ΠΝΕΥΜΑΤΟΠΟΙΪΑ "ΗΒΗ" ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ Α. ΦΙΝΟΠΟΥΛΟΥ [1860]

Δίχως αμφιβολία ένα από τα πλέον επιβλητικά συγκροτήματα κτιρίων που συναντούμε στον αριθμό "64" της λεωφόρου Αθηνών - Πειραιώς, στο ύψος του νέου Φαλήρου, είναι το εγκαταλειμμένο εδώ και δεκαετίες πάλαι ποτέ εργοστάσιο οινοπνευματωδών ειδών "Ήβη", αρχικής ιδιοκτησίας Ευσταθίου Α. Φινόπουλου, το οποίο αποτελεί εξέχων χαρακτηριστικό δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα και ένα από τα πλέον ελάχιστα εναπομείναντα δείγματα λιθόκτιστων εργοστασίων όχι μονάχα στον Πειραιά αλλά και στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο!

Απεικόνιση του Εργοστασίου της Πνευματοποιίας στο νέο Φάληρο

• Ιστορική Αναδρομή

Ως γνωστόν, ο κλάδος της πνευματοποιίας / ποτοποιίας γνώρισε τεράστια άνθηση κατά την περίοδο της βιομηχανικής ανάπτυξης του Πειραιά, από την δεκαετία του 1860 και μέχρι τα τέλη του 19ου / αρχές του 20ου αιώνα! Ο Ευστάθιος Α. Φινόπουλος (γεννηθείς το 1846) φέρεται να προχώρησε στην ίδρυση ιδιόκτητης επιχείρησης παραγωγής πνευματωδών ειδών αρχικά μαζί με τον μεγαλύτερο αδερφό του Γεώργιο Αν. Φινόπουλο (γεννηθείς το 1837), στις αρχές της δεκαετίας του 1880. 

Διαφημιστική Λιθογραφία των Εργοστασίων Πνευματοποιίας του Ευσταθίου Φινόπουλου

Στις αρχές της δεκαετίας του 1880, ο Π. Καμπούρογλου, στο έργο του "Ιστορία του Πειραιώς από του 1833-1882 έτους", κατέγραφε τους αδελφούς Φινόπουλου στον κατάλογο των εν Πειραιεί πνευματοποιών. Λίγα χρόνια αργότερα, κατά το έτος 1884, ο Ευστάθιος Αν. Φινόπουλος προχώρησε στην κατασκευή ενός νέου εργοστασίου επί της λεωφόρου Αθηνών-Πειραιώς. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως στα μέσα της τελευταίας δεκαετίας του 19ου αιώνα, τα πνευματοποιεία του Γ.Α. Φινόπουλου και του Ε.Α. Φινόπουλου καταγράφονταν ξεχωριστά.

Στις αρχές του 20ου αιώνα, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στον Οδηγό Πειραιώς του έτους 1902 του Γ. Βώκου, τα εργοστάσια Πνευματοποιίας του Ευστάθιου Αν. Φινόπουλου "ιδρυθέντα τω 1860", με έδρα στην οδό Ναυαρίνου 2, καταγράφονταν με την κάτωθι παρουσιαζόμενη ολοσέλιδη καταχώρηση, συμπεριλαμβανομένου μιας εκτενούς παρουσίασης των προσφερόμενων οινοπνευματωδών προϊόντων (οινόπνευμα 96%, κονιάκ, μαστίχα και ρούμι, ηδύποτα κ.α.), ενώ αντίστοιχα ο Γεώργιος Αν. Φινόπουλος καταγραφόταν στην οδό Πλούτωνος 31.

Την ίδια εποχή, όπως προκύπτει από σχετική έρευνα και μελέτη πρωτογενών πηγών, ο Ευστάθιος Α. Φινόπουλος συμμετείχε ενεργά σε συσκέψεις οινοπνευματοποιών προς αντιμετώπιση ζητημάτων που απασχολούσαν τον ευρύτερο κλάδο της αποστακτικής και μάλιστα καταγράφονται σχετικές συγκεντρώσεις στο εν Πειραιεί εργοστάσιο του Ε. Α. Φινόπουλου. Κατά το έτος 1901 πάντως, στον Τύπο της εποχής εκείνης, καταγράφηκε συν τοις άλλοις μια περίπτωση λαθρεμπορίου (αποστολή δυο βαρελιών οινοπνεύματος, 200 οκάδων, άνευ αδείας), εκ του καταστήματος του Ε. Α. Φινόπουλου.

Τον Νοέμβριο του έτους 1904, ο Ευστάθιος Ε. Φινόπουλος, ο οποίος καταγραφόταν με μόνιμη κατοικία επί της οδού Ανδριανού 60, έναντι του σιδηροδρομικού σταθμού του Θησείου, στην Αθήνα, έχασε τον υιό του Νικόλαο σε ηλικία μόλις 20 ετών. 

Δυο χρόνια αργότερα, στις σελίδες του Πλήρους Οδηγού του Πειραιώς του 1906-1907, ο Ευστάθιος Φινόπουλος καταγραφόταν στον κατάλογο με τους οινοπνευματοποιούς της πόλεως, με έδρα στην πλατεία Λουδοβίκου. Το καλοκαίρι της επόμενης χρονιάς (1908), ο Ευστάθιος Α. Φινόπουλος, ο οποίος είχε αποκτήσει 8 τέκνα με την σύζυγό του Ειρήνη, αποβίωσε. 

Το εργοστάσιο και η επιχείρηση βέβαια συνέχισε να δραστηριοποιείται υπό την ίδια επωνυμία. Έτσι λοιπόν, στον Πανελλήνιο Οδηγό του έτους 1912, υπό Κ. Σταματίου και Β. Μπουζούρα, υφίσταται αναφορά στην ποτοποιία "Ήβη" του Ευσταθίου Φινόπουλου, ενώ έτερη αντίστοιχη αναφορά υφίσταται σε παρόμοιο Οδηγό του έτους 1916, με την έδρα της εταιρίας να καταγράφεται σταθερά στην πλατεία Λουδοβίκου. 

Ενδιάμεσα, τον Ιούνιο του έτους 1911, το εργοστάσιο οινοπνευματοποιίας του Ε.Α. Φινόπουλου συμμετείχε μαζί με διάφορους άλλους εργοστασιάρχες / ποτοποιούς του Πειραιώς στη δημιουργία της κοινής Ανωνύμου Εταιρίας Οινοποιίας και Οινοπνευματοποιίας "Η Ένωσις", κατόπιν σχετικής πρωτοβουλίας του Δημοσθένους Πουρή. 

Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στον Μέγα Οδηγό του Πειραιώς του 1929-1930, η εταιρία Υιοί Ε. Φινόπουλου και Σιας καταγραφόταν με εργοστάσιο και γραφεία επί της οδού Ναυαρίνου 2 (τηλ. 213). 

Μεταπολεμικά, κατά τη δεκαετία του 1950, η εταιρεία "Ήβη - Φινόπουλος" - σύμφωνα με τις διαθέσιμες πηγές - συγχωνεύτηκε με την "Οξοποιία Αττικής" της οικογένειας των βιομηχάνων ποτών Μπαρμπαρέσου.

Λεπτομέρεια από τη βεβηλωμένη πινακίδα της εγκαταλειμμένης πνευματοποιίας "Ήβη", επί της λεωφόρου Αθηνών (Πειραιώς) 64, όπως καταγράφηκε στα τέλη της δεκαετίας του 2000:

Από αρχιτεκτονικής απόψεως, άξιος αναφοράς είναι ο συμμετρικά βαθμιδωτός πύργος του εργοστασίου, ο οποίος υπήρξε διαδεδομένος στις εγκαταστάσεις εργοστασίων οινοπνευματωδών, με τις δύο πλευρικές πτέρυγες των αποθηκών, στοιχεία τα οποία διατηρούνται ανέπαφα μέχρι και στις ημέρες μας.

• Εργοστάσιο "Ήβη" - Φινόπουλου: Παλαιές Φωτογραφίες

Στην κάτωθι ασπρόμαυρη φωτογραφική καταγραφή των τελών του 19ου αιώνα, σε δεύτερο πλάνο περί το κέντρο του κάδρου, καταγράφεται το υπό εξέτασιν εργοστάσιο του Φινόπουλου επί της τότε σχεδόν ερημικής οδού Αθηνών-Πειραιώς. Σε πρώτο πλάνο βεβαίως διακρίνεται το τότε νεότευκτο ποδηλατοδρόμιο του νέου Φαλήρου, το οποίο κατασκευάστηκε κατά το έτος 1895 για τις ανάγκες των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 και, παραπλεύρως αυτού, στα αριστερά, το Γαλλικό Νεκροταφείο. 

Το υπό εξέτασιν βιομηχανικό συγκρότημα, το οποίο εκτείνεται επί των οδών Α. Μουράτη, Εμμανουηλίδη και τη λεωφόρο Αθηνών - Πειραιώς, περιλαμβάνει συνολικά 15 κτίσματα και χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέο βάσει της αποφάσεως 7863/1383, της 30ης Ιανουαρίου 1997, όπως αυτή δημοσιεύτηκε στο Δ' Τεύχος του ΦΕΚ 267 της 7ης Απριλίου 1997. 

Οι δυο κάτωθι φωτογραφικές λήψεις του εν λόγω εγκαταλειμμένου και αναξιοποίητου συγκροτήματος, από τη συμβολή της λεωφόρου Αθηνών-Πειραιώς με την οδό Εμμανουηλίδου, όπως καταγράφηκαν για λογαριασμό του ΥΠΕΚΑ:

• Η "Ήβη" του Παναγόπουλου

Ειρήσθω εν παρόδω, οφείλουμε στο σημείο αυτό να ξεκαθαρίσουμε προς αποφυγή παρερμηνειών πως η υπό εξέτασιν πνευματοποιία / ποτοποιία "Ήβη" του Φινόπουλου δε πρέπει να συγχέεται με το γνωστό μέχρι τις ημέρες μας brand name "Ήβη", πίσω από το οποίο υπάρχει έτερη μακρά ιστορική διαδρομή, η οποία  όμως ουδόλως σχετίζεται με την πόλη του Πειραιά. Για την ιστορία πάντως, ο γεννημένος στην Αίγυπτο Νίκος Παναγόπουλος, ίδρυσε κατά το έτος 1926 μια μικρή βιομηχανία αναψυκτικών στο Μαρούσι την οποία επίσης ονόμασε "Ήβη". Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως η βιομηχανία "Ήβη" του Ν. Παναγόπουλου αρχικά παρήγαγε και εμπορευόταν σόδα και γκαζόζα.

Εργοστάσιο "Ήβη"- Παναγόπουλος στο Μαρούσι Αττικής

Με το πέρασμα των χρόνων η δημοτικότητα της "Ήβη" ξεπέρασε τα στενά όρια του Δήμου Αμαρουσίου. Κατά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 ξεκίνησε η παραγωγή της πορτοκαλάδας "Ήβη" (με ή χωρίς ανθρακικό) ενώ λίγα χρόνια αργότερα κυκλοφόρησε και η "λεμονίτα" με ανθρακικό. Η διανομή των προϊόντων επεκτάθηκε σταδιακά σε πανελλαδικό επίπεδο ενώ η εκτεταμένη διαφήμιση και προβολή μέχρι και στον κινηματογράφο εκείνων των καιρών βοήθησε στη γιγάντωση της Ήβη - Παναγόπουλος.  

Στις 18 Απριλίου του 1960 καταγράφεται η εξαγορά του εργοστασίου παραγωγής νερού Καραντάνη στο Λουτράκι Κορινθίας από την επιχείρηση του Ν. Παναγόπουλου ενώ, μια δεκαετία αργότερα, στις 28 Μαρτίου του 1973, ο ίδιος έγινε ο αποκλειστικός αντιπρόσωπος στην Ελλάδα της Αμερικανικής βιομηχανίας αναψυκτικών PepsiCo. Εκείνη την εποχή πρώτο-εμφανίστηκε στην Ελληνική αγορά το ανθρακούχο αναψυκτικό Pepsi Cola καθώς και η γκαζόζα 7Up. 

Την 1η Δεκεμβρίου του 1985 ο Νίκος Παναγόπουλος συνταξιοδοτήθηκε και τα ηνία της εταιρείας ανέλαβαν οι δυο υιοί του, Κώστας και Ηλίας, οι οποίοι δημιούργησαν μεγάλα χρέη. Στις 10 Ιανουαρίου του 1989 κατόπιν σχετικών συνομιλιών μεταξύ του Διευθύνοντος Συμβούλου της PepsiCo με την διοίκηση της Ήβη - Παναγόπουλος, αποφασίστηκε πως για να εξυγιανθεί η εταιρεία έπρεπε να συγχωνευθεί με την PepsiCo. Κατ'αυτόν τον τρόπο λοιπόν, από την 1η Φεβρουαρίου του 1989, η PepsiCo απορρόφησε την Ήβη - Παναγόπουλος Α.Ε. της οποίας η επωνυμία έπαψε οριστικά να υφίσταται.

• Εργοστάσιο "Ήβη" - Φινόπουλου: Σύγχρονες Φωτογραφίες

Ευθύς αμέσως, ακολουθεί μια σειρά σύγχρονων φωτογραφικών καταγραφών του εγκαταλειμμένου εργοστασίου από τη λεωφόρο Αθηνών-Πειραιώς από τα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα:

Οι εγκαταστάσεις της παλαιάς ποτοποιίας με το χαρακτηριστικό φουγάρο όπως καταγράφηκαν πίσω από τον μαντρότοιχο της οδού Ανδρέα Μουράτη στις αρχές της δεκαετίας του 2010: 

Στις αρχές της δεκαετίας του 2010, το φως της δημοσιότητας είχαν δει σχέδια που προέβλεπαν τη δημιουργία σύγχρονης πολυώροφης πολυκλινικής στην υπό εξέτασιν έκταση. Η συγκεκριμένη πρόταση δεν προχώρησε. 

Στις αρχές της δεκαετίας του 2020, τροποποιήθηκε το εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο του Δήμου Πειραιά στο οικοδομικό τετράγωνο (Ο.Τ.) 63 / Τ.21 του νέου Φαλήρου, το οποίο οριοθετείται από τις οδούς Αθηνών - Πειραιώς 64, Εμμανουηλίδη, Α. Μουράτη, ως προς τον καθορισμό χρήσεων στο ακίνητο ιδιοκτησίας "ΗΒΗ Επενδύσεων και Συμμετοχών ΑΕΕΕ".

Οι εγκαταλειμμένες εγκαταστάσεις της παλαιάς πνευματοποιίας όπως καταγράφηκαν φωτογραφικά στις αρχές του έτους 2023. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως η στέγη του ισογείου τμήματος του συγκροτήματος στη συμβολή της λεωφόρου Αθηνών-Πειραιώς με την οδό Εμμανουηλίδη έχει καταρρεύσει σε αρκετά σημεία.

 

 

 

Κατά έναν περίεργο τρόπο, η κάτωθι εικονιζόμενη μεταλλική πινακίδα επί της οδού Αθηνών-Πειραιώς 64, στην κεντρική είσοδο του συγκροτήματος, παραμένει στη θέση της - σσ. συνήθως οι κυνηγοί μετάλλων δεν αφήνουν τέτοια "κομμάτια".

Οι υπό εξέτασιν ανενεργές βιομηχανικές εγκαταστάσεις όπως καταγράφηκαν στις αρχές του έτους 2023 από το σημείο όπου εφάπτονται με τις παρακείμενες επίσης εγκαταλειμμένες και αναξιοποίητες εγκαταστάσεις των ΧΡΩ.ΠΕΙ.

 

Λεπτομέρεια της λιθοδομής, της στέγης και των ανοιγμάτων του συγκροτήματος όπως διακρίνονται από την οδό Εμμανουηλίδη:

Μια κλεφτή ματιά στις εγκαταλειμμένες εγκαταστάσεις όπως διακρίνονται πάνω από τον μαντρότοιχο της οδού Ανδρέα Μουράτη:

 

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Οδός Αθηνών - Πειραιώς: Κατασκευή και Εξέλιξη

Οι παλιές ποτοποιίες του Πειραιά

Η κονιακοποιία Μεταξά (1885)

Η ποτοποιΐα των Αδελφών Μ. Μπαρμπαρέσου (1845)

Ο Δημοσθένης Πουρής και η Ποτοποιία του

Ποτοποιία "Αίγλη" Αγγελέτου

Η ποτοποιία του Πέτρου Χ. Θωμόπουλου

Εργοστάσιον Εσέντζων και Αιθέριων Ελαίων Χριστιανού Γκραίν (1887)

Ποτοποιία Γεωργίου Σ. Μεγαλοοικονόμου

Ποτοποιία Αδελφών Ν. Σταυρόπουλου

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• 5η Πανελλήνια Επιστημονική Συνάντηση TICCIH, "To Τέλος των Γιγάντων", Βιομηχανική Κληρονομιά και Μετασχηματισμοί των Πόλεων - Οδός Πειραιώς", Βόλος 22-25 Νοεμβρίου 2007, Νίκος Μπελαβίλας 
• ΥΠΕΚΑ 
• Οδηγοί Πόλεως - Συλλεκτικοί Χάρτες - Τύπος Εποχής
• http://www.pepsico-ivi.gr/

Φωτογραφίες: 

• Οι ιστορικές φωτογραφίες παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών. 
• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED). 
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο. 
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.