ΜΕΓΑΡΟ ΜΙΧΑΗΛ ΠΟΤΟΓΛΟΥ

Το Μέγαρο Μιχαήλ Ποτόγλου αποτελεί ένα από τα παλαιότερα πολυώροφα κτίρια της πόλης του Πειραιώς, καθώς οικοδομήθηκε περί τα μέσα της τρίτης δεκαετίας του 20ου αιώνα, ακολουθώντας τα αρχιτεκτονικά πρότυπα της εποχής του Μεσοπολέμου, επί της συμβολής των οδών Φίλωνος 119, Γ. Σκουζέ 7 και Νοταρά 116-118, στην καρδιά της παλαιάς Τρούμπας.

Η όψη του εγκαταλειμμένου Μεγάρου Μιχαήλ Ποτόγλου όπως καταγράφηκε φωτογραφικά κατά το έτος 2010 από τη συμβολή των οδών Σκουζέ και Νοταρά και από τη συμβολή των οδών Φίλωνος και Σκουζέ αντίστοιχα.:

Η όψη του εγκαταλειμμένου Μεγάρου Μιχαήλ Ποτόγλου όπως καταγράφηκε φωτογραφικά κατά το θέρος του έτους 2012:

 

Αρχειακό τεκμήριο του έτους 1928, εκ πρωτογενούς έρευνας, με αναφορά στο νεόδμητο Μέγαρον Μιχαήλ Ποτόγλου στο οποίο ενοικιάζονταν γραφεία για εμπόρους και εταιρίες, καταστήματα από 18 έως 40 τετραγωνικά μέτρα, ξενοδοχείο 60 πολυτελών δωματίων με υδραυλικές εγκαταστάσεις για ζεστό και κρύο νερό, με παροχή γκαζιού και ηλεκτρικού ρεύματος, καθώς και με "σανσέρ" ευρωπαϊκό "δια τας ανάγκας των ενοίκων"! Στο ίδιο κτίριο επίσης ενοικιάζονταν πολυτελείς κατοικίες τεσσάρων δωματίων με όλα τα απαραίτητα όπως επίσης και το υπόγειο για χρήση λουτρών ή ψυγείων: 

Σύμφωνα με τα καταγραφόμενα στην ως άνω διαφημιστική καταχώρηση του έτους 1928 καθώς επίσης στις σελίδες του "Μέγα Οδηγού της πόλεως του Πειραιώς του 1928-1929" (και της αντίστοιχης συμπεπληρωμένης εκδόσεως του 1929-1930), συμπεραίνουμε πως στο νεόδμητο Μέγαρο Μιχαήλ Ποτόγλου εγκαταστάθηκαν άμεσα, μετά την περάτωση του έργου, αρκετοί επαγγελματίες και εταιρίες, καθώς επίσης ιδιώτες οι οποίοι εκμίσθωσαν τις προαναφερθείσες κατοικίες.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 λοιπόν, στο ισόγειο του Μεγάρου Μιχαήλ Ποτόγλου το οποίο καταγραφόταν στη συμβολή των οδών Φίλωνος και Σκουζέ, διατηρούσαν την έδρα τους διάφορα καταστήματα / επιχειρήσεις, όπως λ.χ. τα εμποροραφεία του Αρβανιτίδη και του Νιοκοσμίδη, το τυπογραφείο Παπανίκου και Παπούλια, το Πανελλήνιον Μεταναστευτικόν Πρακτορείον κ.α. 

Στον πρώτο και στο δεύτερο όροφο του υπό εξέτασιν Μεγάρου, εκτός από το ξενοδοχείο "Το Σικάγο", κατοικούσαν όπως προαναφέραμε ιδιώτες εκ των οποίων ξεχωρίζουν τα ονόματα του ταπητουργού Καχραμάνογλου - ιδιοκτήτη του ομώνυμου εργοστασίου στο Κερατσίνι -  και του εργοστασιάρχη σαπωνοποιού Γκίκα.

Ειρήσθω εν παρόδω, το δε Ξενοδοχείον "Το Σικάγον", υπό τη διεύθυνση του Ι. Κυδωνιέως, καταγραφόταν σε σχετικό κατάλογο Ξενοδοχείων Α' Κατηγορίας της πόλης του Πειραιώς.

Στην κάτωθι διαφημιστική καταχώρηση / αρχειακό τεκμήριο του έτους 1929 αναφέρεται πως το Ξενοδοχείο "Το Σικάγον", το οποίο ορισμένοι ονομάτιζαν ως "Μεγάλη Βρετανία" του Πειραιά, διέθετε 90 πολυτελή επιπλωμένα δωμάτια, εξοπλισμένα με όλα τα τελευταία συστήματα της εποχής εκείνης (ψυχρό και θερμό τρεχούμενο νερό, ηλεκτροφωτισμό, κεντρική θέρμανση, ασανσέρ κλπ) ενώ αξιοσημείωτη είναι και η ύπαρξη δωματίων πολυτελείας με ξεχωριστό αποχωρητήριο και λουτήρα! Στους τρεις ιδιοκτήτες του Ξενοδοχείου, εκτός από το ονοματεπώνυμο του Ι. Ποτόγλου και του Ζ. Καραμανίδη, διακρίνουμε και το ονοματεπώνυμο του εξ' Άνδρου ναυτιλιακού πράκτορα Ιωάννη Κυδωνιέα, του οποίου το γραφείο βρισκόταν στην οδό Φίλωνος 120.

Έτος 1929

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1920 η ακόλουθη διαφημιστική καταχώρηση του ιατρού Ιωάννη Κάλφα, ο οποίος εξειδικευόταν σε αφροδίσια, δερματικά και γυναικολογικά νοσήματα, διατηρώντας ιατρείο στο 3ο διαμέρισμα του πρώτου (1ου) ορόφου του Μεγάρου Ποτόγλου στον αριθμό "10" της οδού Σκουζέ, με τετραψήφιο αριθμό τηλεφώνου (11-65)! 

Ενδεικτική διαφημιστική καταχώρηση έμπορο-τεχνικής επιχείρησης η οποία στεγάστηκε στο ισόγειο του Μεγάρου Ποτόγλου, στη συμβολή της οδού Σκουζέ με την οδό Φίλωνος, στις αρχές της δεκαετίας του 1930: 

Την ίδια εποχή (αρχές δεκαετίας 1930), ο ιατρός Π.Γ. Κανέλλης, δεχόταν "καθ' ολην την ημέραν" στο ιατρείο του στο Μέγαρο Ποτόγλου:

Αρχειακό τεκμήριο από το έτος 1931, με τον δικηγόρο Χ. Ν. Σκαπέσο να μετοικεί στο Μέγαρο Ποτόγλου :

Στα μέσα της δεκαετίας του 1930, το "Δελτίο" της Εργατικής Βοηθείας υπό την επωνυμία "Αλληλεγγύη του Λαού" διατηρούσε γραφεία στη Στοά Ποτόγλου 13, επί της συμβολής των οδών Φίλωνος και Σκουζέ.

Το ξενοδοχείο "Φαίδρα" στεγάστηκε στο Μέγαρο Ποτόγλου σε μεταγενέστερους χρόνους. Στο ισόγειο τμήμα επί των τριών οδών παρατηρούμε την ύπαρξη πολλών γραφείων αλλά και καταστημάτων τα οποία με το πέρασμα των δεκαετιών έδωσαν τη θέση τους σε γνωστά μπαρ και καμπαρέ της χρυσής περιόδου της Τρούμπας, τα οποία υφίσταντο εν λειτουργία μέχρι τη δεκαετία του 1980-1990. Κάτω από το ξενοδοχείο "Φαίδρα", επί της οδού Νοταρά, μεταφέρθηκε και λειτούργησε κάποια στιγμή ένα από τα παλαιότερα καμπαρέ της Τρούμπας, η "Παριζιάνα", το οποίο είχε αρχικά ανοίξει - κατά τη δεκαετία του 1940 - στη συμβολή των οδών Φίλωνος και Φιλελλήνων. Επίσης, στο κτίριο λειτούργησαν για πολλά χρόνια το μπαρ "Moulin Rouge" και το "Tony's".

Λεπτομέρεια από ξύλινη ανορθόγραφη πινακίδα εισόδου (entrence αντί για entrance που είναι το ορθόν) παλαιού καμπαρέ επί της οδού Φίλωνος:

Δίχως άλλο, άξιο μνείας είναι το γεγονός πως στο υπό εξέτασιν διατηρητέο κτίριο, σχετικά πρόσφατα, αποκαλύφθηκε η ύπαρξη σημαντικών ευρημάτων στο εσωτερικό του κτίσματος από την εποχή που αυτό χρησιμοποιήθηκε ως έδρα της γερμανικής κατοχικής δύναμης (Κομαντατούρ) στον Πειραιά, δηλαδή κατά τα έτη 1941 έως και 1945 (σσ. αντίστοιχη της εν Αθήναις Κομαντατούρ που βρισκόταν στην οδό Κοραή). Εκτός λοιπόν από τα διάφορα αρχιτεκτονικά στοιχεία του κτιρίου, μεγάλο και ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν ορισμένες τοιχογραφίες - ζωγραφιές που ομοιάζουν με γελοιογραφίες  και σκίτσα - έργα τέχνης αγνώστων λογικά Γερμανών στρατιωτών ή αξιωματικών που διέμεναν ή/και εργάζονταν στο εν λόγω κτίριο - της γερμανικής δύναμης που εντοπίστηκαν στους τοίχους του τότε γερμανικού διοικητηρίου - Komandatur.

Μεταπολεμική διαφημιστική καταχώρηση του ξενοδοχείου "Σικάγο" από τις αρχές της δεκαετίας του 1950:

Λεπτομέρεια της εγκαταλειμμένης κεντρικής σιδερένιας εισόδου, χαρακτηριστικό δείγμα τέχνης του Μεσοπολέμου, που οδηγούσε στο Ξενοδοχείον "Σικάγον", επί της οδού Γ. Σκουζέ 7:

Λεπτομέρεια της έτερης εισόδου του εγκαταλειμμένου Μεγάρου που βρίσκεται επί της οδού Σκουζέ 7 με την πολυκαιρισμένη πινακίδα η οποία αναγράφει "Ξενοδοχείον":

Αξιοσημείωτο είναι επίσης πως το εν λόγω εγκαταλειμμένο κτιριακό συγκρότημα περιλαμβάνεται στον κατάλογο με τα παραδοσιακά διατηρητέα κτίρια του Πειραιά με βάση το 27/7-27/8/1982 Π.Δ (ΦΕΚ 410/Δ/82).

Σύμφωνα με το "Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών και Διατηρητέων Κτιρίων" του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του υπό εξέτασιν διατηρητέου κτιρίου είναι τα ακόλουθα:

• Τετραώροφο κτίριο (γωνιαίο) μεσοπολέμου. 
• Εμφανίζει μορφολογικά χαρακτηριστικά της εποχής του. 
• Εκλεκτικιστικό. 
• Τα κουφώματα διατάσσονται ρυθμικά χωρίς κορνιζώματα με μοναδικό διακοσμητικό στοιχείο την προεξοχή της ποδιάς των παραθύρων. 
• Ισόγειο αλλοιωμένο. 
• Οι εξώστες διατάσσονται εναλλακτικά. 
• Προστατεύονται από γεωμετρικά κιγκλιδώματα και φέρονται από καμπύλους κιλίβαντες γεωμετρικής μορφής. 
• Η στέψη χαρακτηρίζεται από το προεξέχον γείσο με τη δημιουργία ψευδοφατνωμάτων. 
• Κατά μήκος του κεντρικού άξονα του κτιρίου και στις δύο όψεις στο ύψος της στέψης μορφώνονται τέσσερις γεισίποδες.

Ιστορικό τεκμήριο από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1987 με αναφορά σε απόφαση της τότε Υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη σύμφωνα με την οποίαν χαρακτηρίζονταν ως έργα τέχνης το κτίριο του πρώην ξενοδοχείου "Γαλλία" και το υπό εξέτασιν Μέγαρο Ποτόγλου.

Στην προαναφερθείσα βάση δεδομένων του ΥΠΕΚΑ υφίστανται επίσης οι κάτωθι τρεις (3) φωτογραφικές καταγραφές του υπό εξέτασιν Μεγάρου, πιθανότατα από τα τέλη της δεκαετίας του 1980:

Επιστρέφοντας στον 21ο αιώνα, ας παρατηρήσουμε πως ο σχεδόν ερειπωμένος όγκος του πάλαι ποτέ ενδόξου Μεγάρου Ποτόγλου καθρεπτίζεται πάνω στη γυάλινη επένδυση του κτιρίου των Δικαστηρίων Πειραιώς επί της οδού Φίλωνος:

Το υπό εξέτασιν Μέγαρο Μιχαήλ Ποτόγλου όπως καταγράφηκε από τη συμβολή των οδών Σκουζέ και Φίλωνος το χιονισμένο πρωινό της 16ης Φεβρουαρίου του έτους 2021:

Η πρόσοψη του τετραώροφου Μεγάρου Μιχαήλ Ποτόγλου επί της οδού Γ. Σκουζέ όπως καταγράφηκε στις αρχές του έτους 2022:

Στις αρχές του έτους 2023, ο φωτογραφικός φακός του ιστολογίου κατέγραψε δυο πλάνα από το εσωτερικό του εγκαταλειμμένου Μεγάρου Ποτόγλου, πίσω από τις δυο κεντρικές θύρες επί της οδού Σκουζέ: 

 

 

 

Στα τέλη Μαρτίου του έτους 2023, κατόπιν σχετικής αδείας, ξεκίνησαν οι εργασίες τοποθέτησης προστατευτικών λαμαρινών περιμετρικά του διατηρητέου κτιρίου επί των πεζοδρομίων των οδών Φίλωνος, Σκουζέ και Νοταρά, ως άμεσα επιπρόσθετα μέτρα ασφαλείας. Την ίδια εποχή, η εν Αθήναις εδρεύουσα τεχνική κατασκευαστική εταιρία ΕΝΤΙΒΑ Α.Ε. καταγραφόταν ως 100% ιδιοκτήτης του εν λόγω διατηρητέου ακινήτου.

Το Μέγαρο Ποτόγλου, όπως καταγράφηκε φωτογραφικά από τη συμβολή των οδών Γ. Σκουζέ και Νοταρά, περί τα μέσα Μαΐου του έτους 2023, μετά την ολοκλήρωση της τοποθέτησης των προστατευτικών λαμαρινών στις τρεις όψεις του κτιρίου.

Στις αρχές Φεβρουαρίου του έτους 2025, τοποθετήθηκαν σκαλωσιές και ειδικά προστατευτικά καλύμματα σε όλους τους ορόφους των προσόψεων του υπό εξέτασιν διατηρητέου Μεγάρου.

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:

• Βούρλα - Τρούμπα: Μια περιήγηση στο χώρο του υποκόσμου και της πορνείας του Πειραιά (1840-1968), Βασίλης Πισιμίσης, Εκδόσεις Τσαμαντάκη
• Εφημερίδα "Τα Νέα" - "Φως στην άγνωστη Κομαντατούρ", Μ. Αδαμοπούλου, 20.04.2010
• ΥΠΕΚΑ
• Τύπος εποχής - Συλλεκτικοί Χάρτες - Οδηγοί Πόλεως

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.