ΣΤΟ ΠΑΛΑΙΟ ΒΥΡΣΟΔΕΨΕΙΟ ΠΕΡΓΑΜΑΛΗ [Α.Ι. ΡΕΝΤΗΣ]

Η περιοχή του Αγίου Ιωάννη Ρέντη, από την προεπαναστατική περίοδο κιόλας, αποτέλεσε βάση μεμονωμένων καλλιεργητών, οι οποίοι έστηναν εκεί τις μόνιμες ή προσωρινές αγροτικές οικίες τους. Λόγω της αφθονίας των υδάτων της περιοχής, η γη της ευρύτερης περιοχής χρησιμοποιήθηκε κυρίως για την καλλιέργεια κηπευτικών, των οποίων η παραγωγή έφτασε κάποια στιγμή να αποτελεί την κύρια πηγή προμήθειας για την Αθήνα και το Λεκανοπέδιο της Αττικής.

Στους φημισμένους "λαχανόκηπους" του Ρέντη μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα καλλιεργούνταν συστηματικά τόσο χειμερινά όσο και θερινά εποχικά λαχανικά πολλών τύπων. Σε παλαιούς χάρτες της περιοχής - μετά την απελευθέρωση και μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα - η περιοχή του Ρέντη χαρτογραφείται με ποτάμια, καλλιέργειες, τενάγη, τον Ελαιώνα, αλλά δεν παρατηρούνται πουθενά έντονα οικιστικά ίχνη. Διάσπαρτα ξωκλήσια - ενταγμένα στα διάφορα κτήματα - κατέκλυζαν την περιοχή, η οποία διασχιζόταν εκτός από ποταμούς κι από δρόμους, όπως το δρόμο του Μοριά, δηλαδή τη σημερινή Ιερά Οδό. Στα τέλη του 19ου αιώνα βέβαια, οι ιδιαίτερες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές συνθήκες της εποχής είχαν ήδη αρχίσει να διαταράσσουν τον αμιγώς αγροτικό χαρακτήρα της περιοχής.

Η γειτονική περιοχή του Ρουφ και η λεωφόρος Αθηνών-Πειραιώς σταδιακά εκβιομηχανίστηκαν, ενώ τόσο η Αθήνα όσο και ο Πειραιάς εξαπλώθηκαν. Στις αρχές του 20ου αιώνα, παρόλο που η περιοχή διατηρούσε ακόμη τον χαρακτήρα της εξοχής, ήδη λειτουργούσαν αρκετά βιομηχανικά κτίρια. Κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου και μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο θα επέλθει η πλήρης εκβιομηχάνιση της περιοχή του Ρέντη, η οποία θα κατακλυστεί από πλήθος μονάδων παραγωγής και εργοστασίων, κυρίως από τους κλάδους της ελαιουργίας, της χημικής βιομηχανίας, των κατασκευών, της υφαντουργίας, της οινοποιίας, της παγοποιίας, της βυρσοδεψίας και της βιομηχανίας τροφίμων.

Σε συνέχεια της ως άνω συνοπτικής ιστορικής αναδρομής, στο παρόν αφιέρωμα του ιστολογίου, παρουσιάζεται ένα αποκαταστημένο βιομηχανικό κτίριο μιας παλαιάς μονάδας βυρσοδεψίας, το οποίο βρίσκεται στη συμβολή των οδών Μπαλτατζή και Χρυσοστόμου Σμύρνης, εντός των ορίων της περιοχής του Αγίου Ιωάννη Ρέντη, σχετικά κοντά στη λεωφόρο Αθηνών-Πειραιώς αλλά και στον συνοικισμό του Απόλλωνος.

Όπως μας πληροφορεί η σχετική - δυστυχώς βανδαλισμένη - πινακίδα η οποία βρίσκεται τοποθετημένη επί της προσόψεως του κτιρίου, το Παλαιό Βυρσοδεψείο αποτελεί ένα κτίσμα κατασκευής των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα, η αποκατάσταση του οποίου (με κόστος 500 εκατομμύρια δρχ) ολοκληρώθηκε το έτος 1998. 

Ανατρέχοντας σε παλαιούς οδηγούς της πόλεως του Πειραιώς και σχετικούς συλλεκτικούς χάρτες στάθηκε αδύνατον να βρεθούν συγκεκριμένες και σαφείς πληροφορίες σχετικά με την εν λόγω μονάδα βυρσοδεψίας. Παρόλα ταύτα, το πολύτιμο σχετικό σχόλιο αναγνώστη του παρόντος ιστολογίου επιβεβαίωσε πως το υπό εξέτασιν βυρσοδεψείο άνηκε στην οικογένεια Περγάμαλη και λειτούργησε από την δεκαετία του 1920 και μέχρι το έτος 1993. Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, σύμφωνα με τα αναφερόμενα σχετικό Οδηγό, τα Βυρσοδεψεία των Αδελφών Περγαμάλη είχαν έδρα στον Ρέντη (και γραφεία στην οδό Νικήτα στον Πειραιά). Τελευταίος ιδιοκτήτης του βυρσοδεψείου υπήρξε ο Κωνσταντίνος Περγάμαλης ο οποίος αποβίωσε το 1993, έτος κατά το οποίο η οικογενειακή επιχείρηση πέρασε στην ιδιοκτησία των κληρονόμων του, ήτοι των τέκνων του Ιωάννη Περγάμαλη, Μαρίας Περγάμαλη και Γεωργίας Περγάμαλη, καθώς και της συζύγου του Μαργαρίτας Περγάμαλη. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως το εν λόγω βυρσοδεψείο αναλάμβανε μεταξύ των άλλων παραγγελίες για λογαριασμό του Ελληνικού Στρατού (παραγωγή υποδημάτων) προσφέροντας θέσεις εργασίας στους κατοίκους των γύρω περιοχών επί δεκαετίες, συμπεριλαμβανομένης και της περιόδου της Κατοχής. Επίσης, από το πηγάδι που υπάρχει εντός του οικοπέδου και το οποίο χρησιμοποιείτο για την τροφοδοσία της μονάδας βυρσοδεψίας κατά την επεξεργασία των δερμάτων, υδροδοτείτο η γειτονιά σε περιόδους έντονης λειψυδρίας και προβλημάτων υδροδότησης.

Οι διαμαρτυρίες των κατοίκων της περιοχής για την περιβαλλοντική επιβάρυνση που προκαλούσε η υπό εξέταση μονάδα βυρσοδεψίας, οδήγησαν το αρμόδιο Υπουργείο Βιομηχανίας να αποφασίσει την μη ανανέωση της σχετικής αδείας, με αποτέλεσμα το βυρσοδεψείο Περγάμαλη να διακόψει οριστικά την λειτουργία του το έτος 1993. Οι κληρονόμοι Περγάμαλη, λόγω των τεραστίων φόρων κληρονομιάς, αποφάσισαν να πωλήσουν το βιομηχανικό ακίνητο και το οικόπεδο στον Δήμο Αγίου Ιωάννου Ρέντη επί δημαρχίας Ιωάννη Γρύλλη (σσ. ο οποίος διατέλεσε δήμαρχος Α.Ι. Ρέντη επί 16 συναπτά έτη, από το 1978 έως το 1994). Η πώληση των εγκαταστάσεων έγινε σε χαμηλή τιμή βάσει των αντικειμενικών αξιών με την προϋπόθεση την αξιοποίηση του οικοπέδου προς όφελος των κατοίκων του Ρέντη και την οικοδόμηση πολυκατοικιών, όπως λ.χ. συνέβη με το παρακείμενο ακίνητο της πάλαι ποτέ κραταιάς Πειραϊκής Ορειχαλκουργίας και Πλακοποιίας, που βρισκόταν επί της κεντρικής οδού Π. Τσαλδάρη (σήμερα λεωφόρος Φλέμινγκ) μεταξύ των οδών Μπαλτατζή και Καραολή-Δημητρίου.

Στον προαύλιο χώρο του παλαιού βυρσοδεψείου Περγάμαλη (πλατεία) υφίστανται διάσπαρτα μηχανήματα και βιομηχανικός εξοπλισμός από την παλαιά εργοστασιακή μονάδα, καθώς και μια μικρή υψικάμινος.

Ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιο ο οποίος όσο κι αν "βοηθά" φωτογραφικά με τα "παιχνιδίσματα" που κάνει με τον φακό, ταυτόχρονα αποκαλύπτει πως η νεοελληνική ράτσα παραμένει ανέτοιμη να εκτιμήσει και να σεβαστεί βιομηχανικό μουσειακό υλικό που εκτίθεται σε έναν ελεύθερο χώρο. 

Τρανή απόδειξη της νεοελληνικής καφρίλας και αμορφωσιάς, ο βανδαλισμός όλων των υπαίθριων εκθεμάτων αλλά και της προσόψεως του κτιρίου.

Αξιοσημείωτο το γεγονός πως εντός των εγκαταστάσεων του Παλαιού Βυρσοδεψείου λειτουργεί δημοτικός κινηματογράφος με την επωνυμία "Το Όνειρο" καθώς και σχετική επιχείρηση εστίασης (καφέ-μπαρ) με την επωνυμία "Το Παλιό Βυρσοδεψείο".

Απουσία προστασίας από τους άρχοντες του τόπου, η ίδια η φύσις προσπαθεί - με το δικό της ξεχωριστό τρόπο - να "προστατεύσει" ορισμένα από τα υπαίθρια εκθέματα από τις διαθέσεις των απαίδευτων βανδάλων:

Αντί επιλόγου, μια τελευταία φωτογραφική ματιά στο Παλαιό Βυρσοδεψείο, από την εξωτερική μεταλλική σκάλα που οδηγεί στον πρώτο όροφο του αποκατεστήμενου βιομηχανικού κτιρίου, επί της οδού Χρυσοστόμου Σμύρνης: 

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Οι προσφυγικές πολυκατοικίες της πλατείας του Ρέντη

Στην οδό Μπιχάκη

Ο Σαλονικιός του Ρέντη

Στον Αη Γιάννη το Ρέντη

Ένα σπίτι στο "ποτάμι"

Ο συνοικισμός του Απόλλωνα

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• Επίσημος Ιστότοπος Δήμου Νίκαιας-Ρέντη
• Τύπος Εποχής - Συλλεκτικοί Χάρτες - Προφορικές Μαρτυρίες

Φωτογραφίες:

• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.