ΤΟ ΜΕΓΑΡΟ ΠΟΛΙΤΟΥ, ΤΟ ΜΕΓΑΡΟ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΚΑΙ Η "ΑΓΟΡΑ ΠΕΙΡΑΙΑ"

• Το Μέγαρο Πολίτη (ή Πολίτου)

Το Μέγαρο Πολίτη (ή Πολίτου) αποτελεί ένα χαρακτηριστικό δείγμα επαγγελματικού ακινήτου το οποίο οικοδομήθηκε στον Πειραιά του Μεσοπολέμου, στις αρχές της δεκαετίας του 1920, στη συμβολή της τότε οδού Μακράς Στοάς 42 με την οδό Λυκούργου, σε απόσταση αναπνοής από την Κεντρική Δημοτική Αγορά της πόλης αλλά και από το πολύβουο λιμάνι, το Ρολόι και την πολυσύχναστη πλατεία Καραϊσκάκη, εκ των σημαντικότερων δηλαδή σημείων αναφοράς του Πειραιά εκείνης της εποχής.

Η όψη του Μεγάρου Πολίτου, στη συμβολή των οδών Δημητρίου Γούναρη και Λυκούργου, όπως καταγράφηκε φωτογραφικά στις αρχές του έτους 2010:

Το "Μέγαρον Πολίτου" καταγράφεται στο Μέγα Οδηγό της πόλης του Πειραιώς της περιόδου 1928-1929, στον κατάλογο με τα Εμπορικά / Επαγγελματικά Μέγαρα της πόλης. Στο Μέγαρο στεγάζονται κυρίως γραφεία επαγγελματιών διαφόρων κλάδων, φορέων όπως λ.χ. η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδος αλλά και εταιριών, όπως λ.χ. η Ατμοπλοΐα Φωκίδος, το υποκατάστημα Πειραιώς της Ασφαλιστικής Εταιρίας "Φοίνιξ Βιέννης". Αναλυτικότερα στους άνω ορόφους του Μεγάρου Πολίτου, στα τέλη της δεκαετίας του 1920, στεγάζονταν τα εξής:

Κάτωθι του Μεγάρου, καταγράφονται την ίδια περίοδο μια αποθήκη των Αφών Ρετσίνα, δυο πρακτορεία σιγαρέτων, η αποθήκη ψιλικών του Αποσκίτη και Σια και το κατάστημα νημάτων και υφασμάτων των Οικονόμου-Αποσκίτη και Μπαστούνη.

Στο Μέγαρο Πολίτου των τελών της δεκαετίας του 1920, εκτός από το κατάστημα εμπορίας φαρμακευτικών ειδών του Κ. Καμπανίδη, λειτουργούσε και η Φαρμακαποθήκη - Φαρμακείον "Κρυστάλ" του Δημητρίου Β. Σταμβολάκη (Μακράς Στοάς και Λυκούργου 2).  

Ακολουθούν τέσσερις ενδεικτικές αναφορές του Μεγάρου Πολίτου από τον ημερήσιο Τύπο της εποχής του Μεσοπολέμου: 

Έτος 1923 - Αναγγελία της Export Steamship Corporation

Έτος 1926 - Αναφορά σε ζημίες στην Αποθήκη Λυκούρη στο Μέγαρο Πολίτου

Έτος 1928 - Ειδοποίηση της Ασφαλιστικής Εταιρίας "Φοίνιξ Βιέννης"

Έτος 1928 - Εταιρία Κτηματικών Επιχειρήσεων - Μέγαρον Πολίτου

Διαβάστε αναλυτικότερα για τις κτηματικές επιχειρήσεις του Α. Θεοφιλόπουλου εδώ.

1929 - Πρακτορείον Ατμοπλοΐας Φωκίδος Αδελφών Κ. Ασημακόπουλου

Ιστορικό τεκμήριο από τα τέλη της δεκαετίας του 1920, με αναφορά στο Γραφείο Φορολογικών Υποθέσεων Ι.Λ. Δασκαλάκη, με έδρα στο Μέγαρον Πολίτου:

Στα μέσα της δεκαετίας του 1970, στο Μέγαρον Πολίτου καταγραφόταν η έδρα των Ναυτικών Φροντιστηρίων "Ο Τρίτων" (πρώην Ναυτική Σχολή Εμποροπλοιάρχων "Τρίτων") υπό τη διεύθυνση των Πλοιάρχων εν αποστρατεία του Βασιλικού Ναυτικού Α. Παπαβασιλείου και Δ. Μουραμπά.

Το Μέγαρο Πολίτου - το οποίο είχε ανακηρυχθεί διατηρητέο σύμφωνα με τα οριζόμενα στο ΦΕΚ Δ-410 α/ 27.08.1982 - με ισόγεια καταστήματα εν λειτουργία (λ.χ. Αφοί Φασίλη, Χρώματα και Είδη Ναυτιλίας Χάλαρη, κρεοπωλείο Ρασσιάς), σε μια έγχρωμη φωτογραφική καταγραφή της δεκαετίας του 1980 με φόντο τον Εμπορικό Πύργο Πειραιώς (Ουρανοξύστη) προ της τοποθέτησης των γυάλινων επιφανειών:

Κατά το έτος 2020, στο πάλαι ποτέ Μέγαρο Πολίτου έλαβαν χώρα εργασίες ανακαίνισης / αποκατάστασης του κτιρίου με σκοπό τη λειτουργία καταστήματος ΙΚΕΑ, στους τρεις ορόφους του υπό εξέτασιν ακινήτου, με συνολικό εμβαδόν 2.000 τετραγωνικών μέτρων. Το υπό εξέτασιν διατηρητέο ακίνητο όπως καταγράφηκε φωτογραφικά στις αρχές του έτους 2021:

Το υπό εξέτασιν κτίριο όπως καταγράφηκε φωτογραφικά στα τέλη του έτους 2021:

Στο εσωτερικό του πάλαι ποτέ Μεγάρου Πολίτου - νυν υποκατάστημα ΙΚΕΑ, στην είσοδο του οποίου υπάρχουν αναρτημένες κάποιες παλαιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Πειραιά, ολίγον άσχετες με την περιοχή που βρίσκεται το ακίνητο, πλην ορισμένων φωτογραφιών που καταγράφουν την παρακείμενη πλατεία Καραΐσκάκη:

 

Από το πλήρως ανακαινισμένο κτίριο αξίζει να σταθούμε στην παλαιά τοιχοποιία του Μεγάρου Πολίτου που έχει αναδειχθεί επιλεκτικά σε κάποιους χώρους, όπως λ.χ. στις σκάλες που δίδουν πρόσβαση στους άνω ορόφους του ακινήτου: 

 

 

 

• Το Μέγαρο ιδιοκτησίας Ελένης Σκυλίτση - Στεφάνοβικ

Με το πέρασμα των χρόνων, πολλοί μελετητές συμπεριέλαβαν - ίσως λανθασμένα, ίσως και όχι - υπό την επωνυμία Μέγαρο Πολίτη ή Μέγαρο Πολίτου, το έτερο γειτονικό γωνιακό κτίριο το οποίο βρίσκεται στη συμβολή της σημερινής οδού Δημητρίου Γούναρη με την οδό Τσαμαδού. Το εν λόγω κτίριο, το οποίο αποτελεί σύμφωνα με ιστορικές πηγές κατασκευή του 19ου αιώνα και φέρεται να έχει αποπερατωθεί στη δεκαετία του 1870 (ελεγχόμενο), ανακηρύχθηκε επίσης διατηρητέο με το ΦΕΚ Δ-410 α/ 27.08.1982 το οποίο το καταγράφει στη συμβολή των οδών Γούναρη 12 και Τσαμαδού 2 ως ιδιοκτησία Ελένης Σκυλίτση-Στεφάνοβικ (1873 ή 1876 - 1959), δεύτερης συζύγου του Ελευθερίου Βενιζέλου, αποκαλούμενο ως Μέγαρο Βενιζέλου. Ακριβώς απέναντι από το γωνιακό κτίριο με τους δυο μεγάλους εξώστες, έναν επί της οδού Μακράς Στοάς (σήμερα Γούναρη) και έναν επί της οδού Τσαμαδού, βρισκόταν η πλατεία Ρήγα Φεραίου ή πλατεία των Αμαξών (Αμαξοστάσιο), στον Πειραιά του 19ου αιώνα, ένα κομβικό και πολυσύχναστο σημείο της πόλης όπου στάθμευαν κάποιες από τις άμαξες που εξυπηρετούσαν τη διαδρομή Αθήνα - Πειραιάς - Αθήνα, με πλήθος ξενοδοχείων, εστιατορίων και καταστημάτων. 

Πάντως, το κάτωθι ιστορικό τεκμήριο από τον πειραϊκό Τύπο του έτους 1885, κάνει αναφορά στο Εργοστάσιον Ομβρέλλων των Αδελφών Τσιμωνίδη, το οποίο βρισκόταν στη μεγάλη νεόδμητο οικία Πολίτη, στην προαναφερθείσα Πλατεία Αμαξών, εν Πειραιεί, έναντι του Σιδηροδρομικού Σταθμού:

Το υπό εξέτασιν γωνιακό Μέγαρο ιδιοκτησίας Ε. Βενιζέλου, στη συμβολή των σημερινών οδών Δημητρίου Γούναρη και Τσαμαδού σε μια φωτογραφική καταγραφή του έτους 2010:

Το ίδιο ακίνητο, στη συμβολή των οδών Δημητρίου Γούναρη και Τσαμαδού, όπως καταγράφηκε φωτογραφικά κατά το έτος 2012, λίγες εβδομάδες προ της ενάρξεως της λειτουργίας του καφεκοπτείου Λουμίδη στο γωνιαίο τμήμα του ισογείου:

Το ισόγειο τμήμα του Μεγάρου αρχικής ιδιοκτησίας Ε. Βενιζέλου με τα κλειστά εμπορικά καταστήματα όπως καταγράφηκε κατά το έτος 2012:

Η κεντρική ξύλινη εξώπορτα που οδηγεί στον άνω όροφο του προαναφερόμενου διατηρητέου Μεγάρου όπως καταγράφηκε κατά το έτος 2012:

Στα τέλη του έτους 2015, στο ισόγειο του υπό εξέτασιν Μεγάρου, επί της οδού Τσαμαδού 2, παραπλεύρως του προαναφερομένου καφεκοπτείου του Λουμίδη, ξεκίνησε τη λειτουργία του το κατάστημα της εταιρίας αλλαντικών και παραδοσιακών προϊόντων "ΜΙΡΑΝ". 

Το πρώην Μέγαρο ιδιοκτησίας Ε. Βενιζέλου όπως καταγράφηκε φωτογραφικά το καλοκαίρι του έτους 2016:

Η υπό εξέτασιν γωνία, όπως καταγράφηκε φωτογραφικά, στα τέλη Οκτωβρίου του έτους 2020 με το ισόγειο τμήμα φωτισμένο από τις βιτρίνες των δυο καταστημάτων (Λουμίδης, Μιράν) και το άνω τμήμα του κτιρίου εγκαταλειμμένο και σκοτεινό:

Καταγράφοντας την ίδια συμβολή των οδών Δημητρίου Γούναρη και Τσαμαδού το φθινόπωρο του έτους 2022:

Το υπό εξέτασιν γωνιακό διατηρητέο κτίριο όπως καταγράφηκε φωτογραφικά στα τέλη Δεκεμβρίου του έτους 2023:

Στο ισόγειο του πάλαι ποτέ Μεγάρου Ε. Βενιζέλου κατά την ίδια χρονική περίοδο (έτος 2023) υφίσταντο χώροι (καταστήματα) οι οποίοι διατίθενται προς εκμίσθωση / εκμετάλλευση, τόσο επί της οδού Τσαμαδού όσο και επί της οδού Δημητρίου Γούναρη. 

 

Γυρνώντας το ρολόι του χρόνου προς τα πίσω, ας παρατηρήσουμε το υπό εξέταση κτίριο στις αρχές της δεκαετίας του 1980 όπως καταγράφηκε για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ "Ο Πειραιάς του Τσαρούχη"  με φόντο τον "γυμνό" - άνευ γυάλινης επένδυσης - Εμπορικό Πύργο / Ουρανοξύστη. Αξιοσημείωτο το γεγονός πως στο ισόγειο, εκτός των άλλων καταστημάτων, λειτουργούσε το γνωστό δημοφιλές κατάστημα τυροκομικών προϊόντων του Θ.Κ. Αργυρίου (οδός Τσαμαδού 1) το οποίο αργότερα μεταφέρθηκε λίγα μέτρα παραπάνω, πάντοτε επί της οδού Τσαμαδού.

Από την ίδια περίπου χρονική περίοδο (δεκαετία του 1980), ακολουθούν δυο φωτογραφικές καταγραφές του υπό εξέταση Μεγάρου ιδιοκτησίας Βενιζέλου, στις οποίες μπορεί κάποιος να διακρίνει συν τοις άλλοις τα τότε εν λειτουργία ισόγεια καταστήματα (λ.χ. ποτοποιία Κουρτζή, τυροπωλείο Θ.Κ. Αργυρίου) όπως επίσης το χαρακτηριστικό οκταγωνικό δώμα στο άνω τμήμα του κτιρίου.

• Η ανάπλαση του Ομίλου Χαραγκιώνη και η "Αγορά του Πειραιά"

Κατά το έτος 2012, αμφότερα τα προαναφερόμενα κτίρια, ήτοι τόσο το Μέγαρο Πολίτου όσο και το Μέγαρο Ε. Βενιζέλου, καλύφθηκαν με σκαλωσιές, αναμένοντας τις εργασίες αποκατάστασης και εκμετάλλευσης από τον ιδιοκτήτη Όμιλο Χαραγκιώνη οι οποίες ολοκληρώθηκαν σταδιακά και πολυετή καθυστέρηση.

Σύμφωνα με τα αναγραφόμενα στην ιστοσελίδα του Ομίλου Χαραγκιώνη, ο οποίος όπως προαναφέραμε είχε αναλάβει την εκμετάλλευση αμφότερων των υπό εξέτασιν διατηρητέων κτιρίων συνολικής εμπορικής επιφάνειας άνω των 3.000 τετραγωνικών μέτρων, προέκυπτε το συμπέρασμα πως τα δυο κτίρια μαζί περιλαμβάνονταν σε ένα ενιαίο project αποκατάστασης και εκμετάλλευσης υπό την επωνυμία "Αγορά" (για ευνόητους λόγους). Πιο συγκεκριμένα, η ιστοσελίδα του Ομίλου Χαραγκιώνη ανέφερε: "Το ακίνητο βρίσκεται στην καρδιά της κλειστής αγοράς τροφίμων του Πειραιά καθώς και πλησίον των επιβατικών προβλητών του λιμανιού του Πειραιά. Πρόκειται για 2 διατηρητέα κτίρια, μεγάλης προβολής με πανέμορφη αρχιτεκτονική με συνολική πρόσοψη 130 μέτρα σε τρεις από τους πιο κεντρικούς δρόμους του Πειραιά, Γούναρη, Τσαμαδού και Λυκούργου."

Η εικόνα των δυο κτιρίων μετά τις εργασίες αποκατάστασης / ανακαίνισης όπως παρουσιαζόταν μέσα από την ιστοσελίδα του Ομίλου Χαραγκιώνη: 

Άποψη από την οδό Γούναρη

Μια δεκαετία αργότερα, τα δυο ως άνω διατηρητέα Μέγαρα ιδιοκτησίας του Ομίλου Χαραγκιώνη, όπως καταγράφηκαν κατά στις αρχές Απριλίου του έτους 2022, μετά την ολοκλήρωση των εργασιών, με ενιαίο πλέον χρωματισμό σε αμφότερες προσόψεις:

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• "Πειραιάς 1834-1912", Σταματίνα Μαλικούτη, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς 
• Μέγας Οδηγός Πειραιώς 1929-1930, Επίσημος Έκδοσις, Εταιρίας Εκδόσεων και Τεχνών "Αρτία", Αλ. Φωτεινός και Σια, Πειραιεύς.
• Αρχείο ΥΠΕΚΑ 
• Όμιλος Χαραγκιώνη
• Ημερήσιος Τύπος - Οδηγοί Πόλεως

Φωτογραφίες:

• Οι ιστορικές φωτογραφίες παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών. 
• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED). 
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο. 
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.