Ο ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΟΣ ΦΑΡΟΣ ΤΩΝ ΧΑΝΙΩΝ

Ο πέτρινος φάρος των Χανίων αποτελεί εκτός από το πλέον φημισμένο και γνωστό "στολίδι" του παλαιού ενετικού λιμένος, ένα άκρως ιστορικό κτίσμα η διαδρομή του οποίου "χάνεται" στα βάθη των αιώνων, αρχής γενομένης από την εποχή της Ενετοκρατίας. Η πόλη των Χανίων (γνωστή ως Canea κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας και ως خانيه ή Hanya κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας), ως γνωστόν, αποτέλεσε μια σημαντική πύλη ναυτιλίας και εμπορίου παρά την σαφή έλλειψη ευρέως και ασφαλούς λιμένος λόγω του ανοικτού εκτεθειμένου στις καιρικές συνθήκες κόλπου των Χανίων. 

Το πρώτο λιμάνι των Χανίων φέρεται να κατασκευάστηκε - με αρκετές ατέλειες και προβλήματα - επί Ενετοκρατίας στο διάστημα μεταξύ των ετών 1320 και 1356. Ελάχιστα χρόνια αργότερα, η χρήση του λιμένος εγκαταλείφθηκε από τους Ενετούς που προτίμησαν το ασφαλέστερο λιμάνι του Ηρακλείου. Μετά από περίπου δυο αιώνες, το 1551, καταγράφονται έργα εκβάθυνσης της λεκάνης στο λιμάνι των Χανίων καθώς και η κατασκευή διάφορων οχυρωματικών έργων (τείχος με επάλξεις, προμαχώνας κ.α.) κατά μήκος του λιμενοβραχίονα. Στα τέλη του ιδίου αιώνα (circa 1595-1601) καταγράφεται η κατασκευή του πρώτου φάρου του λιμανιού των Χανίων, επί φυσικού βράχου, ο οποίος λειτούργησε ως πυρσός ανοικτής φλόγας (φρυκτωρία) και αναφέρεται σε ενετικούς πορτολάνους και χάρτες της εποχής εκείνης ως "φανάρι". 

Μετά την κατάκτηση των Χανίων (1645) και ολόκληρης της νήσου Κρήτης (1669) από τους Οθωμανούς Τούρκους το λιμάνι των Χανίων περιήλθε σε καθεστώς πλήρους εγκατάλειψης αφού οι αρχές των νέων κατακτητών δεν επέδειξαν κανένα ενδιαφέρον για την συντήρηση / επισκευή των λιμενικών εγκαταστάσεων οι οποίες παρέμειναν ουσιαστικά εν αχρηστία καθ'όλη τη διάρκεια της περιόδου της Τουρκοκρατίας.  

Μετά την παραχώρηση της νήσου Κρήτης από τον Σουλτάνο στον Αντιβασιλιά της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλί (περίοδος Αιγυπτιοκρατίας, έτη 1830-1840) ως αντάλλαγμα των υπηρεσιών που ο τελευταίος προσέφερε στην Υψηλή Πύλη κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 στην Κρήτη και την Πελοπόννησο, αναγνωρίστηκε η σημασία του λιμένος για την οικονομία και πρόοδο του τόπου και αποφασίστηκε ο καθαρισμός της λεκάνης του λιμένα, η επισκευή του λιμενοβραχίονα καθώς και η κατασκευή ενός νέου φάρου επί της προϋπάρχουσας ενετικής κατασκευής. Κατά τη διάρκεια των προαναφερομένων εργασιών που ολοκληρώθηκαν περί τα τέλη της δεκαετίας του 1830 με συνολικό κόστος άνω του ενός εκατομμυρίων γροσιών, ο φάρος των Χανίων έλαβε τη μορφή που διατηρεί μέχρι τις ημέρες μας. 

Όσον αφορά τα αρχιτεκτονικά του χαρακτηριστικά, ο ως άνω εικονιζόμενος πύργος του κτίσματος αποτελείται από τρία τμήματα διαφορετικής διατομής, συνολικού ύψους 21 μέτρων: η οκταγωνικού σχήματος βάση (κατασκευασμένη από το ίδιο υλικό με το οποίο οι Ενετοί κατασκεύασαν την πλειοψηφία των οχυρώσεων του λιμένα των Χανίων), το μεσαίο τμήμα είναι δεκαεξάγωνο και το τρίτο κυκλικό, ομοιάζοντας κατ'αυτόν τον τρόπο με μιναρέ. Είναι δε αυτή ακριβώς η ιδιότυπη μορφή του αιγυπτιακού φάρου των Χανίων αποτρέπει την κατάταξή του σε κάποια κατηγορία τυποποιημένων φάρων.

Στην κάτωθι καταγραφή του Γερμανού στην καταγωγή αλλά γεννημένου στην Ελλάδα Paul Von Des Granges (Βαρόνος Πάουλ Φον ντε Γράνζ, 1825 - 1991), η οποία τοποθετείται χρονικά κατά την περίοδο των συστηματικών ταξιδιών του προαναφερόμενου πρωτοπόρου φωτογράφου ανά την ελληνική επικράτεια (δεκαετία 1861-1871), καταγράφεται ο υπό εξέτασιν φάρος του λιμένα των Χανίων.

Αξιοσημείωτο επίσης είναι το γεγονός πως στην αρχική κατασκευή του φάρου των Χανίων δεν είχε προβλεφθεί κατοικία για τον φαροφύλακα, καθώς ο φάρος βρισκόταν σε κατοικημένη περιοχή (σσ. αργότερα όμως, γύρω στα τέλη του 19ου αιώνα, κατασκευάστηκε στην βάση του Φάρου μια κεραμοσκεπής κατοικία φυλάκων η οποία όμως κατεδαφίστηκε περί τη δεκαετία του 1960). 

Το 1864 ο φάρος των Χανίων περιήλθε στην δικαιοδοσία της γαλλικής εταιρίας Οθωμανικών Φάρων και λειτούργησε με φωτιστικό/κατοπτρικό μηχάνημα Δ' τάξεως. Κατά το τέλος της τουρκικής κατοχής, κατασκευάστηκε η σκάλα της ανατολικής πλευράς, στην είσοδο δηλαδή του πύργου του Φάρου. Ο υπό εξέταση φάρος προστέθηκε στο Ελληνικό Φαρικό Δίκτυο μετά την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, το 1913, κατόπιν σχετικής επίσημης παράδοσης/παραλαβής αυτού από την προαναφερόμενη γαλλική εταιρία στο Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό. 

Ο φάρος των Χανίων λειτούργησε από το 1933 ως σταθερός ερυθρός φανός λιμένος, υπέστη ζημίες στο φωτιστικό του μηχάνημα το 1941 επί γερμανικής Κατοχής και αποκαταστάθηκε / επαναλειτούργησε κατά το έτος 1945. 

Στις 9 Μαρτίου του 1962, το φορτηγό πλοίο "Άφοβος" προσέκρουσε λόγω κακοκαιρίας στη βορειοδυτική γωνία της βάσης του φάρου, τμήμα της οποίας είχε ήδη καταρρεύσει, με αποτέλεσμα να αποκολληθεί το βόρειο τμήμα της τοιχοποιίας.

Στις μέρες μας (21ος αιώνας), ο θαλασσοδαρμένος πέτρινος αιγυπτιακός φάρος των Χανίων, εκ των παλαιότερων όχι μονάχα στη Μεσόγειο αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, δεσπόζει επί του λιμένος των Χανίων αποτελώντας προσφιλές θέμα φωτογράφησης από τουρίστες και μη που σπεύδουν να τον απαθανατίσουν από ποικίλες γωνίες λήψης, ιδιαιτέρως κατά τις στιγμές της δύσεως του ηλίου. 

Ακολουθεί μια σειρά προσωπικών φωτογραφιών με θέμα τον αιγυπτιακό φάρου του ενετικού λιμένα των Χανίων από το καλοκαίρι του έτους 2016: 

Αντί επιλόγου, ελληνικό γραμματόσημο με θέμα τον φάρο των Χανίων από το έτος 2009: 

Διαβάστε θέματα σχετικά με φάρους:

Ο Αιγυπτιακός Φάρος του Ρεθύμνου

Ο Φάρος του Γυθείου

Ο Φάρος στο "Τέλος του Κόσμου" (Γη του Πυρός)

Ο Φάρος της Κόγχης (Σαλαμίνα)

Ηλιοβασίλεμα στο Ταίναρο

Ο φάρος του Άστρους

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. 

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• Ο Φάρος Χανίων και η Ιστορία του
• Η Ελλάδα του Paul Von Des Granges
• Προσωπική Έρευνα - Ημερήσιος Τύπος

Φωτογραφίες:

• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED). 
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο. 
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.