Ο ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ [ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ]

Το όνομα "Πειραιάς" αποτελεί την τελευταία επίσημη ονομασία της πόλης μετά τη καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας. Το αμέσως προηγούμενο όνομα, ήτοι "Πειραιεύς", ήταν σε χρήση και κατά τους αρχαίους χρόνους.

Παράλληλα συναντώνται και οι λαϊκές ονομασίες: "Πειραίας", "Περαίας", "Περαιάς". Σε ορισμένες δε πηγές, η ορθογραφία της λέξεως ποικίλει καθώς συναντώνται και τα "Πιραιάς", "Πιρεάς", "Πειρέας", "Πιρέας", "Περέας" και "Περεάς" (Πανάγος, 1945: 303)

Σχετικά με την ετυμολογία της λέξεως σημειώνεται ότι "Πειραιεύς" είναι ο "διαπεραιών (δια πλοίου) επιβάτας από νήσον εις απέναντι παραλίαν και αντιθέτως", σύμφωνα με το σχετικό λήμμα της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας.

Το όνομα αναφέρεται και ως παράγωγο του "Περαιεύς" που σημαίνει "πορθμεύς", εκ του ρήματος "περαιόω" που σημαίνει "περνώ αντίκρυ" ή "διαπορθμεύω" (Πανάγος, 1945: 55)

Ο Στράβων γράφει: "Ην πρότερον ο Πειραιεύς νήσος, όθεν και τουνομα είληφεν από του διαπεράν". Άλλοι ερευνητές τονίζουν πως η ονομασία προέρχεται από το "Πέραν", επειδή κατά την αρχαιότητα θεωρούσαν τον Πειραιά χωρισμένο από την ηπειρωτική χώρα και "νησιάζοντα" (Μελάς, 1976: 112-113).

Η προέλευση πιθανολογείται επίσης και από:

α. Το όνομα ψαριού που ονομαζόταν "περαίας", επειδή ο πειραϊκός τόπος αποτελούσε σημαντικό ψαρότοπο.

β. τη λέξη "πείρα", που σημαίνει "απόπειρα κατά αγαθών που ενεργείται κυρίως στη θάλασσα", αφού ο τόπος προσφερόταν ως ορμητήριο πειρατών.

γ. το ρήμα "περάω", "παρατηρώ", "ανερευνώ", επειδή ο αρχικός οικισμός στο λόφο της Καστέλλας χρησίμευε ως παρατηρητήριο.

δ. τη λέξη "πείρα", "αιχμή", "οξύ άκρο", από τον χαρακτηρισμό του λόφου ο οποίος είχε οξεία κορυφή, προτού ισοπεδωθεί από τους πρώτους οικιστές.

ε. τη λέξη "επιρός", "αποκομμένος", "ακρωτηριασμένος", επειδή η περιοχή ήταν χωρισμένη από την υπόλοιπη Αττική (Μελάς, 1976: 115-120).

Από τους Ενετούς καταγράφεται ως "Πόρτο Λεόνε" και με το όνομα αυτό αναφέρεται για πρώτη φορά στους επίσημους ναυτικούς χάρτες του Pietro Visconti, κατά το έτος 1318. 

Κατά την Τουρκοκρατία ονομαζόταν "Πόρτο Δράκο" ή "Ασλάν Λιμάνι". 

Σε ιταλικούς πορτολάνους βρίσκουμε τις ονομασίες "C. Lion, P. Leo", "P. di Leo" ενώ ο R. Lubenau, το 1588 αναφέρει το όνομα "Porto Liniae". 

Σε περιγραφή του Giraud, το 1674, απευθυνόμενος στον Γάλλο πρεσβευτή Nointel διαβάζουμε: "τον αρχαίον τον Πειραιά τον λένε σήμερα Port Lyon και οι Έλληνες Πόρτο Δράκο. Όλη τη γύρω χώρα όμως τη λένε ακόμη και σήμερα Περέα..." 

Από άλλους ξένους μελετητές και περιηγητές αναφέρεται και ως "Draco", "Pyreus", "Pirée", "Lion", "Lyon", "Piraeus", "Pireo", "Piraeo", "Peiraeeus", "Peiraieus" (Πανάγος, 1945: 302-303)

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

"Πειραιάς, 1834-1912", Σταματίνα Μαλικούτη, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς

Φωτογραφίες:

• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.