ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΜΥΡΤΙΔΙΩΤΙΣΣΗΣ

Η σύγχρονη οδός Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης ή Μυρτιδιώτισσας, στις βορειοανατολικές παρυφές της Καστέλλας, άρχεται ουσιαστικά από τα όρια Πειραιώς και νέου Φάληρο, πλησίον του σταθμού του τραμ "Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας", στο ύψος των ερειπίων του πάλαι ποτέ ενδόξου ξύλινου Περιπτέρου του Ναυτικού Ομίλου Νέου Φαλήρου και της ομώνυμης εκκλησίας της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας και διατρέχοντας παράλληλα με την κεντρική οδό Τζαβέλλα, τέμνει διαδοχικά τις οδούς Ματρώζου, Πανουργιά, Δυοβουνιώτη, Πινδάρου, Φιλίππου (σσ. παλαιότερη ονομασία Πυθαγόρα) και Οδυσσέως, όπου σταματά σε πέτρινη κλίμακα (σκαλάκια) η οποία "ανεβάζει" το διαβάτη στη λεωφόρο Βασιλέως Παύλου (ή Αλέξανδρου Παπαναστασίου, ήτοι η πάλαι ποτέ λεωφόρος Φαλήρου), με την οποία επίσης διασταυρώνεται συνεχίζοντας για μερικές δεκάδες μέτρα ακόμη, τέμνοντας κατά σειρά τη μικρή οδό Ταγματάρχου Κόκκοτα και την οδό Αλεξάνδρου για να τερματίσει στη συμβολή με την οδό Βάμβα. 

Η όψη της αρχής της οδού Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης στα μέσα της δεκαετίας του 1960 (Φωτογραφία Γ. Σαματούρας - Ψηφιοποιημένα Αρχεία Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου - ΕΛΙΑ) με το ξύλινο εντευκτήριο του Ναυτικού Ομίλου νέου Φαλήρου να ξεχωρίζει βεβαίως στο φωτογραφικό κάδρο. Άξια μνείας και η ψαροταβέρνα "Το Δίχτυ", ιδιοκτησίας Σταματάκη (διακρίνεται η πινακίδα "Γαριδόσουπα Σπέσιαλ") η οποία καταγράφεται αριστερά στο φωτογραφικό κάδρο, μια από τις αρκετές παλιές ψαροταβέρνες της περιοχής της παλιάς ακτής Πρωτοψάλτη (μετέπειτα ακτή Αθηνάς Δηλαβέρη, όπως λ.χ. ενδεικτικώς αναφέρουμε τις ψαροταβέρνες του Δεδούση, του Δουράμπεη η οποία λειτουργεί ακόμη από το 1932, του Τόκα καθώς και το ζυθεστιατόριο του Σκουνάκη) δίπλα στην οποία υπήρχε λιμενικό φυλάκιο και έναντι αυτού οι μεγάλοι σιδερένιοι πάσσαλοι στη μέση του δρόμου, οι οποίοι φαίνονται στην κάτωθι φωτογραφία, η λεγόμενη "διαχωριστική" γραμμή μεταξύ Πειραιώς και νέου Φαλήρου, η οποία οριοθετούσε και την περιοχή που εκμεταλλεύονταν οι Σ.Α.Π. (Σιδηρόδρομοι απ'Αθηνών εις Πειραιάν). 

Φωτογραφική καταγραφή του ιδίου σημείου κατά το έτος 2012 - απουσιάζει βέβαια πλέον από το πυρπολημένο και κατεστραμμένο ξύλινο Περίπτερο του Ναυτικού Ομίλου του νέου Φαλήρου του οποίου διασώζονται ελάχιστα ερείπια και τα θεμέλια του:

Ελάχιστοι βέβαια γνωρίζουν πως η παλαιότερη ονομασία της σημερινής οδού Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης, προ της ανεγέρσεως του ομωνύμου ιερού ναού, υπήρξε οδός Ηρακλέους - γεγονός το οποίο δεν καταγράφεται σε καμία διαδικτυακή ή γραπτή πηγή μέχρι του παρόντος και αποτελεί προσωπική εκτίμηση του γράφοντος κατόπιν μελέτης διαθέσιμων παλαιών χαρτών των συνοικιών του Πειραιώς. 

Η παλαιά οδός Ηρακλέους λοιπόν, καταγράφεται τόσο στον Πλήρη Οδηγό του Πειραιώς του 1906-1907 ως "πλησίον της οδού Τζαβέλλα της αγούσης εις Ν. Φάληρον", όσο και στον Πανελλήνιο Οδηγό του 1912 υπό Κ. Σταματίου και Β. Μπουζούρα ως "πλησίον της οδού Τζαβέλλα" αλλά και στον Μέγα Οδηγό Πειραιώς 1929-1930 με την ίδια ακριβώς περιγραφή ως "πλησίον της οδού Τζαβέλλα", ενώ στον Νέο Πλήρη Οδηγό Αθηνών-Πειραιώς Περιχώρων και Συνοικισμών του 1931-1932 η οδός Ηρακλέους καταγράφεται "από Πρωτοψάλτη ακτής Νέο Φάληρο". Μεταπολεμικά, ανατρέχοντας σε αντίστοιχο Οδηγό Αθηνών-Πειραιώς Προαστίων και Συνοικισμών του έτους 1947, συναντάμε καταγραφή της οδού Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης με αναφορά στη συμβολή αυτής με τη λεωφόρο Φαλήρου στον αριθμό 114 ενώ πλέον η οδός Ηρακλέους καταγράφεται στην Καστέλλα, να άρχεται "από Βασιλέως Γεωργίου Α' 133". 

Στην παρακάτω λεπτομέρεια από ημικτηματολογικό χάρτη των μέσων του 20ου αιώνα, παρατηρήστε το προαναφερθέν "Λιμενικό Φυλάκιο" το οποίο καταγραφόταν στην αρχή της οδού Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης:

Δίχως άλλο πάντως, σημεία αναφοράς στην αρχή της οδού Ηρακλέους και μετέπειτα οδού Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης υπήρξαν το Περίπτερο του Ναυτικού Ομίλου του Νέου Φαλήρου και από τις αρχές της δεκαετίας του 1930 ο ιερός ναός της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας. Αμφότερα κτίρια καταγράφονται στην παρακάτω ασπρόμαυρη φωτογραφία των τελών της δεκαετίας του 1960. Τόσο προπολεμικά, όσο και κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, προ της ριζικής αλλαγής της περιοχής, η ακτή Πρωτοψάλτη (νυν ακτή Δηλαβέρη) αποτελούσε μια αμμουδερή παραλία με ψαροταβέρνες με τραπεζάκια, όπου ψάρευαν φαληριώτικο μαριδάκι αλιείς - όπως ακριβώς και στις γειτονικές παραλίες του νέου Φαλήρου και των Τζιτζιφιών - και κατέφευγαν κατά τις βραδινές ώρες ζευγαράκια, παρά την συχνή βρώμα των λυμάτων της Σούδας που χύνονταν στο φαληρικό όρμο ακριβώς στο ύψος του προαναφερθέντος ξύλινου περιπτέρου του Ναυτικού Ομίλου Νέου Φαλήρου. Την ίδια εποχή, επί της οδού Μυρτιδιωτίσσης λειτουργούσαν - για ευνόητους λόγους - μικρά μαγαζάκια που πωλούσαν σύνεργα αλιείας και δολώματα. 

Το φωτογραφικό σεργιάνι στην οδό Παναγίας Μυρτιδιώτισσας του 21ου αιώνα ξεκινά. Το αστικό τοπίο, λίγο πολύ γνώριμο, σύγχρονες πολυκατοικίες μπλέκονται με παλιά αρχοντικά, άλλα σε καλή κατάσταση, άλλα ερειπωμένα, ενώ αρκετές παλαιότερες κατασκευές έχουν κατεδαφιστεί και έχουν αντικατασταθεί είτε από νεώτερα κτίρια, είτε χρησιμεύουν ως υπαίθριοι χώροι στάθμευσης και μάντρες / αποθηκευτικοί χώροι.

Δείγμα ισόγειας μονοκατοικίας στον αριθμό "1" της οδού Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης, η οποία πλέον έχει αλλάξει όψη - σημερινή χρήση ως νυχτερινό κέντρο.

Στη συμβολή της υπό εξέτασιν οδού Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης με την οδό Ματρώζου ο φωτογραφικός φακός καταγράφει το κάτωθι εικονιζόμενο παραδοσιακό πετρόκτιστο διώροφο κτίριο (πιθανότατα διπλοκατοικία, με δυο εξώπορτες, μια επί της οδού Ματρώζου και μια επί της οδού Παναγίας Μυρτιδιώτισσας), του οποίου έχει καταρρεύσει η στέγη. 

 

Λεπτομέρεια εξώπορτας επί της οδού Παναγίας Μυρτιδιώτισσας με τα αρχικά "Α.Φ" στο υπέρθυρο:

Ελάχιστα μέτρα παρακάτω, στη επόμενη συμβολή της οδού Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης με την οδό Πανουργιά, η κάτωθι εικονιζόμενη ισόγεια πετρόκτιστη κατοικία με το δώμα στον άνω όροφο ξεχωρίζει στις αρχές της δεκαετίας του 2010, με φόντο - στο βάθος - την κεντρική οδό Τζαβέλλα. 

Το ίδιο κτίριο όπως καταγράφηκε στα τέλη Οκτωβρίου του έτους 2022:

Στη διασταύρωση της οδού Δυοβουνιώτου 24 με την οδό Μυρτιδιωτίσσης 14, ένα χαρακτηριστικό δείγμα διατηρητέου νεοκλασικού κτιρίου, χαρακτηριστικό δείγμα αρχιτεκτονικής των αρχών του 20ου αιώνα, ακριβώς απέναντι από τις εγκαταστάσεις του Γ2 Κέντρου Ανοικτής Προστασίας Ηλικιωμένων (ΚΑΠΗ) νέου Φαλήρου του Δήμου Πειραιώς. 

Το προαναφερόμενο διατηρητέο κτίριο όπως καταγράφηκε φωτογραφικά στα τέλη Οκτωβρίου του έτους 2022:

Όμορφη διπλοκατοικία, στον αριθμό "11" της οδού Παναγίας Μυρτιδιωτίσσας, όπως καταγράφηκε κατά το έτος 2012:

Το ίδιο κτίριο όπως καταγράφηκε μια δεκαετία αργότερα, στα τέλη Οκτωβρίου του έτους 2022:

Από τον Τύπο του έτους 1960, αναγγελία κηδείας με αναφορά στην οδό Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης 11α και τον ομώνυμο ιερό ναό:

Ελάχιστα μέτρα προ της συμβολής με την οδό Φιλίππου, άλλο ένα καλαίσθητο παραδοσιακό κτίριο - διπλοκατοικία με νεοκλασικά στοιχεία: 

Λίγο προτού φτάσουμε στη συμβολή με την οδό Οδυσσέως, στο αριστερό μας χέρι όπως βαδίζουμε επί της υπό εξέτασιν οδού Παναγίας Μυρτιδιώτισσας συναντάμε μια σειρά από παραδοσιακές κατοικίες, κτισμένες επί υπερυψωμένου πέτρινου τοιχίου. 

Αμέσως μετά τη συμβολή με τη μικρή οδό Οδυσσέως - η οποία ξεκινά από αυτό το σημείο και τερματίζει στην οδό Τζαβέλλα (πάνω στις σχολικές εγκαταστάσεις - πρώην εργοστάσιο Αφων Ρετσίνα) - η οδός Παναγίας Μυρτιδιώτισσας ενώνεται, όπως προαναφέραμε στον πρόλογο του παρόντος αφιερώματος, μέσω πέτρινων σκαλοπατιών με τη λεωφόρο Βασιλέως Παύλου. Σε αυτό ακριβώς το σημείο, στον αριθμό "27" της υπό εξέτασιν οδού, υφίσταται και το κάτωθι εικονιζόμενο αξιόλογο διατηρητέο διώροφο νεοκλασικό κτίριο.

Το ίδιο κτίριο, στην οδό Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης 27, όπως καταγράφηκε φωτογραφικά κατά το έτος 2012:

Φωτογραφικές λεπτομέρειες από το εγκαταλειμμένο διατηρητέο κτίριο επί της οδού Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης 27:

Το ίδιο κτίριο, είχε καταγραφεί στα τέλη της δεκαετίας του 1960 / αρχές της δεκαετίας του 1970 από τον Στέλιο Σκοπελίτη:

Άποψη της οδού Παναγίας Μυρτιδιώτισσας από τα σκαλάκια που οδηγούν από/προς τη λεωφόρο Βασιλέως Παύλου:

Αμέσως μετά τα σκαλάκια, στη συμβολή της λεωφόρου Βασιλέως Παύλου 114 (Αλέξανδρου Παπαναστασίου) με την οδό Παναγίας Μυρτιδιώτισσας, εντός ισογείου κεραμοσκεπούς κτιρίου, λειτουργούσε για αρκετά χρόνια η ταβέρνα "Το Χωριό". Στην έτερη γωνία Βασιλέως Παύλου 116 και Παναγίας Μυρτιδιώτισσας, πάντοτε από την πλευρά των σκαλοπατιών, λειτούργησε για ορισμένα χρόνια, από τα μέσα της δεκαετίας του 2010 έως τις αρχές της δεκαετίας του 2020 το mini Μπαρ Μπεε Κιού (παλαιότερα σουβλάκι "Πάπιγκο"). 

Στην απέναντι συμβολή της λεωφόρου Βασιλέως Παύλου (Αλέξανδρου Παπαναστασίου) και της οδού Παναγίας Μυρτιδιώτισσας, τρία εν σειρά παραδοσιακά αρχοντικά δίδουν μια νότα παλιάς αρχοντικής Καστέλλας από το αλησμόνητο παρελθόν. Εξ αυτών, η γωνιακή διπλοκατοικία ύστερης εκλεκτικιστικής μορφολογίας επί της συμβολής των οδών Βασιλέως Παύλου 145 και Μυρτιδιωτίσσης 31, κατασκευής 1923 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Νικολάου Γ. Δόριζα (1880 - 1964), αποκαταστάθηκε κατά την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα από το αρχιτεκτονικό γραφείο του Νικόλα Σ. Ντόριζα. Το εν λόγω κτίριο, συνολικής επιφάνειας 380 τ.μ. σε οικόπεδο 150 τ.μ., διατίθετο προς πώληση κατά το έτος 2024 αντί τιμήματος 950.000 Ευρώ.

Μετά τη συμβολή με την λεωφόρο Βασιλέως Παύλου (Αλέξανδρου Παπαναστασίου), η οδός Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης "ανηφορίζει" ελαφρώς προς την Καστέλλα, τέμνοντας διαδοχικά τις οδούς ταγματάρχη Κόκκοτα, Αλεξάνδρου και τερματίζει στην οδό Βάμβα. 

Σημαντική Σημείωση:

Περισσότερα στοιχεία, πληροφορίες και αρχειακά τεκμήρια εκ πρωτογενούς έρευνας για το υπό εξέτασιν θέμα βρίσκονται στη διάθεση του γράφοντος το ιστολόγιο, πλην όμως θα δημοσιευτούν μελλοντικά, λόγω των συνεχών περιπτώσεων λογοκλοπής και υπεξαίρεσης πνευματικής εργασίας από διάφορους "ερευνητές", "συγγραφείς", "δημοσιογράφους" κτλ.

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Η ιστορία του ιερού ναού της Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης (1930)

Το περίπτερο του Ναυτικού Ομίλου Νέου Φαλήρου

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο που συνοδεύει τις φωτογραφίες είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας.
Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές

• Πλήρης Οδηγός του Πειραιώς 1906-1907, Γ.Ν. Αλεξάκη - Επανέκδοση Εμπορικού Συλλόγου Πειραιώς (1990)
• Πανελλήνιος Οδηγός 1912, υπό Κ. Σταματίου και Β. Μπουζούρα, Εν Αθήναις, Εκ του Τυπογραφείου της "Εφημερίδας των Εργατών".
• Μέγας Οδηγός Πειραιώς 1929-1930, Επίσημος Έκδοσις, Εταιρίας Εκδόσεων και Τεχνών "Αρτία", Αλ. Φωτεινός και Σια, Πειραιεύς.
• Νέος Πλήρης Οδηγός Αθηνών-Πειραιώς Περιχώρων και Συνοικισμών 1931-1932, Εκδοτικός Οίκος "Αστήρ" - Αλ. και Ευαγ. Παπαδημητρίου, Αθήναι
• Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο - ΕΛΙΑ
• Βάση δεδομένων του Αρχείου Παραδοσιακών Οικισμών και Διατηρητέων Κτιρίων του Υπουργείου Περιβάλλον Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ)

Φωτογραφίες:

• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.