ΤΟ ΜΗΧΑΝΟΠΟΙΕΙΟΝ / ΝΑΥΠΗΓΕΙΟΝ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗ [1859]

Το πρώτο ατμοκίνητο σιδηρουργείο και καθεκλοποιείο του εκ Κωνσταντινουπόλεως ορμώμενου εμπόρου Γεωργίου Βασιλειάδη (1811-1892) ιδρύθηκε στον Πειραιά του 1859 (κατ'άλλους το 1860) στις ανατολικές παρυφές του ερημικού τότε λόφου του Καραβά, επί της σημερινής οδού Παλαμηδίου, πλησίον της συμβολής αυτής με την οδό Θεοδώρου Ρετσίνα / οδό Θηβών, στο σημείο όπου τέσσερις δεκαετίες αργότερα - στις αρχές του 20ου αιώνα - θα λειτουργήσει η γνωστή πλινθοκεραμοποιία Δηλαβέρη. 

Ο Γεώργιος Βασιλειάδης, από την αρχή της δραστηριότητάς του στον κλάδο, εκδήλωσε την πρόθεση να αναλάβει "κάθε είδους εργασία εκ χυτού και σφυρήλατου σιδήρου μέχρι ατμομηχανών". Ταυτόχρονα, δεσμευόμενος να δώσει εργασία σε πολλά εργατικά χέρια αμφοτέρων φύλων, ο Βασιλειάδης διεκδίκησε από το κράτος ατέλεια στις εισαγωγές των αναγκαίων για τη λειτουργία του σιδηρουργείου πρώτων υλών. Η αρχική επένδυση του Γεωργίου Βασιλειάδη, ο οποίος διέθετε μια αρκετά αξιόλογη περιουσία από προγενέστερες εμπορικές δραστηριότητές του, κατά την πρώτη περίοδο της λειτουργίας του εργοστασίου του, έφθασε στις 260.000 δραχμές. Κατά τη διάρκεια αυτής της πρώτης περιόδου λειτουργίας, από το έτος ίδρυσης μέχρι και το 1868, έτος κατά το οποίο έλαβε χώρα μια καταστρεπτική πυρκαγιά, το εργοστάσιο του Βασιλειάδη παρήγαγε πλήθος γεωργικών εργαλείων (άροτρα, αρδευτικές μηχανές, ελαιοπιεστήρια, σκαλιστήρια, εκκοκκιστικές μηχανές), κιγκλιδώματα, ναυπηγικά είδη κ.α. ενώ το ξυλουργικό τμήμα κατασκεύαζε το απαραίτητο ξύλινο τμήμα των εργαλείων και καρέκλες. Την ίδια εποχή, το εργοστάσιο του Βασιλειάδη, του οποίου το σιδηρουργείο αλλά και το καθεκλοποιείο διευθύνονταν από Γάλλους μηχανικούς, εισήγαγε τις απαραίτητες για τη λειτουργία του πρώτες ύλες τόσο από την Ελλάδα όσο και από χώρες του Εξωτερικού (Αγγλία, Γαλλία, Τουρκία) και πωλούσε τα παραγόμενα προϊόντα κατά συντριπτική πλειοψηφία εντός της ελληνικής επικράτειας με μια ελάχιστη εξαγωγική κίνηση προς την Τουρκία. 

Το εργοστάσιο του Βασιλειάδη στη θέση Καραβάς

Το καλοκαίρι του 1867, ο Ημερήσιος Τύπος έγραφε σχετικά με το εργοστάσιο του Βασιλειάδη τα κάτωθι: 

[...] Μεταξύ των εν Πειραιεί εργοστασίων διαπρέπει ιδίως το των Κυρίων Γ. Βασιλειάδου και Σας. του οποίου συνοπτικήν περιγραφήν δίδομεν κάτωθεν.

Καθεκλοποιείον και σιδηρουργείον Πειραιώς

Το μόνον του είδους του καθ'άπασαν την Ανατολήν εργοστάσιων των κ.κ. Γ. Βασιλειάδου και Σας. το μεγίστην τιμήν περιποιούν εις την Ελλάδα εσυστήθη το 1861 και παρά πάσαν προσδοκίαν αριθμεί ήδη έκτον έτος υπάρξεως. Λέγομεν κάτα πάσαν προσδοκίαν, διότι εκ των πολλών του βιομηχανικού τούτου κλάδου εις διαφόρους της Ελλάδος πόλεις ιδρυθέντων καταστημάτων, ουδέν άλλο δυστυχώς ηδυνήθη να ανθέξη κατά της φυσικής των Ελλήνων προς την βιομηχανίαν καταφοράς. Ας ενθυμηθώσιν οι Πειραιείς το υελουργείον, το εργοστάσειον της ζακχάρεως και άλλα πλείστα τοιαύτα εργοστάσια. Σύγκειται εκ ξυλουργείου, εις το οποίον κατασκευάζονται διάφορα καθίσματα αμιλλώμενα επαξίως προς τα της Γαλλίας. Διαφόρων ειδών ατμοκίνητοι πρίονες εκπλήττοντες τον θεατήν διά την μεγάλην των ταχύτητα σχίζουσιν ως φύλλα πράσσου διάφορα ξύλα μεγάλα και μικρά αποτελούντα τα διάφορα τεμάχια των καθισμάτων. Ποικίλα άλλα ξυλουργικά εργαλεία μας εξέπληξαν επισκεφθέντας το εργοστάσιον. Εις το σιδηρουργείον κατασκευάζονται και επισκευάζονται παντός είδους μηχαναί, ωραίοι εξώσται εκ χυτού σιδήρου και παν άλλο είδος σιδηρουργική εργασία ουδόλως δεν παραλλάσσουν των εξ Ευρώπης άλλοτε ερχομένων. 

Τα εν τω σιδηρουργείω κατασκευαζόμενα μηχανάς κλπ. ως και την κίνησιν της ατμομηχανής και των ατμοκίνητων εργαλείων επιτηρούσιν ο κ. Α. Γ. Διαμαντίδης, μέλος της εταιρείας και οι αξιέπαινοι νέοι Ν.Θ. Βλάγκαλης και Π.Γ.Ελευθεριάδης, αυτοδίδακτοι μηχανικοί του εργοστασίου καταγινόμενοι επιτυχώς και εις τα μηχανικά σχέδια. Ο αριθμός των εν αυτώ εργαομένων εξ αμφοτέρων των φύλλων έφθασεν άλλοτε μέχρι των 300, αλλ'ένεκα των δυσχερών περιστάσεων περιωρίσθη εις 150, εξ ων 50 κοράσια καταγίνονται εις το πλέξιμον των καθισμάτων. 

Γεώργιος Βασιλειάδης

Πάντος επαίνου άξιοι είναι οι κύριοι Γ. Βασιλειάδης και Συν. καταβαλόντες πάντα κόπον προς υπεστήριξιν του εθνοφελούς εργοστασίου των, του οποίου τα προϊόντα επηνέθησαν εις την Παγκόσμιον έκθεσιν. Εν Ευρώπη τα τοιαύτα εργοστάσια απολαμβάνουσι παρά των κυβερνήσεων μέγιστα προνόμια τούτο μιμούμεναι και αι ημέτεραι κατά καιρούς κυβερνήσεις είναι δίκαιον να συνδράμωσι την εθνικήν βιομηχανίαν δια προνομίων κλπ. [...]

Τον ίδιο χρόνο (1867), ο Γεώργιος Βασιλειάδης κατάφερε να κατασκευάσει ένα νέο είδος ελαιοπιεστηρίου καθώς και μια ατμομηχανή, την οποία παρουσίασε στη Διεθνή Έκθεση του 1867 στο Παρίσι. 

Στις 12 Ιουνίου του 1868 όμως, μια μεγάλη πυρκαγιά κατέστρεψε ολοσχερώς το εργοστάσιο του Βασιλειάδη με τις ζημίες να υπολογίζονται στις 600.000 δραχμές. Κατόπιν συντονισμένων ενεργειών του τότε Δημοτικού Συμβουλίου της πόλης του Πειραιά που απαρτιζόταν κυρίως από μεγαλεμπόρους, βιομηχάνους και επιφανείς προσωπικότητες του τόπου, με τη συνδρομή των πιέσεων του τοπικού Τύπου, το ελληνικό κράτος μέσω σχετικού νομοσχεδίου το οποίο έγινε αποδεκτό από τη Βουλή, ενίσχυσε την επιχείρηση του Βασιλειάδη με δάνειο 200.000 δραχμών "επί τόκω μη υπερβαίνοντι τα 8 τοις εκατόν ετησίως και επί τω αποκλειστικώ σκοπώ της ανιδρύσεως του αυτού εργοστασίου εν πλήρει ενεργεία" (ΦΕΚ 03.01.1869). 

Πράγματι, με τη συνδρομή της κρατικής επιχορήγησης / δανείου, ο Βασιλειάδης επανίδρυσε το εργοστάσιό του, δίχως βέβαια το καθεκλοποιείο το οποίο αντικαταστάθηκε από ένα μικρό ξυλουργικό τμήμα, ενώ στο προϋπάρχων σιδηρουργείο, το οποίο ανέλαβε να διευθύνει ο εξ Οδησσού ορμώμενος μηχανολόγος / μηχανικός Νικόλαος Θ. Βλάγκαλης ο οποίος είχε μετοικήσει στον Πειραιά, προστέθηκε ένα χυτήριο, με τη συνολική νέα επένδυση να υπολογίζεται περί τις 500.000 δραχμές. Το εργοστάσιο του Βασιλειάδη, υπό τη νέα του μορφή, με μικρότερο εργατικό δυναμικό παρουσίασε μια αξιοσημείωτη και αυξανόμενη παραγωγική δραστηριότητα κατασκευάζοντας δυο ατμομηχανές για το Δήμο Πειραιώς "προς ανύψωσιν των υδάτων της πόλης", ένα εργοστάσιο-ελαιοτριβείο στην Άμφισσα και αναλαμβάνοντας πλήθος κατασκευών ατμομηχανών για διάφορα εργοστάσια ανά την ελληνική επικράτεια. 

Στις αρχές της δεκαετίας του 1870, το εργοστάσιο του Βασιλειάδη αποτελούσε μια μοναδική για τα ελληνικά δεδομένα επιχείρηση, με τεχνικό εξοπλισμό αποτελούμενο από 26 εργαλειομηχανές, ο οποίος κάλυπτε σε μεγάλο βαθμό πολλές από τις ανάγκες σε μηχανές και εργαλεία στους τομείς της γεωργίας, της βιομηχανίας, της ναυπηγικής και των δημοσίων έργων. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός πως στο εργοστάσιο του Γ. Βασιλειάδη "ανδρώθηκαν" αρκετοί μηχανικοί οι οποίοι αργότερα ακολούθησαν το δικό τους δρόμο, ιδρύοντας ιδιόκτητα μηχανουργεία στον ραγδαία αναπτυσσόμενο βιομηχανικό Πειραιά των τελών του 19ου αιώνα. 

Στα μέσα της δεκαετίας του 1870, στις σελίδες του Τύπου εκείνων των καιτών δημοσιεύονταν διάφορες διαφημιστικές καταχωρήσεις, όπως οι κάτωθι, στις οποίες παρουσιάζονταν εκτενείς και αναλυτικοί κατάλογοι με τα διάφορα μηχανήματα που υπήρχαν ετοιμοπαράδοτα στις αποθήκες του Βασιλειάδη στον Πειραιά, ενώ ιδιαίτερη μνεία γινόταν σε διάφορα μέρη της Ελλάδος (σσ. και εκτός ελληνικών συνόρων) όπου υπήρχαν ήδη εν λειτουργία μηχανήματα και εργαλεία παραγωγής του εργοστασίου του Βασιλειάδη  (Λάρισα, Βόλο και Θεσσαλονίκη, τότε εκτός των συνόρων του ελληνικού κράτους).

Το 1875, στον Οδηγό του Μιλτιάδη Μπούκα, το Μηχανουργείο του Γ. Βασιλειάδη, κατά τη θέση Καραβά, καταγραφόταν ως εξής: "Ιδρυθέν κατά το πρώτον τοιούτον εν Ελλάδι κατά το 1860, περιελάμβανεν Ξυλουργείον, Καθεκλοποιείον και Σιδηρουργείον. Αποτεφρωθέν δε τον Ιούλιον του 1868 ανιδρύθη το επιόν έτος τη Συνδρομή της Κυβερνήσεως με την εξής μεταβολην, εγκαταλείφθη το Καθεκλοποιείον και περιωρίσθη εις το Ξυλουργείον και Μηχανουργείον, ούτινος ετριπλασιάσθησαν τα μηχανικά εργαλεία και προσετέθη νέος κλάδος η λεβητοποιία, τοιοτοτρόπως δε κατέστη πλήρες και τέλειον μηχανουργικόν κατάστημα, εν ω εκτελείται παν είδος μηχανικής εργασίας, και κατασκευάζονται ποικίλα μηχανήματα από των απλουστάτων μέχρι ατμομηχανών, εξυπηρετεί δε ιδίως την γεωργίαν, ναυτιλίαν, μεταλλουργίαν και την εν γένει βιομηχανίαν. Εν αυτώ εργάζονται εν όλω 160 πρόσωπα. Ο κύριος Γ. Βασιλειάδης, ετιμήθη το 1866 δια του Αργυρού Σταυρού του Σωτήρος, εις την Παγκόσμιον έκθεσιν των Παρισίων το 1867 έλαβεν δυο επαίνους, εις την έκθεσιν των Ολυμπίων του 1870 δυο χρυσά βραβεία Α' και Β' τάξεως, 2 Αργυρά Α' και δυο επαίνων, εις την εν Βιέννη δε του 1873 δίπλωμα αναγνωρίσεως."

Διαφημιστική Καταχώρηση Μηχανοποιείου Γ. Βασιλειάδου - 1876

Διαφημιστική Καταχώρηση Μηχανοποιείου Γ. Βασιλειάδου - 1877

Διαφημιστική Καταχώρηση του εν Πειραιεί Μηχανοποιείου Γ. Βασιλειάδου - 1877

Αγγελίες ζήτησης προσωπικού από το εν Πειραιεί Μηχανοποιείο Γ. Βασιλειάδου, μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου των αρχών της δεκαετίας του 1880:

Κατά το έτος 1888, η ανάγκη περαιτέρω επεκτάσεως των εργασιών της επιχείρησης και η αναζήτηση νέων κεφαλαίων οδήγησε στην μετατροπή της επιχείρησης σε ανώνυμη εταιρία υπό την ονομασία Ελληνικόν Μηχανοποιείον "Βασιλειάδης" με τη σύμπραξη του Γεωργίου Βασιλειάδη, των υιών του αλλά και άλλων σπουδαίων οικονομικών παραγόντων του τόπου εκείνης της εποχής. 

Ενδεικτικός τίτλος μιας μετοχής της εν Πειραιεί Ανωνύμου Μετοχικής Εταιρίας: Ελληνικόν Μηχανοποιείον και Ναυπηγείον "Βασιλειάδης". Αξιοσημείωτο το γεγονός πως στο άνω μέρος του εν λόγω τίτλου ξεχωρίζει η μορφή του ιδρυτή Γεωργίου Βασιλειάδη:

Τίτλος 1 μετοχής του Ελληνικού Μηχανοποιείου και Ναυπηγείου "Βασιλειάδης"

Εκείνη την εποχή το εργοστάσιο του Βασιλειάδη απασχολούσε περί τους 240 εργάτες και είχε εγκατεστημένη ισχύ (ατμομηχανή) 60 ΗΡ. Μετά το θάνατο του Γεωργίου Βασιλειάδη, η διεύθυνση της εταιρίας πέρασε στα χέρια του υιού του Βασιλείου Βασιλειάδη.

Βασίλειος Βασιλειάδης

Το Ελληνικόν Μηχανοποιείον και Ναυπηγείον "Βασιλειάδης", ως ανώνυμη εταιρία επέκτεινε τις κτιριακές εγκαταστάσεις του, εμπλούτισε τον μηχανολογικό του εξοπλισμό και διεύρυνε τον κύκλο εργασιών του αναλαμβάνοντας έργα τόσο του Δημοσίου όσο και του ιδιωτικού τομέα. Ενδεικτικά αναφέρουμε τη μετασκευή των θωρηκτών "Ύδρα" και "Σπέτσες" αλλά και την κατασκευή της πρώτης εν Ελλάδι ατμάμαξας - με την ονομασία "Ελληνίς" - για λογαριασμό των Σιδηροδρόμων Αττικής.

Ατμομηχανή "Ελληνίς" (1900) - Πηγή: Wikipedia

Λεπτομέρεια από χάρτη της τελευταίας δεκαετίας του 19ου αιώνα επί του οποίου έχει σημανθεί με κίτρινο χρώμα η θέση του Μηχανουργείου του Βασιλείου Βασιλειάδη, μεταξύ της συνοικίας του Μελετόπουλου και των Καμινίων, πλησίον του Νηματουργείου του Κ. Λυγίνου και του Α' Εργοστασίου των Αδελφών Ρετσίνα.

Ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση του εν Πειραιεί Ελληνικού Μηχανοποιείου "Βασιλειάδης" (Ateliers Helleniques de Construction "Basiliades", Pirée, Grece) από τα τέλη του 19ου αιώνα:

Ενδεικτικό αρχειακό τεκμήριο από τον πειραϊκό Τύπο του έτους 1899:

Στα τέλη του 19ου αιώνα / αρχές του 20ου αιώνα (1898-1901), η κλιμακούμενη πρόοδος των Ελλήνων εφοπλιστών και της ελληνικής ατμοπλοΐας με την ταυτόχρονη αύξηση των αναγκών στον κλάδο της ναυπηγικής οδήγησε τη διοίκηση της εταιρίας στην αγορά ενός μεγάλου παραλιακού γηπέδου (οικοπέδου), εντός των ορίων του νέου προλιμένα Πειραιώς, για την ίδρυση ενός νέου μεγάλου ναυπηγικού και μηχανουργικού συνεργείου. Έτσι λοιπόν, μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής και τη λειτουργία του Σιδηροδρομικού Σταθμού Λαρίσης Πειραιά (Αγίου Διονυσίου), την επέκταση του λιμανιού και την κατασκευή των μόνιμων δεξαμενών του λιμανιού, ξεκίνησε τη λειτουργία του το ναυπηγείο του Βασιλειάδη, υπό τη διεύθυνση του Βασιλείου Βασιλειάδη, σε μια έκταση δίπλα στο σημερινό λιμενοβραχίονα (μώλο) του Κράκαρη, σημείο στο οποίο λειτούργησε το ναυπηγείο μέχρι και το έτος 1963. Στο ίδιο σημείο, δίπλα στο ναυπηγείο, ιδρύθηκε μηχανοποιείο / μηχανουργείο και άλλες μονάδες παραγωγής σε αντικατάσταση του εργοστασίου του Καραβά. 

Στην παρακάτω λεπτομέρεια, από μεταγενέστερο - μεταπολεμικό χάρτη, έχει επισημανθεί με χρώμα η θέση των εγκαταστάσεων των Ναυπηγείων Βασιλειάδου, πλησίον του μώλου Κράκαρη και του Εργοστασίου των Λιπασμάτων. 

Λεπτομέρεια από χάρτη του κεντρικού λιμένος Πειραιώς (1948) - Πηγή ΟΛΠ

Στο παρακάτω δίγλωσσο επιχρωματισμένο επιστολικό δελτάριο των αρχών του 20ου αιώνα (Πειραιάς: Ναυπηγεία Βασιλειάδου / Le Pirée: Chantiers Vassiliades) καταγράφεται μια άποψη των υπό εξέτασιν εγκαταστάσεων των Ναυπηγείων Βασιλειάδου όπως διακρίνονταν από τον λιμενοβραχίονα (μώλο) του Κράκαρη (επίσημη ονομασία ως "λιμενοβραχίων Βασιλέως Γεωργίου"):

Στο κάτωθι επίσης δίγλωσσο ασπρόμαυρο επιστολικό δελτάριο (Προλιμήν Πειραιώς: Δεξαμενή Ναυπηγείου "Βασιλειάδης" / Avant Port: Dock Des Chantiers "Basiliades"), καταγράφεται το νεωλκείο του Ναυπηγείου Βασιλειάδου στην ακτή του λιμένος Πειραιώς, διαμέσου του οποίου επιτυγχανόταν η ανέλκυση/καθέλκυση των πλοίων.

Στην παρακάτω διαφημιστική καταχώρηση από τον Ημερήσιο Τύπο του έτους 1902, η Ανώνυμος Εταιρία "Ελληνικόν Μηχανοποιείον και Ναυπηγείον Βασιλειάδης" εν Πειραιεί προβάλλεται ως το "αρχαιότερον, μεγαλείτερον και τελειώτερον εις το είδος του καθ'όλην την Ελλάδα και Ανατολήν, ιδρυθέν τω 1859."

Έτερο ιστορικό τεκμήριο μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1903 της εν Πειραιεί Ανωνύμου Εταιρίας "Ελληνικόν Μηχανοποιείον και Ναυπηγείον Βασιλειάδης", με έτος ίδρυσης το 1859, χαρακτηριζόμενο ως "το αρχαιότερον, μεγαλείτερον και τελειότερον εις το είδος του καθ'όλην την Ελλάδα και Ανατολήν". Εκτός των άλλων πληροφοριών σχετικά με τις προσφερόμενες υπηρεσίες/εργασίες της εταιρίας (κατασκευή ατμομηχανών-ατμολεβήτων, σιδηροδρομικών ατμαμαξών, αντλιών και ατμαντλιών εν γένει, ανακαινίσεις/ανακατασκευές ατμόπλοιων καθώς και μελέτη/ίδρυση εργοστασίων), αξιοσημείωτη είναι η αναφορά στον τίτλο της εταιρίας γαλλιστί (Ateliers Helleniques "Basiliades" Société Anonyme / Pirée, Gréce):

Στις σελίδες του Πλήρους Οδηγού του Πειραιώς του 1906-1907, η Ανώνυμος Εταιρία με την επωνυμία "Ελληνικόν Μηχανοποιείο και Ναυπηγείον Βασιλειάδης" καταγραφόταν με έδρα στην οδό Παλαμηδιού, ολίγον έξωθεν του Α' Εργοστασίου Ρετσίνα. Το δε Ναυπηγείον Βασιλειάδη καταγραφόταν ως "εν τη αριστερά του εισπλέοντος τον λιμένα θέσει".

Ελληνικόν Μηχανοποιείον και Ναυπηγείον "Βασιλειάδης" (1906-1907)

Από την ίδια χρονική περίοδο, ακολουθεί μια ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση του εν Πειραιεί Ελληνικού Μηχανοποιείου και Ναυπηγείου "Βασιλειάδης" μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1907:

Ο γνωστός εν Πειραιεί φωτογράφος Αναστάσιος Γαζιάδης κατέγραψε με τον φακό του την επίσκεψη του Υπουργικού Συμβουλίου της Κυβερνήσεως στο Ελληνικό Ναυπηγείο "Βασιλειάδης":

Στα ενδότερα του Μηχανουργείου "Βασιλειάδη" κατά το έτος 1911: 

Σε αντίστοιχο Πανελλήνιο Οδηγό του έτους 1912, το Μηχανοποιείον του Βασιλειάδη καταγραφόταν ως η μοναδική επιλογή για ανέλκυση πλοίου στον Πειραιά, ευρισκόμενο στη θέση Κρεμμυδαρού (σσ. οι ακτές της Δραπετσώνας), ως λεβητοποιείο, ως μηχανουργείο και ως ναυπηγείο.

Διαφημιστική καταχώρηση του εν Πειραιεί Ελληνικού Μηχανοποιείου και Ναυπηγείου "Βασιλειάδης" μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1912:

Διαφημιστικές καταχωρήσεις του εν Πειραιεί Ελληνικού Μηχανοποιείου και Ναυπηγείου "Βασιλειάδης" από τον Ημερήσιο Τύπο του έτους 1913:

Διαφημιστική καταχώρηση του εν Πειραιεί Ελληνικού Μηχανοποιείου και Ναυπηγείου "Βασιλειάδης" από τον Ημερήσιο Τύπο του έτους 1915: 

Στην κάτωθι εικονιζόμενη, φερόμενη ως πρώτη αεροφωτογραφία της πόλεως του Πειραιά από ελληνικού αεροπλάνου κεντρικού λιμένος Πειραιώς, από τα μέσα της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα, δια χειρός του πρωτοπόρου αεροπόρου υποπλοιάρχου Κωνσταντίνου Παναγιώτου, διακρίνονται σε πρώτο πλάνο, πλησίον του λιμενοβραχίονα του Κράκαρη, οι εγκαταστάσεις των Ναυπηγείων Βασιλειάδου.

Κατά την επόμενη χρονιά (έτος 1916), σε έτερο Οδηγό του Πειραιώς, καταγράφεται η Μηχανική Εταιρεία "Βασιλειάδης" (Δεξαμενή Καθαρισμού Πλοίων, και Λεβητοποιίας) και το Μηχανουργείον "Βασιλειάδης" (Ναυπηγείο, Ρολά και Τροχαλίες). Αξιομνημόνευτο δίχως άλλο το γεγονός πως στα μέσα της δεκαετίας του 1920, στην Ελλάδα, καταγράφονταν επίσημα 56 μηχανουργικές επιχειρήσεις οι οποίες διέθεταν μια συνολική εγκατεστημένη ισχύ 1.074 ΗΡ. με το ένα σχεδόν τρίτο της προαναφερόμενης ισχύος να βρίσκεται συγκεντρωμένη στο μηχανουργείο Βασιλειάδη.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1920, στο Πανελλήνιο Λεύκωμα της Εθνικής Εκατονταετηρίδας, η Ανώνυμος Ελληνική Εταιρία "Βασιλειάδης", η οποία διέθετε Μηχανουργείο και Χυτήριο, με έδρα στον αριθμό "51" της οδού Παλαμηδίου, καταγραφόταν μεταξύ των πλέον αξιόλογων εν Ελλάδι μηχανουργείων.

Αντιστοίχως, στις σελίδες του Μέγα Οδηγού του Πειραιώς της περιόδου 1929-1930, το Μηχανουργείο "Βασιλειάδης" Α.Ε., με έδρα στη Δραπετσώνα, συμπεριλαμβανόταν στον κατάλογο των εν Πειραιεί Μηχανουργείων. 

Το Ελληνικόν Μηχανοποιείον και Ναυπηγείον "Βασιλειάδης" πέρασε στα χέρια της εξ Άνδρου εφοπλιστικής οικογενείας Εμπειρίκου κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου. Στον παρακάτω ενδεικτικό Γενικό Ισολογισμό του έτους 1936, ο υπογράφων ως Πρόεδρος του Δ.Σ. της υπό εξέτασιν Ανωνύμου Εταιρίας εφοπλιστής, τραπεζίτης και πολιτικός Λεωνίδας Α. Εμπειρίκος (1872 - 1947) υπήρξε ο πατέρας του γνωστού υπερρεαλιστή λογοτέχνη και ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκου (2 Σεπτεμβρίου 1901 - 3 Αυγούστου 1975):

Οι βομβαρδισμοί του λιμένος Πειραιώς κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο είχαν ως έναν από τους κύριους στόχους το Ναυπηγείο και κατέστρεψαν μέρος των εγκαταστάσεων ενώ κατά την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα, οι εγκαταστάσεις των Ναυπηγείων επλήγησαν από διαδοχικές ανατινάξεις στα πλαίσια της γενικότερης στοχευμένης καταστροφής του κεντρικού λιμένος Πειραιώς. 

Οκτώβριος 1944

Αξιοσημείωτο το γεγονός ότι μέχρι και την έναρξη του καταστρεπτικού Β' Παγκοσμίου Πολέμου, τα Ναυπηγεία Βασιλειάδου αποτελούσαν τη μεγαλύτερη ναυπηγοεπισκευαστική μονάδα της χώρας. 

Μεταπολεμικά (αρχές δεκαετίας του 1950), η παρακμάζουσα επιχείρηση απορροφήθηκε από τη γειτονική Ανώνυμη Ελληνική Εταιρία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων του Μποδοσάκη. 

Έτος 1963

Κατά το έτος 1963, οι εγκαταστάσεις των Ναυπηγείων Βασιλειάδου στο κεντρικό λιμάνι του Πειραιά πωλήθηκαν στον Οργανισμό Λιμένος Πειραιώς (ΟΛΠ) για να ακολουθήσουν στα τέλη της ίδιας δεκαετίας έργα διαμόρφωσης του λιμένα με την κατασκευή κρηπιδώματος. 

Ανάλεκτα από τον ημερήσιο Τύπο της περιόδου 1969-1970

Στις μέρες μας (21ος αιώνας), ως μοναδική ανάμνηση της σπουδαίας ιστορικής διαδρομής μιας πραγματικά πρωτοποριακής επιχείρησης του ενδόξου βιομηχανικού Πειραιά του 19ου αιώνα απομένει μονάχα η ονομασία της ακτής Βασιλειάδου, στο κεντρικό λιμάνι του Πειραιώς. 

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Τα Παλιά Μηχανουργεία του Πειραιά

Νικόλαος Θ. Βλάγκαλης

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• "Πειραιάς 1835-1870", Βάσιας Τσοκόπουλος, Εκδόσεις Καστανιώτη
• Οδηγός του Πειραιώς του 1901, Γ. Βώκος
• "Piraeus: From Porto Leone to the Manchester of the Orient", Liza Micheli, Editions Dromena, 1989
• Εμπορικός, Γεωγραφικός και Ιστορικός Οδηγός των Πλείστων Κυριοτέρων Πόλεων της Ελλάδος του έτους 1875, Μιλτιάδου Μπούκα, Τύπος "Ελληνικής Ανεξαρτησίας", Αθήνα, 1875
• Ν. Μπελαβίλας, «Μηχανοποιείο και Ναυπηγείο “Γ. Βασιλειάδης”» στο Ε. Μαίστρου, Δ. Μαυροκορδάτου, Γ. Μαχαίρας, Ν. Μπελαβίλας (επιμ.), Λ. Παπαστεφανάκη, Γ. Πολύζος, Ανώνυμη Ελληνική Εταιρεία Χημικών Προϊόντων και Λιπασμάτων (1909-1993), Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, Αθήνα 2007.
• Η Εξέλιξη του Λιμένος Πειραιώς κατά τον 20ο Αιώνα - Εκατό Χρόνια Ανάπτυξης (1911-2011), Οργανισμός Λιμένος Πειραιώς
• http://www.elzoni.gr/html/ent/962/ent.35962.asp
• Wikipedia
• Ημερήσιος Τύπος - Οδηγοί Πόλεως - Συλλεκτικοί Χάρτες

• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.