλου, Κωνσταντινούπολη, 15 Σεπτεμβρίου 1919 - Αθήνα, 23 Οκτωβρίου 1979), ο Πάνος Γαβαλάς, ο Τάκης Μπίνης, ο Δημήτρης Στεργίου ("Μπέμπης"), ο Βαγγέλης Περπινιάδης, η Άννα Χρυσάφη, η Μαρίκα Νίνου, η Σωτηρία Μπέλλου, η Ρόζα Εσκενάζυ και η Ρίτα Σακελλαρίου. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως αργότερα λειτούργησε και χειμερινό "Φαληρικόν", στην Αθήνα, στη συμβολή των οδών Αχαρνών και Ηπείρου 48, όπου εμφανίστηκε για τελευταία φορά ο Στέλιος Καζαντζίδης μετά την απόφαση του να σταματήσει για πάντα τις ζωντανές εμφανίσεις. 

Βασίλης Τσιτσάνης - Άννα Χρυσάφη - Γιάννης Παπαϊωάννου στο "Φαληρικόν" (έτος 1952)

"Φαληρικόν" (Τζιτζιφιές) - έτος 1952

Άννα Χρυσάφη - Γιώργος Μητσάκης στο "Φαληρικόν" του Μαργωμένου (έτος 1960)

Κέντρον "Φαληρικόν" (Τζιτζιφιές) - Διεύθυνσις: Ιωαν. Μαργωμένος

Σε αυτό το σημείο θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε δυο επίσης γνωστά νυχτερινά κέντρα της ιδίας περιόδου, τα οποία χωροταξικά ανήκουν στο Μοσχάτο και όχι στις Τζιτζιφιές, πλην όμως μαζί με τα αντίστοιχα κοσμικά κέντρα των Τζιτζιφιών αποτελούσαν τον πόλο έλξης της μεταπολεμικής βραδινής διασκέδασης. Το πρώτο εξ αυτών, το περίφημο κέντρο ιδιοκτησίας Γιάννη Κουλουριώτη (και αργότερα του υιού του Απόστολου), από το οποίο πέρασαν ο Στέλιος Καζαντζίδης, η Μαρινέλλα, ο Γιώργος Ζαμπέτας, η Καίτη Γκρέυ, ο Βασίλης Τσιτσάνης, ο Γιώργος Μητσάκης, η Άννα Χρυσάφη, η Βίκυ Μοσχολιού κ.α., βρισκόταν επί της λεωφόρου Ποσειδώνος, στο ύψος της σημερινής οδού Μακρυγιάννη (τότε οδός Βασιλέως Γεωργίου Β'). 

Κέντρον Διασκεδάσεως Α. Κουλουριώτη (έτος 1959)

Κέντρον Διασκεδάσεως "Ο Τζαφέρης" (έτος 1959)

Οικογενειακόν Κέντρον Διασκεδάσεως Α. Κουλουριώτη (παραλία Μοσχάτου)

Πλησίον του κέντρου του Κουλουριώτη, πάντοτε επί της παραλιακής λεωφόρου, στο ύψος μεταξύ των οδών Αθανασίου Διάκου και Χρυσοστόμου Σμύρνης, βρισκόταν το "Χρυσό Βαρέλι", ιδιοκτησίας Μιχαηλίδη, το οποίο μετά το 1966 μετονομάστηκε σε "Δειλινά" λόγω της παρουσίας της Βίκυς Μοσχολιού και αργότερα επανέκαμψε ξανά ως "Χρυσό Βαρέλι". Στο εν λόγω κέντρο, εκτός από την Μοσχολιού, κατά την μακροχρόνια ιστορική διαδρομή του, εμφανίστηκαν μεταξύ των άλλων ο Στέλιος Καζαντζίδης, η Μαρινέλλα, ο Μανώλης Αγγελόπουλος, η Καίτη Γκρέϋ, ο Μιχάλης Μενιδιάτης, η Δούκισσα, ο Γιάννης Πουλόπουλος, ο Τόλης Βοσκόπουλος, η Λίτσα Διαμάντη καθώς και άλλοι νεώτεροι καλλιτέχνες.

Κέντρον Διασκεδάσεως "Χρυσό Βαρέλι" (Μάιος 1965)

Ενδεικτικά αρχειακά τεκμήρια από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 με αναφορά στην κοσμική ταβέρνα "Βεντέττα", επί της λεωφόρου Ποσειδώνος, στην παραλία των Τζιτζιφιών:

Κοσμική Ταβέρνα "Βεντέττα" με Πάνο Γαβαλά και Ρία Κούρτη στην παραλία των Τζιτζιφιών 

Ειρήσθω εν παρόδω, "Βεντέττα" ονομαζόταν επίσης η δισκογραφική εταιρία την οποία είχε ιδρύσει η Πόλυ Πάνου (πραγματικό όνομα Πολυτίμη Κολιοπάνου,  28 Οκτωβρίου 1940 - 27 Σεπτεμβρίου 2013) με τον Πάνο Γαβαλά (26 Νοεμβρίου 1926 – Αθήνα, 3 Δεκεμβρίου 1988) και η οποία λειτούργησε κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του '60 (περίοδος 1966-1969).

Κοσμική Ταβέρνα "Βεντέττα" επί της λεωφόρου Ποσειδώνος στις Τζιτζιφιές

Ευτράπελο επεισόδιο μεταξύ του ιδιοκτήτη του νυχτερινού κέντρου "Βεντέττα" Στ. Αλεξίου με τους γνωστούς καλλιτέχνες Πάνο Γαβαλά και Ρία Κούρτη, από τα μέσα της δεκαετίας του '60.

Εκλείδωσε τον Πάνον Γαβαλάν και την Ρία Κούρτη διότι έληγε το συμβόλαιόν των με το κέντρον του! 

Αξιομνημόνευτο είναι επίσης το γεγονός πως την ίδια εποχή (μέσα δεκαετίας '60), οι ιδιοκτήτες δυο ιστορικών ανταγωνιστικών κοσμικών κέντρων της προσφυγικής Νέας Κοκκινιάς (Νίκαιας), οι αδελφοί Κώστας και Σωτήρας Περιβόλας (κέντρον "Περιβόλα") και οι αδελφοί Γεώργιος και Δημήτριος Νικολάου (κέντρον διασκεδάσεως "Κεφάλας"), από τα πάλκα των οποίων είχαν περάσει δεκάδες γνωστοί καλλιτέχνες, αποφάσισαν να συνεργαστούν με ένα κοινό μαγαζί στις Τζιτζιφιές, επί της λεωφόρου Ποσειδώνος, με την ονομασία "Περιβόλας - Κεφάλας", εγχείρημα το οποίο όμως αποδείχθηκε βραχύβιο παρά την παρουσία του συγκροτήματος των Δημήτρη Στεργίου ("Μπέμπης") - Βαγγέλη Περπινιάδη και του Σπύρου Ζαγοραίου.

Ενδεικτική ασπρόμαυρη αρχειακή φωτογραφία από τα μέσα της δεκαετίας του 1960, με τους Πάνο Γαβαλά και Ρια Κούρτη, στο κοσμικό κέντρο "Κάστρο" στις Τζιτζιφιές, συνοδεία των Μπάμπη Τσετίνη, Στέλιου Ζαφειρίου, Θανάση Πολυκανδριώτη και Μπέμπα Μπλάνς.

Το κέντρο διασκεδάσεως "Πανόραμα", επί της παραλιακής λεωφόρου, μεταξύ Μοσχάτου και Τζιτζιφιών, λίγες ημέρες μετά τον θάνατο του Γιάννη Παπαϊωάννου, στις 3 Αυγούστου του 1972, σε τροχαίο δυστύχημα που σημειώθηκε στην περιοχή του Περάματος, οδηγώντας νωρίς το πρωί με προορισμό το εξοχικό του στην Σαλαμίνα. 

Φωτογράφος Μάκης Φουντούλης (Αρχείο Ηλία Πετρόπουλου)

Κατά την διάρκεια της δεκαετίας του '70, στις Τζιτζιφιές συνέχισαν να λειτουργούν πολλά κοσμικά κέντρα / κέντρα διασκεδάσεως (λ.χ."Νοσταλγία" όπου τραγουδούσε ο Σπύρος Ζαγοραίος, "73", "Γυρισμός" έξω από το οποίο τον Απρίλιο του 1973 τα αδέλφια Κωνσταντίνος και Βασίλειος Δ. Δημητρόπουλος δολοφόνησαν με μαχαίρι τον Γεώργιο Σταύρο Κύνλευ ύστερα από λογομαχία εντός του κέντρου), πλην όμως η νυχτερινή διασκέδαση και τα λαϊκά κέντρα είχαν αρχίσει ήδη να μετατοπίζονται προς άλλες περιοχές όπως λ.χ. προς την λεωφόρο Συγγρού, το Καλαμάκι, το Ελληνικό και την Γλυφάδα. 

"Δέλτα" (Φαληρικό Δέλτα) - Έτος 1977

Η απομάκρυνση της παραλίας που προκλήθηκε από τα έργα επιχωμάτωσης για την κατασκευή της νέας παραλιακής λεωφόρου Ποσειδώνος και η προαναφερθείσα άνοδος νυχτερινών κέντρων σε άλλες περιοχές των νοτίων προαστίων οδήγησαν σταδιακά σε μαρασμό την νυχτερινή διασκέδαση στην παραλία των Τζιτζιφιών.

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Η "Φαληριώτισσα" του Παπαϊωάννου

Οι αλιείς του νέου Φαλήρου και των Τζιτζιφιών

Τα δυο Φάληρα

Τα εγκαίνια του Ιπποδρόμου στο Δέλτα Φαλήρου [20.04.1925]

Στον παλιό ιππόδρομο του Φαλήρου (1927)

Ανάλεκτα από τον Ιππόδρομο του Φαλήρου

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• "Ρεμπέτικα Τραγούδια", Ηλίας Πετρόπουλος, Εκδόσεις Κέδρος (2011)
• Τύπος Εποχής 

• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.