ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΚΟΥΡΕΙΑ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ

Κούρεμα (ή κούρευμα), εκ της αρχαίας ελληνικής λέξεως κουρά, ήτοι η κοπή των μαλλιών των ανθρώπων αλλά και των ζώων. 

Στον αναπτυσσόμενο Πειραιά των μέσων της δεκαετίας του 1860, σύμφωνα με τους εκλογικούς και φορολογικούς καταλόγους, καταγράφονταν οι εξής 12 κουρείς: Σαλιάρης Βασίλειος, Νταϊκος Γιαννάκος, Καλαμπόκης Γεώργιος, Μακρόγλου(ς) Δημήτριος, Περίδης Εμμανουήλ, Δημητρίου Ιωάννης, Μαμουνάς Κωνσταντίνος, Βρετός Κωνσταντίνος, Κάλκος Κωνσταντίνος, Παπαδάκης Μιχαήλ, Κουγιουμτζέλης Νικόλαος και Βεργόπουλος Παναγιώτης.

Περίπου μια δεκαετία αργότερα, κατά το έτος 1875, ο Μιλτιάδης Μπούκας στον Εμπορικό Γεωγραφικό και Ιστορικό Οδηγό των Πλείστων Κυριωτέρων Πόλεων της Ελλάδος του έτους 1875, κατέγραφε μονάχα την παρουσία των κάτωθι πέντε (5) εν Πειραιεί κουρέων, που διατηρούσαν τα καταστήματά τους σε κεντρικά σημεία της πόλεως: του Αντ. Διακοηλία επί της οδού Βουβουλίνας, του Δημ. Ζαμπέλη κάτωθεν του τότε νεόδμητου Χρηματιστηρίου (σσ. και κομμωτής καθώς κατασκεύαζε διαφόρων ειδών κόμας δια τας Κυρίας), του Γεωρ. Καλαμπόκη στην οδό Λυκούργου, του Δημ. Μακρόγλου επίσης στην οδό Βουβουλίνας και του Μ. Παππαδάκη επίσης στην οδό Λυκούργου.

Τρία χρόνια αργότερα (έτος 1878), επιβεβαιώνεται η παρουσία των εξής κουρέων εν Πειραιεί: Μιχαήλ Σωκράτης, Μιχαήλ Παπαδάκης, Σαλλιάρης Βασιλέιος, Βρετός Κωνσταντίνος, Καλαμπόκης Γεώργιος, Γραντόπουλος Δημήτριος, Γερακάρης Ιωάννης, Κολυβάς Βασίλειος, Ορλάνδος Δημήτριος, Διακοηλίας Αντώνιος, Κάλκος Κωνσταντίνος και ο υιός του Ιωάννης Κάλκος, Ράδος Γεώργιος, Αγγελόπουλος Σταύρος, Σταματόπουλος Αθανάσιος, Ιστιμπλής Ιωάννης, Μακρόγλου(ς) Δημήτριος και Αγγελόπουλος Μιχαήλ.

Την ίδια περίπου εποχή, ο σπουδαίος Έλληνας ζωγράφος Νικόλαος Γύζης (γεννηθείς στο Σκλαβοχώρι Τήνου, την 1η Μαρτίου 1842 – αποβιώσας στο Μόναχο, 22 Δεκεμβρίου 1900 / 4 Ιανουαρίου 1901), ευρισκόμενος ήδη στο εξωτερικό, δημιουργούσε ένα από τα πιο σπουδαία έργα του, τον κάτωθι εικονιζόμενο "Κουρέα", μια ελαιογραφία διαστάσεων 0,89 × 0,66 μέτρων.

Ιστορικό τεκμήριο μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1878 σύμφωνα με το οποίο ο προαναφερθείς "γνωστός εν Πειραιεί κομμωτής και κουρεύς Δ. Ζαμπέλης" μετακόμιζε "εις την βορειοανατολικήν γωνίαν του Χρηματιστηρίου" (σσ. ήτοι στο ισόγειο του Ωρολογίου).

Λίγα χρόνια αργότερα, σύμφωνα με τον Κατάλογο των Φορολογουμένων του Δήμου Πειραιώς κατά το έτος 1881 τον οποίον παραθέτει ο Π. Καμπούρογλου στο έργο του "Ιστορία του Πειραιώς από του 1833-1882 έτους", στον ραγδαία αναπτυσσόμενο Πειραιά δραστηριοποιούνταν 22 κουρείς, μεταξύ των οποίων και ο προαναφερθείς Δ. Ζαμπέλης "κάτωθεν του Χρηματιστηρίου"! 

Προς τα τέλη λοιπόν της δεκαετίας του 1880, σύμφωνα με στοιχεία που προκύπτουν από τους εκλογικούς και φορολογικούς καταλόγους, στον Πειραιά δραστηριοποιούνταν οι εξής κουρείς: Αγγελόπουλος Μιχαήλ, Αθανασίου Λεωνίδας, Γερακάρης Ιωάννης, Δραντάκης Ιωάννης (στην οδό Μακράς Στοάς), Δελατόρος Θεοδόσιος, Ζαμπέλιος Δημήτριος, Κορός Νικόλαος, Κογκουλάρης Νικόλαος (στην οδό Ομήρου), Θωμάς Γρηγόριος (στην οδό Τσαμαδού), Κωστόπουλος Κοσμάς, Κακαβέλας Ι. (στην οδό Μιαούλη), Κανατάς Γεώργιος, Μακρόγλου(ς) Δημήτριος, Μπουρλέκας Δημήτριος, Ορλάνδος Δημήτριος (στην οδό Μιαούλη), Παναγόπουλος Ιωάννης, Πατρινάκος Κωνσταντίνος, Πρέσης ή Πρέπης Δημήτριος (στην οδό Ιπποκράτους), Περίδης Εμμανουήλ, Σαλλιάρης Βασίλειος, Στρατάκης Παναγιώτης. Σταματόπουλος Αθανασιος, Τριφύλης Κωνσταντίνος (στο παλαιό Δημαρχείο), Φινόπουλος Κ. (στην οδό Τσαμαδού), Λιβάνιος Μιχαήλ (στην οδό Μακράς Στοάς), Παπαδόπουλος Αλέξανδρος, Ζαφειρόπουλος Δ., Μπαβέας Δημήτριος, Ράδος Στέφανος, Αγγελόπουλος Σταύρος, Καλυβίτης Βασίλειος, Λάζαρης Διονύσιος, Γερακάρης Βασίλειος, Σπαγόπουλος Αλέξιος, Καψάνης Στ., Καψάνης Κοσμάς (στην οδό Βουβουλίνας), Σοβα(ν)τζής Γεώργιος, Στερκίτης Σπυρίδων, Κολυβάς Βασίλειος, Σωτηρόπουλος Ιωάννης (στην πλατεία Αγίου Σπυρίδωνος), Ιστιμπλής Ιωάννης, Διακοηλίας Αντώνιος (στην οδό Μιαούλη), Ραπτόπουλος Γρηγόριος (στην οδό Ασκληπιού), Κάλκος Ιωάννης, Φωτιάδης Κωνσταντίνος (στην Αγορά), Μαυρομάτης Ανδρέας (όπισθεν του Αγίου Σπυρίδωνος) και Τραϊφόρος Κωνσταντίνος. 

Έτος 1899 - Κουρείο Κοσμά Καψάνη

Αντιστοίχως, στα μέσα της δεκαετίας του 1890, οι εν Πειραιεί κουρείς ήσαν οι εξής: Γκίκας Χρήστος, Δελατόρος Θεοδόσιος, Δραντάκης Ιωάννης (στην οδό Μακράς Στοάς), Ζαμπέλιος Δημήτριος, Κορός Νικόλαος, Κογκουλάρης Νικόλαος, Κωστόπουλος Κοσμάς, Κανατάς Γεώργιος, Μακρόγλου(ς) Δημήτριος (στην οδό Βουβουλίνας), Μπουρλέκας Δημήτριος, Νικολάου Σάββας (στην Τρούμπα), Ορλάνδος Δημήτριος, Παναγόπουλος Ιωάννης (στην οδό Λυκούργου), Πατρινάκος Κωνσταντίνος, Πρέπης Δημήτριος (στην Αγορά), Περίδης Εμμανουήλ, Πετσάλης Αριστείδης, Μαρκουλάκης Ευάγγελος (Πηγάδι Στρατιώτου), Παπασιφάκης Απόστολος, Σαλλιάρης Βασίλειος, Στρατάκης Παναγιώτης, Τραϊφόρος Κωνσταντίνος (στην οδό Μακράς Στοάς), Λουκάς Φίλιππος (στην οδό Αθηνάς), Τσιμόπουλος Εμμανουήλ (στην οδό Αγίου Σπυρίδωνος), Μεγαλοοικονόμου Ευστάθιος, Σωτηράκος Δημήτριος, Σεμεστιανάκος Ευστάθιος, Σταματόπουλος Αθανάσιος, Σταυρουλάκης Σταύρος, Θεοδωράκης Ιω. (Πηγάδι Στρατιώτου), Παπαδόπουλος Αλέξανδρος, Ζαφειρόπουλος Δ., Ποντίκης Γ., Βουδουράκης Παναγιώτης (στην Τρούμπα), Μπαβέας Δημήτριος, Γιουρματάκης Ιωάννης (στην οδό Τσαμαδού), Μπούχλας Παντελής, Ράδος Στέφανος, Καλυβίτης Βασίλειος, Ροδίτης Χρήστος, Λάζαρης Διονύσιος, Σερφιώτης Εμμανουήλ (στην οδό Αθηνάς), Γερακάρης Βασίλειος, Σπαγόπουλος Αλέξιος, Καψάνης Στ., Καψάνης Κοσμάς (στην οδό Βουβουλίνας), Ναούμ Κ. (στην οδό Μακράς Στοάς), Στάμος Π. (στην οδό Μιαούλη), Κασταμονίδης Γ. (επίσης στην οδό Μιαούλη), Καρύδης Νικόλαος (στην οδό Απόλλωνος), Ανδριώτου Ανδριανός (στην οδό Μακράς Στοάς), Σοβα(ν)τζής Γεώργιος, Στερκίτης Σπυρίδων, Παναγιώτου Κωνσταντίνος, Σωτηρόπουλος Ιωάννης, Καλογεράς ή Καλογεράκος Ιωάννης (οδός Απόλλωνος), Αθανασίου Αθανάσιος, Μαγειρόπουλος Σπυρίδων (Δημαρχείο), Φεσόπουλος Κωνσταντίνος, Κάλκος Ιωάννης, Δουδουζόπουλος Γεώργιος, Κτενάς Ανδρέας (στο Τελωνείο), Μαλινάκης Δημήτριος, Μαυρόπουλος Ιωάννης, Ραυτόπουλος Γρηγόριος, Στρατάκος Ευστράτιος, Λαζάρου Διονύσιος (στην οδό Αιγέως), Μαυρομάτης Ανδρέας (στην οδό Αγίου Σπυρίδωνος), Τσιπανάκος Ευστ. (στην ακτή Τζελέπη), Νικηφοράκης Π.Α. (στο Πηγάδι Στρατιώτου), Κότης Κωνσταντίνος (στην οδό Ασκληπιού), Χελιώτης Γεώργιος (στο νέο Θέατρο) και Τριφύλης Κωνσταντίνος (στην Αγορά).

Ενδεικτικά ιστορικά τεκμήρια από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1895 με αναφορά στο Νέον Κουρείον Μιχ. Ποντίκη και Σας, το οποίο βρισκόταν στην οδό Τσαμαδού, έναντι του τότε Τηλεγραφείου. Αξιοσημείωτο το γεγονός πως στην εν λόγω καταχώρηση καταγραφόταν, συν τοις άλλοις, το τιμολόγιο του κουρείου: 

Έτερο ενδεικτικό τεκμήριο από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1896 με αναφορά στο Ευρωπαϊκόν Κουρείον "Η Αναγέννησις" του Κωνσταντίνου Φεσόπουλου, το οποίο βρισκόταν επί της οδού Μιαούλη (σσ. σημερινή οδός Εθνικής Αντιστάσεως), έναντι της εισόδου του τότε Ταχυδρομείου:

καψ

Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, ένα από τα πλέον γνωστά Κουρεία (και Μυροπωλεία) της πόλεως υπήρξε αυτό του Κοσμά Καψάνη, στο οποίο συν τοις άλλοις πωλούνταν "άπαντα τα είδη των κουρείων":

Πιο συγκεκριμένα, στο κουρείο του Κοσμά Καψάνη εκτός των άλλων πωλούνταν αρώματα των διασημότερων κατασκευαστών, εκλεκτές πούδρες, βαφές τριχών σε όλους τους χρωματισμούς, διάφορα εργαλεία και εξοπλισμός κουρείων καθώς και κουρευτικές μηχανές:

Ενδεικτικές διαφημιστικές καταχώρησεις από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου των τελών του 19ου αιώνα (έτη 1898, 1899 και 1900) σχετικά με την "αποκλειστική κατανάλωση" της κολόνιας Συρ(ρ)άκου "εις το γνωστόν κουρείον του Ναπολέοντος Τσιμοπούλου" το οποίο βρισκόταν "παρά τον Άγιο Σπυρίδωνα και τον Τινάνειον Κήπον":

Το κουρείον (των αδελφών) Σερφιώτη, στις αρχές του 20ου αιώνα, διακρινόταν "δια την καθαριότητα, την τέχνην και ταχύτητα":

Στις αρχές της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα, σύμφωνα με τα όσα καταγράφονται στον Οδηγό του Πειραιώς του έτους 1902 του εκδότη Γ. Βώκου, λειτουργούσαν τα κάτωθι περίπου 50 κουρεία (σσ. ως συνήθως, τέτοιου είδους Οδηγοί περιλάμβαναν μονάχα τις πολύ γνωστές επιχειρήσεις του κάθε κλάδου καθώς και τις ευρισκόμενες πλησίον του κέντρου της πόλεως, αποκλείοντας μοιραία τις μικρότερες καθώς και όσες βρίσκονταν σε απομακρυσμένες συνοικίες):

Μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του ιδίου έτους (1902), μια διαφημιστική καταχώρηση του προαναφερόμενου κουρείου / μυροπωλείου του Κοσμά Καψάνη:

Έτερη ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση του Κουρείου και Μυροπωλείου του Δημητρίου Μανιτάκη, το οποίο βρισκόταν όπισθεν Αγίας Τριάδος, επί της οδού Φίλωνος, μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1903.

Ακόμα μια διαφημιστική καταχώρηση (από το έτος 1905) του "γνωστού κουρείου του Ναπολέοντος Τσιμοπούλου" το οποίο βρισκόταν "παρά τον Άγιον Σπυρίδωνα και τον Τινάνειον Κήπον",  προσφέροντας κατ'αποκλειστικότητα την Κολώνια Συρράκου.

Στα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα, σύμφωνα με τα όσα καταγράφει ο Πλήρης Οδηγός του Πειραιώς του 1906-1907, στον Πειραιά δραστηριοποιούνταν οι εξής κουρείς: Κοσμάς Καψάνης (στην οδό Βουβουλίνας), Ηλίας Φουμάκης (στην οδό Σωκράτους), Κ. Φεσσόπουλος (στην οδό Μιαούλη), Μ. Γεωργαντάς (στην οδό Φίλωνος), Δ. Μανιατάκης (επίσης στην οδό Φίλωνος), Δ. Ευσταθίου (στη λεωφόρο Αθηνάς), Σπ. Μαγειρόπουλος (επίσης στη λεωφόρο Αθηνάς, υπό την Μεγάλη Οικία Β. Κωνσταντόπουλου), Ι. Λεοντόπουλος (στην οδό Μακράς Στοάς), Ν. Κοτσαράπης (στη λεωφόρο Μουνυχίας), Κλ. Μαυρουδής (στην οδό Μακράς Στοάς), Π. Παπαδόπουλος (στην οδό Αθηνάς), Π. Βουδούρης (πλησίον Τελωνείου), Γ. Χρυσοστομίδης (στην οδό Άρεως), Δρέτας Σαραβάνος (στην οδό Νοταρά), Ε. Κριεμπάρδης (στην οδό Ηφαίστου), Λ. Μπουλούκος (στην οδό Σωτείρας), Π. Αποστολόπουλος (στην οδό Αιγέως), Ι. Αλεξόπουλος (στην οδό Μιαούλη 7), Γ. Αλεβιζόπουλος (στην οδό Βουβουλίνας), Η. Ανίσης (στην οδό Θηβών), Κ. Βασιλείου (στη συνοικία της Αγίας Σοφίας), Διονύσιος Βυθούλκας (στην οδό Φωκίωνος 26), Ιωάννης Βλαχογιάννης (στην οδό Θηβών), Βλασσόπουλος (στην οδό Καποδιστρίου), Φώτιος Βάγιας (στην οδό Φίλωνος), Διονύσιος Βόσος (στην οδό Μακράς Στοάς), Δ. Βασιλείου (στην πλατεία Τελωνείου), Γιουρμετάκης (στη συμβολή των οδών Νοταρά και Τσαμαδού), Αγ. Γαρυφάλου (στην οδό Νοταρά), Σπ. Γιαννόπουλος (στην οδό Παρθεναγωγείου), Ανδρ. Γουδούρης (στην οδό Καραϊσκου), Εμμ. Γιοβάς (στην οδό Τσαμαδού), Ε. Δελούκας (στο νέο Φάληρο), Μ. Ζαμπέλης (στη λεωφόρο Αιγέως), Γερ. Θειακός (στην οδό Μακράς Στοάς), Βικτ. Κασίμης (στην οδό Τσαμαδού), Μ. Κοτοπούλης (στην οδό Φωκίωνος), Χ. Κλωνής (στην οδό Σωτείρας), Δ. Μπογιαζόπουλος (στην οδό Σωτείρας), Μ. Κούμπενας (στην οδό Θηβών), Ανδρ. Κτενάς (στην οδό Σαχτούρη), Δ. Κόντης (στην οδό Άρεως), Π. Καμαρωτός (στην οδό Αγίου Διονυσίου), Ι. Καλαμάκος (στην πλατεία Τελωνείου), Στ. Κουμαρόπουλος (στην οδό Άρεως), Κ. Κριεμπάδης (στην οδό Ομήρου), Αυγ. Καρανικολής (στην οδό Φίλωνος), Γ. Κανατάς (στην οδό Μακράς Στοάς), Νικόλαος Κονταξής (στην πλατεία Τελωνείου), Φιλ. Λουκάς (στη λεωφόρο Αθηνάς), Βασίλειος Λεούσης (στην οδό Μακράς Στοάς), Διονύσιος Λαζάρου (στην οδό Φίλωνος), Νικήτας Λίτσης (στην οδό Μιαούλη), Κων/νος Λιανιδάκης (στην ακτή Τρ. Μουτζοπούλου), Νικόλαος Μαργαρίτης (στην οδό Σωκράτους), Ευστρ. Μάγγος (στην οδό Βουβουλίνας), Β. Μαρουλίτσας (στην οδό Μιαούλη), Σπ. Μεγαλοοικονόμου (στην οδό Ασκληπιού), Ανδρ. Μαυρομάτης (στην οδό Αγίου Σπυρίδωνος), Ν. Μπαλαούρας (στη λεωφόρο Αθηνάς), Φρ. Μουζάκης (στην οδό Σωτείρας), Ν. Μιλιώνης (στη Γέφυρα), Δ. Μπακόπουλος (στην ακτή Τρ. Μουτζόπουλου), Ι. Μπαβέας (στην οδό Ιπποκράτους), Π. Νικηφοράκης (στην οδό Τσαμαδού), Πλάτων Νομικός (στη λεωφόρο Μουνυχίας), Κ. Ολυμπίδης (στη λεωφόρο Αιγέως), Π. Παπαζαχαρίου (επίσης στη λεωφόρο Μουνυχίας), Μ. Ποντίκης (στην οδό Αγίου Σπυρίδωνος), Δ. Πρέπης (στην οδό Ιπποκράτους), Γ. Παπαδάκης (στην οδό Άρεως), Σπ. Παλιούρας (στην οδό Μιαούλη), Γ. Ροϊδης (στην οδό Ναυαρίνου), Ηλ. Στεφανουδάκης (στην οδό Τσαμαδού), Τηλέμαχος Σοφαντζής (στα Καρβουνιάρικα), Φρ. Σπετσιάλης (στην οδό Νοταρά), Κ. Σταματόπουλος (στην οδό Τσαμαδού), Γ. Σταθόπουλος (στην οδό Φίλωνος), Νικόλαος Στεργίου (στην οδό Μακράς Στοάς), Ναπ. Τσιμόπουλος (στην οδό Σωτείρας), Π. Τραϊφόρος (στην οδό Ναυαρίνου), Κ. Τριφύλλης (στην οδό Λυκούργου, πλησίον της Αγοράς), Ν. Τσιβανόπουλος (στην οδό Μιαούλη), Αναστάσιος Φιλάρετος (στην οδό Αγίου Σπυρίδωνος), Οθ. Χριστοφύλης (στην πλατεία Καραϊσκάκη), Χ. Διακόπουλος (στην οδό Μιαούλη), Αθ. Καραϊσκος (στην οδό Μακράς Στοάς), Ν. Πάνος (στην οδό Μουνυχίας) και Ευστρ. Στρατάκος (στην οδό Φιλελλήνων).

Ενδεικτικές ιδιαίτερες διαφημιστικές καταχωρήσεις του Κουρείου Κ. Τριφύλη και του Κουρείου του Σπ. Μαγειρόπουλου μέσα από τις σελίδες του προαναφερθέντος Οδηγού:

Από την ανάγνωση και μελέτη του ως άνω Οδηγού, προκύπτει πως, κατά την ίδια περίοδο, Πρόεδρος της Αδελφότητος Κουρέων Πειραιώς υπήρξε ο προαναφερθείς Σ. Μαγειρόπουλος, Αντιπρόεδρος ο Ι. Μπαβέας και Γραμματέας ο Εμμ. Μουζάκης.

Ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση του Μέγα Μυροπωλείου μετά Κουρείου του Κοσμά Καψάνη μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1906:

Στην κάτωθι λεπτομέρεια από καρτ-ποστάλ της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα, παρατηρήστε το Κουρείο το οποίο λειτουργούσε στο ισόγειο της βορειοδυτικής πλευράς του κτιρίου του Χρηματιστηρίου όπου στεγαζόταν το Δημαρχείο Πειραιώς (Ωρολόγιον).

Έτερη ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση του κουρείου και μυροπωλείου του Σπυρίδωνος Γιαννόπουλου, το οποίο λειτουργούσε επί της οδού Παρθεναγωγείου (σσ. σημερινή οδός Ιακώβου Δραγάτση) από τα μέσα της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα, διαθέτοντας, συν τοις άλλοις, πλούσια συλλογή ευρωπαϊκών αρωμάτων και άπαντα τα είδη κομμώσεως:

Από την ίδια χρονική περίοδο, διαφημιστική καταχώρηση του Ευρωπαϊκού Κομμωτηρίου και Μυροπωλείου του Δ. Ευσταθίου, το οποίο λειτουργούσε επί της λεωφόρου Αθηνάς, κάτωθι του Δημοτικού Θεάτρου:

Στις αρχές της δεκαετίας του 1910, ο Πανελλήνιος Οδηγός του έτους 1912, υπό Κ. Σταματίου και Β. Μπουζούρα, κατέγραφε - με τις όποιες ελλείψεις και παραλείψεις - τα εξής περίπου 60 εν Πειραιεί κομμωτήρια:

Ενδεικτικό ιστορικό τεκμήριο / τιμολόγιο του Κουρείου και Μυροπωλείου του Κοσμά Καψάνη, στο οποίο ταυτόχρονα λειτουργούσε αποθήκη πώλησης αρωμάτων και είδη κουρείων, από τα μέσα της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα:

Κλασική διαφημιστική καταχώρηση της επιχείρησης του Κοσμά Καψάνη μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1914:

"Το επί της οδού Νοταρά Ευρωπαϊκόν Κομμωτήριον και Μυροπωλείον" του Β. Παπαγρηγορίου, ευχόταν μέσα από τις σελίδες του ημερησίου πειραϊκού Τύπου "εις την εκλεκτήν και πολυπληθή αυτού πελατείαν, αίσιον και ευτυχές το Νέον Έτος 1916"! 

Ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση του Κουρείου και Μυροπωλείου του Ι. Τζαννόπουλου, το οποίο βρισκόταν επί της οδού Πλούτωνος 14, μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1920:

Ευχετήρια διαφημιστική καταχώρηση του κομμωτηρίου και μυροπωλείου του Βασ. Παπαγρηγορίου, το οποίο βρισκόταν επί της οδού Νοταρά, εν όψει του νέου έτους (1921):

Πάντως, τα ξημερώματα της 2ας Ιανουαρίου του έτους 1921, μια μεγάλη πυρκαγιά αποτέφρωσε αρκετά καταστήματα στην Κεντρική Δημοτική Αγορά του Πειραιώς μεταξύ των οποίων το μικρό κουρείο του Δ. Μπακόπουλου, το οποίο βρισκόταν στη συμβολή της ακτής Ποσειδώνος με την οδό Ιπποκράτους. Μάλιστα, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, η καταστρεπτική φωτιά είχε ξεκινήσει από το συγκεκριμένο κουρείο.

Την ίδια χρονιά (1921), σύμφωνα με σχετική δήλωση του Συνδέσμου Καταστηματαρχών Κουρέων Πειραιώς, η ολοένα αυξανόμενα υπερτίμηση όλων των ειδών διαβίωσης οδηγούσε μοιραία, αλλά "ουχί άνευ στενοχώριας", σε μια αύξηση των ξυριστικών εν γένει! 

Στα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν την Καταστροφή του '22, ο Πειραιάς και οι συνοικίες πέριξ αυτού γέμισαν με πρόσφυγες ενώ νέοι προσφυγικοί συνοικισμοί δημιουργήθηκαν εκ του μηδενός. Στην πλατεία Καραΐσκάκη, όπου στήθηκαν πρόχειρα παραπήγματα, λειτούργησαν υπαίθρια κουρεία, με την πλειοψηφία των κουρέων να είναι και οι ίδιοι πρόσφυγες. Αργότερα αρκετοί εξ αυτών άνοιξαν μικρά κουρεία, συχνά σε παράγκες και συναφείς κατασκευές, στις προσφυγικές συνοικίες που δημιουργήθηκαν στα πέριξ του Πειραιώς. 

Στα μέσα της δεκαετίας του 1920, σύμφωνα με τα καταγραφόμενα σε σχετικό Οδηγό της Ελλάδος του 1924-1925, στον Πειραιά λειτουργούσαν περί τα 150 κουρεία ενώ αντίστοιχα, λίγα χρόνια αργότερα, στα τέλη της δεκαετίας του 1920, ο Μέγας Οδηγός Πειραιώς του 1928-1929 καθώς και η συμπεμπληρωμένη έκδοση του 1929-1930, κατέγραφαν πάνω από 300 εν λειτουργία κουρεία, αρκετά εκ των οποίων καταγράφονταν σε απομακρυσμένες συνοικίες της πόλεως (Χατζηκυριάκειο, Καλλίπολη, συνοικία Καλοκαιρινού, συνοικία Αγίας Σοφίας, Δραπετσώνα, Κρεμμυδαρού, Καμίνια, Λεύκα κ.ο.κ). Αξιοσημείωτο είναι πως στον προσφυγικό συνοικισμό της Νέας Κοκκινιάς (Νίκαιας), υπήρχε ήδη η "Ένωσις Κουρέων Καταστηματαρχών Νέας Κοκκινιάς". 

[Τα στοιχεία (ονοματεπώνυμα και διευθύνσεις) των ως άνω κουρέων της δεκαετίας του '20 βρίσκονται στη διάθεση του ιστολογίου, προέρχονται εκ προσωπικού αρχείου και εκ πρωτογενούς έρευνας, και δεν παρατίθενται αναλυτικά για τους γνωστούς λόγους υπεξαίρεσης πνευματικής εργασίας και έρευνας από διάφορους ξεδιάντροπους δήθεν "ερευνητές", "δημοσιογράφους", "συγγραφείς" κτλ.]

Ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση του Κουρείου "Η Άνδρος", εκεί όπου "καλλωπίζεται όλος ο Ανδριώτικος κόσμος", επί της οδού Γεωργίου Σκουζέ 5, στην περιοχή της Τρούμπας, από το έτος 1930:

Δοθείσης της ευκαιρίας, αξίζει να τονίσουμε πως ο τοπικιστικός παράγοντας επηρέαζε ιδιαίτερα την επιλογή του κουρέα, ιδίως όσον αφορά τα κουρεία που βρίσκονταν πλησίον του κεντρικού λιμένος Πειραιώς. Έτσι λοιπόν ήταν απόλυτα φυσιολογικό λ.χ. οι εξ Άνδρου κάτοικοι της πόλης, εργάτες του λιμανιού ή απλά περαστικοί από τον Πειραιά να κουρεύονται/ξυρίζονται σε ανδριώτικο κουρείο, οι Κεφαλλονίτες σε Κεφαλλονίτη μπαρμπέρη, οι Μηλιοί σε συντοπίτη τους, οι Αρμένηδες σε Αρμένη κ.ο.κ. 

Αρχειακό τεκμήριο από τις αρχές της δεκαετίας του 1930, το κάτωθι εικονιζόμενο φυλλάδιο του Συνδέσμου Καταστηματαρχών Κουρέων - Κομμωτών και Μυροπωλών Πειραιώς (εκ του τυπογραφείο Υφαντίδη, στον Πειραιά).

Μελετώντας τις σελίδες του εν λόγω φυλλαδίου, στη σελίδα όπου καταγράφεται το σχετικό πιστοποιητικό υγείας, "αποκαλύπτεται" το ονοματεπώνυμου του κατόχου του, του κουρέα Σπυρίδωνα Μεγαλοοικονόμου.

Ιστορικό τεκμήριο από τα μέσα της δεκαετίας του 1930 με αναφορά σε απεργιακή κινητοποίηση των κουρείων αλλά και των κομμωτηρίων του Πειραιώς "εις ένδειξιν διαμαρτυρίας δια την άρσιν της διατιμήσεως".

"Τα κουρεία του Πειραιώς κλειστά" - Έτος 1935

Έτερο ιστορικό τεκμήριο μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του μηνός Δεκεμβρίου του έτους 1937 με αναφορά συν τοις άλλοις στον τότε Πρόεδρο της Ανωτάτης Γενικής Ομοσπονδίας Κουρέων και Κομμωτών Κ. Ιγγλέση.  

Στο σημείο αυτό αξίζει έστω και επιγραμματικά να αναφέρουμε πως ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, τόσο τα κεντρικά όσο και κυρίως τα συνοικιακά κουρεία της πόλεως - τα κοινώς αποκαλούμενα "μπαρμπέρικα" - είχαν εξελιχθεί σε μια από τις πλέον "ζωντανές" κοιτίδες του κοινωνικού ιστού, όντας άλλωστε εκ των πλέον δημοφιλών τόπων συνάθροισης του άρρενος πληθυσμού (όπως λ.χ. συνέβαινε και με την περίπτωση των καφενείων). Στα κουρεία του Πειραιώς λοιπόν, εκτός από τις βασικές υπηρεσίες που αυτά προσέφεραν (κούρεμα, ξύρισμα, λούσιμο) συχνά παρουσία περισσοτέρων του ενός κουρέων, οι πελάτες μπορούσαν - όπως ήδη προαναφέραμε - να αγοράσουν διάφορα είδη ανδρικής περιποίησης και ένδυσης όπως επίσης να πληροφορηθούν τα νέα της επικαιρότητας από τις εφημερίδες που υπήρχαν διαθέσιμες για τους εν αναμονή πελάτες αλλά κυρίως από τον ίδιο τον κουρέα ο οποίος συνήθως γνώριζε όλα τα κουτσομπολιά της γειτονιάς, διακινώντας συχνά και ψευδείς και αβάσιμες ειδήσεις και φήμες (τα fake news του παρελθόντος). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως συχνά στο κουρείο της γειτονιάς υπήρχε παρακαταθήκη βασικών ιατρικών ειδών και σκευασμάτων (λ.χ. οινόπνευμα, ασπιρίνες κλπ.) ενώ σύνηθες ήταν το φαινόμενο ο μπαρμπέρης με την λευκή ποδιά να παρέχει ιατρικές συμβουλές, οδοντιατρικές υπηρεσίες (λ.χ. εξαγωγή δοντιού με τανάλια) αλλά και πρώτες βοήθειες σε περιπτώσεις επείγουσας ανάγκης. Εκτός των παραπάνω, σε συγκεκριμένες γειτονιές και συνοικίες, το κουρείο - όπως άλλωστε και το περίπτερο - διέθετε και "τηλέφωνον δια το κοινόν". 

Δίγλωσση γελοιογραφική αναφορά στο "Κουρείον Η Ιταλία", με τον καραφλό Ντούτσε (Μπενίτο Μουσολίνι) σε ρόλο μπαρμπέρη και τον πανύψηλο Έλληνα στρατιώτη σε ρόλο πελάτη, από τα χρόνια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, με τον εξής χιουμοριστικό διάλογο:

- "Δεν φθάνω να σε ξυρίσω, είσαι ψηλός!"

- "Ε, ξούρα ως που φτάνεις!"

Μετά τον Πόλεμο και τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής, ο Οδηγός της Ελλάδος του Ιγγλέση (1947-1948), κατέγραφε τα κάτωθι - σχετικά ολίγα - εν Πειραιεί κουρεία: 

Αξιοσημείωτο το γεγονός πως στον ίδιο Οδηγό καταγράφονταν επίσης τα καταστήματα πώλησης ειδών κουρείου του Κ. Καψάνη (στην οδό Φίλωνος 89β) και του Λυκ. Καπετανάκη (στην οδό Καποδιστρίου 18).

Οι τιμές "εις τα κουρεία και τα καφενεία" όπως είχαν οριστεί δια σχετικής αγορανομικής διατάξεως στα μέσα της δεκαετίας του 1940: 

Εικόνες από τα παλιά παραδοσιακά κουρεία που λειτουργούσαν (και) στον Πειραιά κατά το παρελθόν μπορεί κάποιος να παρατηρήσει σε ασπρόμαυρες ταινίες του παλιού καλού ελληνικού κινηματογράφου όπως λ.χ. "Ο γαμπρός μου, ο δικηγόρος!" (1962) με τον Νίκο Σταυρίδη στο ρόλο του παραδοσιακού μπαρμπέρη Μελέτη Καψομανώλη, "Οι Κληρονόμοι" (1964), με τον Κώστα Χατζηχρήστο στο ρόλο του κουρέα Παναγιώτη Τσόκου, "Είναι ένας... τρελός τρελός Βέγγος" (1965) με τον Θανάση Βέγγο να υποδύεται τον κουρέα, "Ένα Ασύλληπτο Κορόιδο" (1969) με τον Θανάση Βέγγο ξανά στο ρόλο του μπαρμπέρη, "Η Ωραία του Κουρέα" (1969) με τον Γιάννη Γκιωνάκη στο ρόλο του κουρέα κ.ο.κ. 

• Παλιά κουρεία στον Πειραιά του 21ου αιώνα

Περπατώντας στους δρόμους της πόλης του Πειραιά του 21ου αιώνα, μπορεί κανείς με λίγη τύχη και αρκετή παρατηρητικότητα να εντοπίσει ορισμένα απομεινάρια κάποιων παλαιών κουρείων που λειτούργησαν στην πόλη πριν από λίγα ή περισσότερα χρόνια. Εκτός από τα κατά πλειοψηφία κλειστά παλιά κουρεία, διασώζονται ελάχιστα ακόμη εν λειτουργία με πολυκαιρισμένες πινακίδες, όπως λ.χ. οι κάτωθι εικονιζόμενες που αναφέρουν "Κουρείον" και "Κομμώσεις: Ανδρικαί - Παιδικαί" στην οδό Φρεαττύδος 2, πλησίον πλατείας Πηγάδας:

(Κλειστό) Κουρείον "Η Φιλία", του Φ. Μπρασάμη, στο τέλος της λεωφόρου Ι. Χατζηκυριάκου, πλησίον Σχολής Ναυτικών Δοκίμων:

Η πινακίδα του κουρείου του Απόστολου Π. Κυριακίδη του νεώτερου που λειτουργεί την οικογενειακή επιχείρηση από το 1980 (τρίτη γενιά). Είχαν προηγηθεί ο συνονόματος παππούς του Απόστολος Π. Κυριακίδης από το 1925 έως το 1959 και ο πατέρας του Πολύδωρος Α. Κυριακίδης από το 1952 έως το 2012, τα στοιχεία των οποίων καταγράφονται στην κάτωθι φωτογραφία:

Το κουρείον "Ο Πολύδωρος" του προαναφερομένου Πολύδωρου Κυριακίδη, επί της οδού Φίλωνος, στο ισόγειο του κτιρίου όπου λειτουργούσε το ξενοδοχείο Λουξ, στην περιοχή της Τρούμπας (σσ. παλαιότερα το κουρείο βρισκόταν στη συμβολή Δευτέρας Μεραρχίας και Φίλωνος).

(Κλειστό) Κουρείο "Ο Τάσος", επί της μικρής οδού Πλάτωνος:

(Κλειστό) Κομμώσεις Ανδρών, επί της οδού Μπουμπουλίνας, στο ισόγειο του κτιρίου όπου στεγαζόταν το ξενοδοχείο "Πειραιεύς".

(Κλειστό) Ανδρικαί Κομμώσεις "Των Νέων", του Δημ. Γ. Χωριάτη, επί της οδού Καζανόβα, στο Χατζηκυριάκειο.

Στη συμβολή των οδών Λακωνίας και Χορμοβίτου, στα Μανιάτικα, μια ξύλινη παράγκα απομεινάρι άλλων εποχών όπου για πολλές δεκαετίες λειτουργούσε παραδοσιακό κουρείο του Ταγαρούλια (και αργότερα του γαμπρού του, του Κώστα Βογιατζή), λίγα μέτρα παρακάτω υπήρχε το έτερο γνωστό κουρείο της γειτονιάς, του Παναγιώτη Βουγιουκλάκη, ενώ βορειότερα, στη συμβολή των οδών Ραιδεστού και Αιτωλικού λειτουργούσε το κουρείο του Ανδρέα Κουβαράκη:

(Κλειστό) Κουρείο επί της οδού Αντωνίου Θεοχάρη στην Καλλίπολη του Πειραιά:

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Οι μπαρμπέρηδες της ακτής Τζελέπη

Η Ρίτα Σακελλαρίου και το κουρείο στα Ταμπούρια Κερατσινίου

Η Αρωματοποιΐα Γ. Λεζέν και Σια (Geo Le Jeune) και τα Μυροπωλεία του Πειραιά

Εις του Φουμάκη

Περισσότερα στοιχεία, πληροφορίες και ιστορικά τεκμήρια για το υπό εξέτασιν θέμα βρίσκονται στη διάθεση του γράφοντος το ιστολόγιο, πλην όμως θα δημοσιευτούν μελλοντικά, λόγω των συνεχών περιπτώσεων λογοκλοπής και υπεξαίρεσης πνευματικής εργασίας από διάφορους "ερευνητές", "συγγραφείς", "δημοσιογράφους" κτλ.

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως - Προφορικές Μαρτυρίες

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο και διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας.
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.