ΦΡΕΑΤΤΥΔΑ

Ο φυσικός όρμος της Φρεαττύδος - προ της επιχωματώσεως αυτού - βρισκόταν στη νοτιοανατολική ακτή της Πειραϊκής Χερσονήσου, σχηματίζοντας το δεύτερο κατά σειρά λιμένα της περιοχής, αμέσως μετά από τον κόλπο της Ζέας (κοινώς αποκαλούμενο Πασαλιμάνι).

Κατά την αρχαιότητα, στη Φρεαττύδα φέρεται να υπήρχε το "εν Φρεαττοί φονικόν δικαστήριον", το οποίο αποτελούσε έναν ξεχωριστό και ιδιότυπο θεσμό του αρχαίου αττικού δικαίου. Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές, στο πέμπτο φονικό δικαστήριο της Φρεαττύδος, δικάζονταν οι υποθέσεις όσων ανθρώπων βρίσκονταν εξόριστοι μακριά από την Αττική λόγω φόνου. Οι εν εξορία δολοφόνοι, όταν έπρατταν κάποιο νέο έγκλημα ή όταν επανεξεταζόταν η υπόθεσή τους, πλησίαζαν την ακτή της Φρεαττύδος εν πλω, δίχως να αποβιβάζονται στη στεριά και, κατόπιν της σχετικής απολογίας τους, άκουγαν την ετυμηγορία του δικαστηρίου, το οποίο σε περίπτωση ενοχής, τους καταδίκαζε σε μόνιμη εξορία.

• Η Φρεαττύδα του 19ου αιώνα

Η Φρεαττύδα, σε αρκετές ιστορικές πηγές, παλαιούς χάρτες, ταξιδιωτικούς οδηγούς αλλά και καταχωρήσεις του Τύπου μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, συναντάται επίσης και με την ονομασία "Τσιρλονέρι" ή "Τζιρλονέρι", που σημαίνει σε αδόκιμη μετάφραση "χλιαρό νερό", ένα τοπωνύμιο το οποίο δικαιολογείται από την ύπαρξη θερμών ιαματικών πηγών στο εν λόγω σημείο. Σε αγγλικούς και γαλλικούς χάρτες καθώς και ταξιδιωτικούς οδηγούς συναντούμε επίσης τους όρους "source Tzirloneri" και "spring Tsirloneri". Σε Οδηγό του έτους 1885, η καθαρτική πικροπηγή "Τζιρλονέρι" της Φρεαττύδος, έχοντας ως κύρια συστατικά μαγνήσιο και θειικό νάτριο, καταγραφόταν σε κατάλογο με τις κύριες θειικές αλιπηγές (πικροπηγές) της χώρας.

Στα πρώτα χρόνια μετά τον αρχικό εποικισμό της πόλης και την ανασύσταση του Δήμου Πειραιώς, η Φρεαττύδα παρέμενε έναν μάλλον ερημικός τόπος περιπάτου, αναψυχής και λουτρών. Ο ίλαρχος Γ. Αγγελόπουλος, στη "Στατιστική Πειραιώς" του 1852, κάνει ιδιαίτερη μνεία στη Φρεαττύδα ως ενός εκ των τεσσάρων λιμένων της πόλης, επιβεβαιώνονταν την ύπαρξη πηγών καθώς επίσης αναφερόμενος στο αρχαίο δικαστήριο: "Η Φρεαττός. Ο λιμήν ούτος κείται προς δυσμάς της Μουνυχίας (σσ. εννοεί το Πασαλιμάνι και όχι το Μικρολίμανο λόγω της λανθασμένης άποψης που επικρατούσε τότε περί των αρχαίων ονομασιών), αριστερά του εις αυτήν εισπλέοντος, έχει πυελόν τινά, εξ ης αναβρύει αλμυρόν ύδωρ και υπόπικρον, και είνε, κατά τον Παυσανίαν περίεργος δια την εξής αιτίαν: "ενταύθα οι πεφευγότες, ην απελθόντες ετερόν τι επιλάβη σφας έγκλημα, προς ακροωμένους εκ της γης από νεώς απολογούνται."

Στα χρόνια που μεσολαβούν μέχρι τη δεκαετία του 1880, στη Φρεαττύδα οικοδομούνται περίπου εξήντα πέτρινες οικίες, εκ των οποίων περίπου είκοσι διώροφες, όπως άλλωστε μαρτυρεί το παρακάτω απόσπασμα από το έργο του Π. Καμπούρογλου "Ιστορία του Πειραιώς από του 1833-1882 έτους":

Αξιοσημείωτη η αναφορά στο ως άνω απόσπασμα στην πρώτη μικρή ιδιωτική εκκλησία του Αγίου Βασιλείου, η οποία σε πολλές καταχωρήσεις εποχής αναφέρεται ως "η παρά τη Φρεαττύδα εκκλησία του Αγίου Βασιλείου."

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα λοιπόν, στον μικρό όρμο της Φρεαττύδας, είχαν ήδη εγκατασταθεί αρκετοί κάτοικοι, λειτουργούσαν διάφορα μικρά καταστήματα (παντοπωλείο, κουρείο, καφενείο, ταβέρνες κ.α.) ενώ "καταφύγιο" εκεί έβρισκαν μικρά γρι-γρι και ψαρόβαρκες, οι οποίες κάθε βράδυ εφορμούσαν στα ανοιχτά του Σαρωνικού προς αναζήτηση μιας "καλής ψαριάς".

Αργότερα, κατά τις πρώτες πρωινές ώρες, νοικοκυρές από τη Φρεαττύδα αλλά και τις γύρω γειτονιές / συνοικίες συγκεντρώνονταν στον μικρό όρμο για να αγοράσουν φθηνό φρέσκο ψάρι.

Ακολουθούν ορισμένα ενδεικτικά επιστολικά δελτάρια εποχής (τελών του 19ου αιώνα / αρχών 20ου αιώνα) με θέμα την Φρεαττύδα. Παρατηρήστε τις λεζάντες της κάθε δίγλωσσης καρτ-ποστάλ, οι οποίες χρησιμοποιούν πάντοτε την ίδια φωτογραφία:

Φρεαττύς Πειραιεύς (Grece) Freatis, Port du Pirée

Πειραιεύς, Η Φρεαττύς | Pirée, Freatys

Το ως άνω επιστολικό δελτάριο, όπως εκδόθηκε σε επιχρωματισμένη έκδοση, κατά τα συνήθη πρότυπα εκείνων των καιρών:

Φρεαττύς, Πειραιεύς, Grece, Freatis (Port du Pirée)

Στη Φρεαττύδα των τελών του 19ου αιώνα, σύμφωνα με τις διαθέσιμες πηγές, βρισκόταν συν τοις άλλοις η πατρική οικία του εξ Ύδρας καταγόμενου πρωτοπόρου αεροπόρου Δημητρίου (Μίμη) Καμπέρου (Ύδρα, Δεκέμβριος 1883 - 02.02.1942), του γνωστού "Τρελοκαμπέρου", του οποίου οι γονείς είχαν μετοικήσει από την Ύδρα στον Πειραιά.

Κατά τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα, στα όρια της συνοικίας της Φρεαττύδος προς τον λιμένα της Ζεάς (Πασαλιμάνι), επί του παραλιακού δρόμου, ιδρύθηκε και λειτούργησε το Ρωσικό Νοσοκομείο, υπό την αιγίδα της Βασίλισσας Όλγας, συζύγου του Βασιλέα Γεωργίου Α', γεγονός το οποίο έδωσε ώθηση στην ανάπτυξη της περιοχής κατά τα επόμενα χρόνια.

Στις αρχές του 20ου αιώνα (έτος 1900), η Λιμενική Επιτροπή αποφάσισε την κατασκευή μιας αποβάθρας στη Φρεαττύδα για να διευκολυνθεί η θαλάσσια επικοινωνία με την ονομαστή συνοικία Τσίλλερ, η οποία βρισκόταν στην απέναντι ακτή.

Την ακριβώς επόμενη χρονιά, το 1901, στο φως της δημοσιότητας δόθηκε σχέδιο για τη δενδροφύτευση της "πάντοτε ευδρόσου και θελκτικής Φρεαττύδος", ενώ κατά το έτος 1905 τοποθετήθηκαν λαμπτήρες στους δρόμους. Στην παρακάτω σπάνια δίγλωσση φώτο-κάρτα των αρχών του 20ου αιώνα με τίτλο "Πειραιεύς: Φρεαττύς / Pirée: Freattys", καταγράφεται ο υπό εξέτασιν όρμος της Φρεαττύδος ενώ στο βάθος διακρίνεται συν τοις άλλοις ο υπό κατασκευήν ιερός ναός του Αγίου Βασιλείου:

• Τα Θαλάσσια Λουτρά της Φρεαττύδος

Όπως ακριβώς συνέβαινε με τη γειτονική Ζέα (Πασαλιμάνι), η Φρεαττύδα υπήρξε από τα μέσα του 19ου αιώνα ένας κατ'εξοχήν χώρος θαλασσίων λουτρών, στον οποίον κατέφθαναν συχνά σπουδαίες προσωπικότητες και Αθηναίοι αστοί εκείνων των καιρών. Μεταξύ αυτών, στην Φρεαττύδα καταγράφηκε η παρουσία του Βασιλέα Γεωργίου Α' μετά της συνοδείας του - ο οποίος άλλωστε παραθέριζε τα καλοκαιρία στη συνοικία Τσίλλερ - ο πολιτικός και συγγραφέας Άγγελος Βλάχος (25 Μαρτίου 1838 - 19 Ιουλίου 1920), ο εκ Κεφαλληνίας εφοπλιστής Γεώργιος Ποταμιάνος, ο λόγιος και πολιτικός Αλέξανδρος Ρίζος - Ραγκαβής και αρκετοί άλλοι.

Αργότερα, κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, η "ειδυλλιακή" και "μαγευτική", όπως χαρακτηριζόταν, Φρεαττύδα αποτελούσε σημείο αναφοράς για τα καλοκαιρινά θαλάσσια λουτρά (μπάνια) και τους ρομαντικούς περιπάτους. Παρόλο που αδιαμφισβήτητα, άλλες παραλίες όπως λ.χ. αυτή του Παρασκευά στη Καστέλλα και πάνω από όλες οι αμμουδιές του κοσμικού νέου Φαλήρου με τα περίφημα λουτρά και των γειτονικών Τζιτζιφιών συγκέντρωναν τους περισσότερους λουόμενους, ο γραφικός ορμίσκος της Φρεαττύδας παρέμενε ένας ακόμη αγαπημένος προορισμός, ίσως όχι τόσο κοσμικός, για αρκετούς Πειραιώτες και μη. 

Έτος 1914 - Κοσμοπλημμύρα με τας πρώτας εμφανίσεις των Αλκυονίδων Ημερών

Έτος 1915 - Κατάμεστη κόσμου η μαγευτική Φρεαττύς

Εκτός των άλλων, στη Φρεαττύδα και στις φημισμένες μπυραρίες της (σσ. "αι παρά την Φρεαττύδα μπύραι") κατέφευγαν πολλοί Πειραιωτές σε διάφορες εορτές και αργίες, όπως λ.χ. την Πρωτομαγιά, την Καθαρά Δευτέρα (Κούλουμα) κ.ο.κ.

Έτος 1909 - Πρωτομαγιά στη Φρεαττύδα

• Τα θαλάσσια λουτρά της Φρεαττύδος

Στη δεξιά πλευρά του ορμίσκου της Φρεαττύδος, στο σημείο όπου σήμερα βρίσκονται οι εγκαταστάσεις της καφετέριας "Πισίνα", λειτουργούσαν οι φημισμένες "μπανιέρες του Κράκαρη". 

Οι "μπανιέρες του Κράκαρη" υπήρξαν ουσιαστικά ξύλινα αποδυτήρια (καμπίνες), τα οποία βρίσκονταν στηριγμένα - κατά τα πρότυπα της εποχής - εντός και εκτός θαλάσσης πάνω σε πασσάλους, με ξύλινες σκάλες οι οποίες εξασφάλιζαν την πρόσβαση προς την παραλία της Φρεαττύδος, εκεί όπου οι μόνιμοι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής αλλά και όχι μόνο, έκαναν τα θαλάσσια λουτρά τους.

Αναφορά στα θερινά λουτρά Κράκαρη στη Φρεαττύδα

Προ του Κράκαρη, στο ίδιο σημείο του όρμου της Φρεαττύδος, όπως προκύπτει από σχετική πρωτογενή έρευνα, στα τέλη του 19ου αιώνα δραστηριοποιείτο ο Ελευθέριος Καταγάς, ο κυρ Λευθέρης ο αφεντάνθρωπος όπως ήταν ευρύτερα γνωστός, ο οποίος επίσης είχε τοποθετήσει στην παραλία θαλάσσιους κλωβούς, είχε στρώσει την ακτή με χαλίκια ενώ διέθετε και καφενείο άνωθεν της παραλίας. 

Οι εγκαταστάσεις των θαλασσίων λουτρών στη Φρεαττύδα, όπως καταγράφηκαν φωτογραφικά περί τα τέλη του 19ου αιώνα σε δίγλωσσο επιστολικό δελτάριο με τίτλο Πειραιεύς: Φρεαττύς (Pirée: Freattys):

Χρησιμοποιώντας την ως άνω ιστορική ασπρόμαυρη φωτογραφία επιχειρούμε μια σύνθεση / αντιπαραβολή του "Πειραιά του χθες και του σήμερα", μέσα από το πρωτότυπο προσωπικό project Πειραιάς / Piraeus Retronaut.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως στην Φρεαττύδα, μπροστά στα λουτρά ("μπανιέρες") του Κράκαρη, κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα καταγράφονταν θαλάσσιοι αγώνες υδατοσφαίρισης (water polo).

Το υπό εξέτασιν σημείο του όρμου της Φρεαττύδος, κατά την εποχή του Μεσοπολέμου, περί τα μέσα της δεκαετίας του 1930, μέσα από το αρχείο Θ. Ιωνά / Ν.Ε. Τόλη, με τις εγκαταστάσεις των θαλασσίων λουτρών της Φρεαττύδος και τα πέτρινα σκαλάκια που έδιδαν πρόσβαση στην παραλία του τότε γραφικού ορμίσκου:

Από την ως άνω αρχειακή φωτογραφική καταγραφή, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι πως το τριώροφο εκλεκτικιστικό διατηρητέο κτίριο το οποίο καταγράφεται στη συμβολή της σύγχρονης παραλιακής λεωφόρου (ακτής Θεμιστοκλέους 34) με την οδό Βουδούρη 1, διασώζεται εγκαταλειμμένο μέχρι και τις ημέρες μας (21ος αιώνας), αποτελώντας ουσιαστικά το μοναδικό κτίριο από την Φρεαττύδα των αρχών του 20ου αιώνα που επιβιώνει μέχρι σήμερα.

 

• Τα καφενεία, οι ταβέρνες και τα ζυθοπωλεία της Φρεαττύδας και ο Λάμπρος Πορφύρας

Η Φρεαττύδα, όπως προείπαμε, από τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα συγκέντρωσε, συν τοις άλλοις, μικρά καφενεία, ταβερνεία και ζυθοπωλεία τα οποία εξελίχθηκαν σε σημείο αναφοράς της μικρής συνοικίας. Τα περισσότερα εξ αυτών, βρίσκονταν συγκεντρωμένα είτε στην αρχή της σημερινής οδού Φρεαττύδος, είτε επί της μικρής αδιαμόρφωτης ακόμη πλατείας, είτε επί της ακτής Θεμιστοκλέους. Στον Τύπο της εποχής, στις αρχές του 20ου αιώνα, συχνή είναι η αναφορά στις "μπύρες" (μπυραρίες) της Φρεαττύδος.

Στο παρακάτω ασπρόμαυρο δίγλωσσο επιστολικό δελτάριο των αρχών του 20ου αιώνα με τίτλο "Πειραιεύς: Φρεαττύς (Pirée: Freattys)" διακρίνουμε το ζυθοπωλείο "Μέλισσα" του Μαστραντώνη (στη συμβολή με την οδό Κωλέττη) και παραπλεύρως αυτού επιγραφή που αναφέρει "Ζύθος Ξανθός Κλωναρίδου" και "Brasserie". Η μικρή κατερχόμενη οδός που καταγράφεται προς τα αριστερά του φωτογραφικού κάδρου δεν είναι άλλη από την οδό Μπόταση, ενώ στο βάθος διακρίνεται η εκκλησία του Αγίου Βασιλείου σε φάση κατασκευής.

Από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1905, ενδεικτική καταχώρηση με αναφορά στο - τότε - νέο Ζυθοπωλείο "Μέλισσα" παρά την Φρεαττύδα:

Στις αρχές του 20ου αιώνα, η σχετικώς ερημική ακόμη Φρεαττύδα αποτέλεσε τόπο έμπνευσης και περισυλλογής του σπουδαίου λυρικού ποιητή Λάμπρου Πορφύρα (1879-1932), ο οποίος σύχναζε κυρίως στο μικρό παντοπωλείο-ταβερνείο του Τρίχα, στο ύψος της σημερινής πλατείας Φρεαττύδος. Ο Λάμπρος Πορφύρας, του οποίου το πραγματικό όνομα υπήρξε Δημήτριος Σύψωμος, με καταγωγή από την Χίο, μεγάλωσε και κατοίκησε στον Πειραιά, πλησίον της Φρεαττύδος. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του στο εξωτερικό, έζησε μια μοναχική ζωή, κατοικώντας μόνιμα στην οδό Ποδαλειρίου, κοντά στο Τζάνειο Νοσοκομείο. Ειδυλλιακές εικόνες όπως η κάτωθι, φέρεται να αποτέλεσαν τον κινητήριο μοχλό για να συγγράψει πολλά από τα ποιήματά του. Ο ίδιος ο Λάμπρος Πορφύρας αποκαλούσε χαρακτηριστικά την Φρεαττύδα ως το μέρος "όπου κατοικούν οι θεοί μου". 

Επί της διαμορφωμένης πλέον πλατείας Φρεαττύδος, από το έτος 1938 (σσ. επίσημα αποκαλυπτήρια στις 22.05.1938), υφίσταται η κάτωθι εικονιζόμενη μαρμάρινη προτομή του Λάμπρου Πορφύρα, έργο του γλύπτη Γρηγορίου Ζευγώλη.

Εκτός από τον Λάμπρο Πορφύρα, στην Φρεαττύδα σύχναζαν κατά καιρούς και άλλοι λόγιοι και πνευματικοί άνθρωποι της εποχής, όπως ο Παύλος Νιρβάνας, ο Χρήστος Λεβάντας και άλλοι. 

Εξίσου γνωστό σημείο αναφοράς στη Φρεαττύδα των αρχών του 20ου αιώνα υπήρξε το καφενείο του Φανού, το οποίο βρισκόταν στη συμβολή της παραλιακής οδού με την οδό Υγείας. Μάλιστα, η σύγχρονη στάση του λεωφορείου "904" στο ύψος της προαναφερόμενης διασταύρωσης φέρει μέχρι σήμερα την ονομασία "Καφενείο". Αξιομνημόνευτο το γεγονός πως λίγα μέτρα μακρύτερα από το υπό εξέταση σημείο, στέκεται η προτομή του διεθνούς φήμης θαλασσογράφου Κωνσταντίνου Βολανάκη.

Στα τέλη του 19ου αιώνα, απέναντι από το σημείο όπου βρίσκεται σήμερα η είσοδος της νέας τεχνητής πλαζ της Φρεαττύδος, πάνω δηλαδή από τις πισίνες (μπανιέρες) του Κράκαρη, επί της ακτής Θεμιστοκλέους, βρισκόταν το "σεπαρέ" του Γ. Βρεττού, ένα από τα πλέον γνωστά καταφύγια για παράνομα κυρίως ζευγάρια της εποχής αλλά και για ανθρώπους του υποκόσμου. Η λέξη "σεπαρέ", από την γαλλική "séparé", δήλωνε την ιδιωτικότητα και την "απομόνωση" που προσέφερε ο συγκεκριμένος χώρος. Στα μέσα της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα, στο σημείο όπου λειτουργούσε για αρκετά χρόνια η επιχείρηση του Γ. Βρεττού, άνοιξε το ζυθεστιατόριο του Νικ. Μ. Σκορδίλη:

Έτος 1925

Στο κέντρο του όρμου της Φρεαττύδας, ως φυσικό επακόλουθο της ύπαρξης αλιέων που χρησιμοποιούσαν ως ορμητήριο το μικρό λιμανάκι, η ύπαρξη των ψαροταβερνών του Γουζούαση και του Μούκα, καθώς και τα κοσμικά κέντρα με ζωντανή μουσική "Υπέ(ροχον" και του "Λελούδα". Στα μέσα της δεκαετίας του 1920, τα εν Φρεαττύδα εστιατόρια / ζυθεστιατόρια των Βρεττού, Καραουλάνη, Λέλουδα, Κουκουδάκη και Φανού θεωρούνταν Α' Τάξεως σύμφωνα με την σχετική κατάταξη (λίστα) την οποία είχε καταρτίσει η σχετική Επιτροπή Διατιμήσεως.

Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και την Κατοχή, στις ταβέρνες και στα ζυθεστιατόρια ("μπίρες") της Φρεαττύδας εκείνων των καιρών, έκανε την εμφάνισή του συχνά πυκνά ο γνωστός μάγκας και ρεμπέτης Γιώργος Μπάτης, σε προχωρημένη ηλικία, παρέα με το αγαπημένο μπαγλαμαδάκι του. Από τις προπολεμικές ταβέρνες της Φρεαττύδος, όπως προκύπτει από σχετική πρωτογενή έρευνα, μέχρι και τη δεκαετία του '70, συνέχιζαν να λειτουργούν εκείνη του "Γουζούαση" (ακτή Θεμιστοκλέους 10) και του "Μούκα" (Κ. Νάκης) στην ακτή Θεμιστοκλέους 26. κατά τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, στην ευρύτερη συνοικία λειτούργησαν και άλλα καφενεία και ταβέρνες, με πλέον ιστορικές "Τα Μπακαλιαριάκια" του Βλάχου (Γρηγόριος Καλέκης), σε μια αυλή στην οδό Κωλέττη 28 η οποία δεν υφίσταται πια ανηφορίζοντας προς τον Άγιο Βασίλειο αλλά και το "Μανδράκι" του Καρβούνη, το οποίο λειτουργούσε μέχρι σχετικά πρόσφατα επί στη συμβολή της ακτής Θεμιστοκλέους με την οδό Πάργας. Τέλος, αξιοσημείωτη μεταπολεμικά η λειτουργία στη Φρεαττύδα του μπαρ "Μύκονος" του Θανάση Ξύδη, στο οποίο σύχναζε "περίεργη" πελατεία, συνήθως από τον υπόκοσμο της εποχής εκείνης, ιδιαίτερα κατά τις βραδινές ώρες.  

• Ο τροχιόδρομος της Φρεαττύδος και η "Τερχιψόρη"

Στα τέλη του 19ου αιώνα, η Φρεαττύδα παρέμενε ακόμη μια τοποθεσία σχετική ερημική, όπως ακριβώς την χαρακτήριζε ο τίτλος ενός σχετικού άρθρου που δημοσιεύτηκε στον ημερήσιο Τύπο: "ένας απέραντος περίπατος, χωρίς συγκοινωνία". 

Στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 20ου αιώνα, το τραμ "19", γνωστό και ως το "τραμ της Φρεαττύδος" ξεκινούσε από τον σταθμό του Σιδηροδρόμου Αθηνών Πειραιώς και μέσω των οδών Μακράς Στοάς, Ηφαίστου και της λεωφόρου Μουνιχίας έφθανε στην πλατεία Καναρή, από όπου διαμέσου της προκυμαίας Μουτσόπουλου έφθανε μέχρι την Φρεαττύδα όπου τερμάτιζε πλησίον της οικίας Στεφάνου Σκουλούδη. 

Στο κάτωθι επιστολικό δελτάριο των αρχών του 20ου αιώνα (σε ασπρόμαυρη και επιχρωματισμένη έκδοση) καταγράφεται η σημερινή ακτή Θεμιστοκλέους, με τον προαναφερθέντα τροχιόδρομο (τραμ) υπ'αριθμόν "19" της Φρεαττύδος στο σημείο αφετηρίας / τέρματος, πλησίον της οικίας Σκουλούδη. Αξιοσημείωτο επίσης το γεγονός πως στο βάθος διακρίνεται η έπαυλις Σκουλούδη, καταληκτικό όριο πολιτισμού για πολλούς εκείνα τα χρόνια, αφού από το σημείο εκείνο και προς τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων υπήρχε ένας δύσβατος χωματόδρομος, με βράχια και άγρια φύση. Στο σημείο αυτό οφείλουμε να τονίσουμε πως προφανώς, όταν ξεκίνησε η λειτουργία του τροχιοδρόμου της Φρεαττύδος, η έπαυλις "Τερψιχόρη" δεν είχε κατασκευαστεί, ενώ στο κάδρο δεν καταγράφεται ούτε ο ιερός ναός του Αγίου Βασιλείου, ο οποίος βρισκόταν σε φάση αποπεράτωσης. Τέλος, σε πρώτο πλάνο καταγράφεται η συμβολή της παραλιακής λεωφόρου με την οδό στρατηγού Μακρυγιάννη (σσ. διακρίνονται δυο παραδοσιακά αρχοντικά, ένα σε κάθε γωνία). 

• Αυτοκτονίες, απόπειρες αυτοκτονιών, βρεφοκτονίες, ξυλοδαρμοί / τραυματισμοί και άλλα πολλά στην προπολεμική Φρεαττύδα

Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, το αστυνομικό δελτίο της Φρεαττύδας υπήρξε πάντοτε πλήρες, καθώς στις μπυραρίες, στις ταβέρνες αλλά και στα "σεπαρέ" της συνοικίας λάμβαναν χώρα πολύ συχνά φιλονικίες, ξυλοδαρμοί, ξεκαθαρίσματα λογαριασμών, μαχαιρώματα και πυροβολισμοί, όπως άλλωστε μαρτυρούν τα κάτωθι ενδεικτικά ιστορικά τεκμήρια μέσα από τις σελίδες του Τύπου εκείνων των καιρών: 

Έτος 1899 - Και άλλος τραυματισμός παρά την ακτήν Φρεατίδος

Έτος 1900 - Συμπλοκή στο οινοπωλείον των αδελφών Φουντούκου

Έτος 1906 - Τραυματισμός Αθλητού εις τον Πειραιάν

Έτος 1927 - Σύλληψη του Κοσμά Ζαντιώτη ή Πατσατζή στο ζυθεστιατόριον "Υπέροχον"

Έτος 1928 - Συμπλοκή σε ζυθεστιατόριο

Δεν έλειπαν βέβαια και οι φιλονικίες και τα επεισόδια μεταξύ κατοίκων της περιοχής, γνωστών, φίλων και συγγενών:

Έτος 1905 - Θεόδωρος Ζαλάκης εναντίον του εξαδέλφου του Γ. Ζαλάκη

Έτος 1906 - Γρηγόριος Λαζαράκος εναντίον του υιού του Ανάργυρου

Έτος 1908 - Ένας Κάιν εις τον Πειραιά 

Βέβαια, εκτός των άλλων, η Φρεαττύδα και οι έρημες εν γένει βραχώδεις ακτές της Πειραϊκής Χερσονήσου, υπήρξαν αγαπημένος προορισμός όσων προσπαθούσαν να αυτοκτονήσουν, κυρίως ορμώμενοι/ες από κάποια απογοήτευση της ζωής. Η έλλειψη κίνησης, ιδίως κατά τις βραδινές ώρες, η θάλασσα και τα απόκρημνα βράχια, αποτελούσαν ισχυρό δέλεαρ για όσους είχαν επιλέξει τη λύση της αυτοκτονίας. Ουκ ολίγες απόπειρες αυτοκτονιών, αποτυχημένες και επιτυχημένες, έλαβαν χώρα στη Φρεαττύδα - αλλά και στην Τερψιχόρη, κάτω από την έπαυλη Σκουλούδη και στον όρμο του Λουβιάρη (Σκαφάκι) - στα τέλη του 19ου, στις αρχές του 20ου αιώνα και κατά τον Μεσοπόλεμο:

Έτος 1908 - Πνιγμός εις την Φρεαττύδα - Πιθανή Αυτοκτονία

Έτος 1911 - Αυτοκτονία γέροντος εις την Φρεαττύδαν

Έτος 1922 - Αποπειράθη να αυτοκτονήσει

Ευτυχώς, σε κάποιες περιπτώσεις, η έλλειψη αποφασιστικότητας και ο δισταγμός του/της υποψηφίου αυτόχειρος ή/και η καίρια παρέμβαση τρίτων τυχαίων προσώπων που βρίσκονταν στη Φρεαττύδα, οδηγούσαν στη ματαίωση της αυτοκτονίας: 

Εκτός από τις απόπειρες αυτοκτονιών και τις αυτοκτονίες, συχνό φαινόμενο επίσης στην Φρεαττύδα ήταν η εύρεση κάποιου συνήθως νεκρού νεογέννητου βρέφους στα βράχια ή στη θάλασσα. Στον Τύπο της εποχής, συχνή ήταν η αναφορά ότι "ευρέθη νεκρόν βρέφος εν αποσυνθέσει". 

Έτος 1899 

• Η Φρεαττύδα μετά τον Πόλεμο και την Κατοχή

Μετά τον Πόλεμο και την σκληρή περίοδο της Κατοχής, η Φρεαττύδα παρέμενε μια μικρή λαϊκή συνοικία του Πειραιά, με σημεία αναφοράς τον γραφικό όρμο ο οποίος αποτελούσε τόπο αναψυχής και λουτρών κατά τους θερινούς μήνες για τους περίοικους, τις ψαρόβαρκες, τα καφενεία και τις ταβέρνες. Κατά το έτος 1948, ο Τύπος της εποχής, με έκπληξη, παρουσίαζε ως θέμα την ύπαρξη κατσικών στην πλατεία της Φρεαττύδας: 

Το παρακάτω ιστορικό τεκμήριο από τον Τύπο της ιδίας χρονιάς (1948) αναφέρεται στο φόνο μιας γυναίκας λόγω εξωσυζυγικών σχέσεων από φίλο του απατημένου συζύγου ενώ καταγράφεται η γνωστή "παρά την Φρεαττύδαν" ταβέρνα του Γουζούαση. 

Κατά τη δεκαετία του 1950, ο φωτογράφος Δημήτριος Παπαδήμος αποθανατίζει τον όρμο της Φρεαττύδας ο οποίος, όπως προαναφέραμε, εξακολουθούσε να αποτελεί αγαπημένο προορισμό λουόμενων κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Στην κάτωθι φωτογραφική καταγραφή, αξιοσημείωτη είναι η παρουσία μιας εκ των των πρώτων πολυκατοικιών του μεταπολεμικού Πειραιά - στη συμβολή ακτής Θεμιστοκλέους και Μακρυγιάννη. Ακριβώς πάνω στη στροφή της ακτής Θεμιστοκλέους προς Τερψιχόρη διακρίνεται η (κατεδαφισμένη) οικία του ιατρού Μέρμηγκα ενώ ένα αξιόλογο διώροφο κτίριο (επίσης κατεδαφισμένο) καταγράφεται στη συμβολή ακτής Θεμιστοκλέους και Πάργας. 

Έτερη φωτογραφική καταγραφή του Δημήτρη Παπαδήμου στην οποία πλην του πολυσύχναστου ορμίσκου της Φρεαττύδος και των μπανιέρων / καμπινών, διακρίνονται επίσης η συμβολή ακτής Θεμιστοκλέους και Μπόταση, όπως επίσης το προαναφερθέν διατηρητέο στη γωνία ακτής Θεμιστοκλέους και Βουδούρη.

Η ως άνω ασπρόμαυρη φωτογραφία του Δημητρίου Παπαδήμου αποτέλεσε βάση για τη δημιουργία μιας ακόμα σύνθεσης / αντιπαραβολής του Πειραιά του "χθες" και του "σήμερα", μέσα από το πρωτότυπο προσωπικό project Πειραιάς / Piraeus Retronaut. Παρατηρήστε στις δυο φωτογραφίες της σύνθεσης / αντιπαραβολής, ένα κοινό σημείο αναφοράς, που δεν είναι άλλο από τη γωνιακή διώροφη μονοκατοικία στη συμβολή της παραλιακής ακτής με την οδό Μπόταση όπως και το εγκαταλειμμένο διατηρητέο στη συμβολή της σημερινής ακτής Θεμιστοκλέους 34 με την οδό Βουδούρη 1: 

Στα ανοιχτά αυτής της γραφικής ακτογραμμής, στα μέσα της δεκαετίας του 1950 (1956) καταγράφονταν περιστατικά όπως το παρακάτω: 

Τα έργα κάλυψης ("μπαζώματος") του όρμου της Φρεαττύδος ξεκίνησαν στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και εντατικοποιήθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1960. 

Στις μέρες μας (21ος αιώνας), σε ένα σημείο που σπάνια πέφτει το μάτι των περαστικών, άνωθεν των εγκαταστάσεων του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος, υφίσταται ένα μικρό τμήμα του παλαιού πέτρινου τοιχίου του πάλαι ποτέ όρμου της Φρεαττύδος:

Ασπρόμαυρη άποψη της Φρεαττύδας από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 (πιθανότατα έτος 1958): 

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 λοιπόν, ο ορμίσκος της Φρεαττύδος ήδη συγκαταλεγόταν στον κατάλογο των απαγορευμένων ζωνών "δια θαλάσσια λουτρά", αυτοκτονίες συνέχιζαν να καταγράφονται στα βράχια της Φρεαττύδος ενώ στις βάρκες που έδεναν στους μικρούς μόλους συχνά έβρισκαν κατάλυμα άστεγοι και περιθωριακοί άνθρωποι, όπως μαρτυρούν τα ακόλουθα ενδεικτικά τεκμήρια από τον Τύπο της εποχής (1961-1963).

Στις ψηφιοποιημένες συλλογές του Ελληνικού Ιστορικού και Λογοτεχνικού Αρχείου (ΕΛΙΑ) υφίστανται (σσ. με λανθασμένη ή/και ελλιπή τεκμηρίωση/χρονολόγηση) οι κάτωθι ασπρόμαυρες φωτογραφίες οι οποίες τοποθετούνται χρονικά περί τα μέσα της δεκαετίας του 1960, δια χειρός του ερασιτέχνη φωτογράφου Γεωργίου Σαματούρα, στις οποίες διακρίνουμε την πρόοδο των έργων και την επιχωμάτωση του όρμου της Φρεαττύδος:

Στις δυο επόμενες φωτογραφίες διακρίνονται το υπό κατασκευή κτίριο του σημερινού Ειδικού Αντικαρκινικού Νοσοκομείου "Μεταξά" καθώς επίσης ο ιερός ναός του Αγίου Βασιλείου: 

Στην επόμενη φωτογραφία του Γ. Σαματούρα, από τα μέσα της δεκαετίας του 1960, παρατηρήστε εκτός από τα έργα επιχωμάτωσης στον όρμο της Φρεαττύδος, το κτίριο του Τζανείου Νοσοκομείου όπως επίσης το παραδοσιακό αρχοντικό στη συμβολή ακτής Θεμιστοκλέους και Υγείας καθώς και την απέναντι γωνιακή πολυκατοικία (άκρο δεξιά της εικόνας) η οποία υφίσταται μέχρι σήμερα:

Ο λιμενοβραχίονας της Φρεαττύδος κατασκευάστηκε την περίοδο 1961-1962 με αρχικό μήκος 440 μέτρων και πλάτος 8 μέτρων.

Δυστυχώς, από τα πρώτα κιόλας έτη μετά την δημιουργία των νέων λιμενικών εγκαταστάσεων και του λιμενοβραχίονα στη Φρεαττύδα καταγράφηκαν στον Τύπο ατυχή περιστατικά πτώσεων αυτοκινήτων στη θάλασσα και θανάτου οδηγών ή επιβαινόντων σε αυτά. 

• Η Φρεαττύδα των δεκαετιών του 1960 και του 1970:

Μετά την ολοκλήρωση των έργων, την κατασκευή των εγκαταστάσεων του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και των λοιπών εγκαταστάσεων της Μαρίνας ελλιμενισμού των σκαφών της Ζέας, ο όρμος της Φρεαττύδας παρουσίαζε μια πραγματικά ριζικά αλλαγμένη όψη, όπως αποτυπώθηκε μέσα από τις φωτογραφίες εκείνης της εποχής. 

Στην επόμενη έγχρωμη φωτογραφική καταγραφή από την σχολική εκδρομή του Martin Dixon από το έτος 1965, ο άρτι "μπαζωμένος" όρμος της Φρεαττύδος - ο οποίος δεν είχε ακόμα πλήρως διαμορφωθεί - υποδέχεται λογικά κάποιους ξένους τουρίστες που μόλις είχαν αποβιβαστεί από το κρουαζιερόπλοιο Queen Elizabeth το οποίο είχε φθάσει στα ανοιχτά του φαληρικού όρμου. Στο βάθος διακρίνεται η πλατεία Αλεξάνδρας και ο λόφος της Καστέλλας:

Έτερη έγχρωμη φωτογραφική καταγραφή της Φρεαττύδος από την ίδια χρονική περίοδο (μέσα δεκαετίας του 1960): 

Ο επιχωματωμένος όρμος της Φρεαττύδος όπως καταγράφηκε δια χειρός Γεωργίου Μπακούρου στα μέσα της δεκαετίας του 1960:

Οι ολοκληρωμένες εγκαταστάσεις του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και η ενοποιημένη Μαρίνα ελλιμενισμού των σκαφών της Ζέας η οποία περιελάμβανε τον πάλαι ποτέ όρμο της Φρεαττύος όπως καταγράφηκαν περί τα τέλη της δεκαετίας του '60 και τις αρχές δεκαετίας του '70, μέσα από διάφορες έγχρωμες φωτογραφικές καταγραφές οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν μεταξύ των άλλων σε καρτ-ποστάλ (επιστολικά δελτάρια).

Την ίδια περίπου εποχή, περί τα μέσα προς τέλη της δεκαετίας του 1960, συζητιόταν η δημιουργία "Πάρκου Επιφανών Πειραιωτών" στην περιοχή της Φρεαττύδος, μπροστά από το Ναυτικό Μουσείο, σχέδιο το οποίο βεβαίως παρέμεινε ανεκπλήρωτο: 

Όπως προείπαμε, αρχής γενομένης από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1960, συχνά υπήρξαν τα ατυχήματα - βουτιές "θανάτου" ΙΧ αυτοκινήτων στους νέους μόλους της Φρεαττύδος κυρίως από απροσεξία των οδηγών. Ενδεικτικά αναφέρουμε το πολύνεκρο ατύχημα που έλαβε χώρα στη Φρεαττύδα στα τέλη Μαρτίου του έτους 1967, στο οποίο ξεκληρίστηκαν δυο οικογένειες κατόπιν πτώσεως ΙΧ στη θάλασσα. 

 

Εκεί λοιπόν όπου μέχρι πριν από ορισμένα χρόνια υπήρχαν βράχια, λουόμενοι και ψαρόβαρκες εγκαινιάστηκε στις 4 Αυγούστου του 1969 και λειτούργησε το Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδας ενώ στον προαύλιο χώρο τοποθετήθηκε ο πυργίσκος του ιστορικού υποβρυχίου "Παπανικολής".

Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, επί δημαρχίας Αριστείδη Σκυλίτση, στη βραχώδη ακτή που υφίστατο μετά τη στροφή της ακτής Θεμιστοκλέους προς την Τερψιχόρη, δημιουργήθηκε κατόπιν σχετικών εργασιών η τεχνητή δημοτική πλαζ της Φρεαττύδος η οποία λειτούργησε επίσημα το καλοκαίρι του έτους 1970.

Μια ενδεικτική σύγχρονη όψη της πλαζ της Φρεαττύδος όπως καταγράφηκε το φθινόπωρο του έτους 2013:

Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε πως οι διάφορες βοηθητικές κτιριακές εγκαταστάσεις που δημιουργήθηκαν στον επιχωματωμένο όρμο της Φρεαττύδος στέγασαν διάφορες υπηρεσίες (Λιμεναρχείο, Τελωνείο, Ταχυδρομείο κ.α.), ενώ στο χώρο όπου βρίσκονταν οι πάλαι ποτέ μπανιέρες δημιουργήθηκε ένα δημοτικό αναψυκτήριο, η γνωστή σε όλους "Πισίνα".

Για αρκετά χρόνια, από την προκυμαία της μαρίνας ελλιμενισμού των σκαφών έναντι της "Πισίνας", αναχωρούσαν μεταξύ των άλλων τα κίτρινα ιπτάμενα δελφίνια του Γεωργίου Π. Λιβανού (Ceres Flying Dolphins) με προορισμό τα νησιά του Αργοσαρωνικού και προορισμούς της Πελοποννήσου.

Άποψη του πάλαι ποτέ γραφικού όρμου της Φρεαττύδος με τις εγκαταστάσεις του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και το πάρκο έμπροσθεν αυτού, κατά τη δεκαετία του 1980: 

• Η Φρεαττύδα του 21ου αιώνα

Η σύγχρονη συνοικία της Φρεαττύδας του 21ου αιώνα έχει δυστυχώς απολέσει το ιδιαίτερο "χρώμα" και την γραφικότητα του παρελθόντος. Σε κάποιες γωνιές της, ιδίως στα μικρά στενάκια που ανηφορίζουν προς το Τζάνειο Νοσοκομείο ή στις οδούς που οδηγούν προς τον Άγιο Βασίλη, λ.χ. στις οδούς Βουδούρη (σσ. Μπουντούρη), Μητρώου, Μπόταση, Ομηρίδου κ.α. δύναται κάποιες να συναντήσει κάποιες παλαιές μονοκατοίκιες ή και παραδοσιακά κτίρια, εγκαταλειμμένα ή/και αποκαταστημένα, τα οποία παραπέμπουν στην Φρεαττύδα παλαιοτέρων εποχών. 

Στην πλατεία Φρεαττύδος, η οποία έχει υποφέρει αρκετές αποτυχημένες αναπλάσεις επί αναπλάσεων, στέκει η συνήθως απεριποίητη ή/και βανδαλισμένη προτομή του Λάμπρου Πορφύρα. Το μόνο που δεν έχει αλλάξει τρόπον τινά, είναι η ύπαρξη αρκετών καφέ, καφέ/μπαρ - νυκτερινών κέντρων διασκέδασης (με άδειες αναψυκτηρίου) καθώς και διαφόρων καταστημάτων μαζικής εστίασης, εστιατορίων, ταβερνών, ψαροταβερνών, μεζεδοπωλείων, ψησταριών - σουβλατζίδικων κ.α. είτε άνωθεν του πάλαι ποτέ όρμου της Φρεαττύδος, είτε επί της οδού Φρεαττύδος.

Ο πάλαι ποτέ λαοφιλής όρμος της Φρεαττύδος όπως καταγράφηκε φωτογραφικά την άνοιξη του έτους 2012:

Αξίζει τον κόπο να σταθούμε στον αριθμό "76" της ακτής Τρύφωνος Μουτζοπούλου (ή Μουτσοπούλου όπως είθισται πλέον να αποκαλείται), όπου βρίσκεται το κάτωθι εικονιζόμενο μοναδικό εναπομείναν ισόγειο κτίριο, κατασκευής εποχής Μεσοπολέμου, το οποίο ξεχωρίζει ανάμεσα στα νεώτερης κατασκευής πολυώροφα κτίρια (σσ. στις αρχές της δεκαετίας του 2010 το εν λόγω κτίριο κατοικείτο από ένα ηλικιωμένο ζευγάρι). 

Όπως είναι γνωστό, τα παλαιότερα κτίρια, ως επί το πλείστον νεοκλασικά αρχοντικά, τα οποία προϋπήρχαν επί του παραλιακού μετώπου, ήτοι επί της ακτής Τρύφωνος Μουτζοπούλου και της φυσικής της συνέχειας προς την Πειραϊκή, της ακτής Θεμιστοκλέους, κατεδαφίστηκαν με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο κατά την περίοδο 1950 - 1970 παραχωρώντας τις θέσεις τους σε πολυκατοικίες (αντιπαροχή), πλην του κάτωθι εικονιζόμενου ισογείου κτιρίου και του προαναφερόμενου τριώροφου διατηρητέου στη συμβολή ακτής Θεμιστοκλέους 34 και Βουδούρη 1. 

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως λίγα μέτρα παρακάτω από το ως άνω εικονιζόμενο σημείο, στον αριθμό "68" της ακτής Τρύφωνος Μουτζοπούλου, παραπλεύρως του Ναυτοδικείου και του Ναυτικού Νοσοκομείου Πειραιώς, λειτούργησε από τα τέλη της δεκαετίας του '50 η ισόγεια οικογενειακή ταβέρνα "Η Σπετσοπούλα" υπό τη διεύθυνση του Λευτέρη Κυλαδινού (σσ. πρωτύτερα, στο ίδιο σημείο λειτούργησαν το κοσμικό κέντρο "Μιμόζα" του Νικόλαου Βραχάτη και η ταβέρνα "Καλύβα"). 

Στις αρχές της δεκαετίας του 2010, στη συμβολή της ακτής Θεμιστοκλέους και της οδού Μπόταση, μια παλαιά σκουριασμένη και ξεχασμένη πινακίδα άλλων εποχών - σσ. η οποία αργότερα αφαιρέθηκε κατά τα έργα μονοδρομήσεως της ακτής Θεμιστοκλέους:

Το επονομαζόμενο και Ναυτικό Πάρκο έναντι του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος υπέστη τροποποιήσεις και βελτιώσεις μετά το έτος 2004:

Μια πανοραμική άποψη - συρραφή λήψεων του πάλαι ποτέ όρμου της Φρεαττύδος όπως καταγράφηκε φωτογραφικά το Σεπτέμβριο του έτους 2012:

Ορισμένες νυχτερινές φωτογραφικές καταγραφές της υπό εξέτασιν τοποθεσίας από τις αρχές της δεκαετίας του 2010:

Απογευματινή άποψη της Φρεαττύδος κατά το μήνα Ιανουάριο του έτους 2014:

Απόψεις της Φρεαττύδος κατά το έτος 2015:

Ένα ελαφρώς συννεφιασμένο αυγουστιάτικο απόγευμα του έτους 2016 με ολίγες ψιχάλες βροχής:

Φθινόπωρο του έτους 2016, απόγευμα στη Φρεαττύδα:

Πρωτοχρονιά του έτους 2017:

Άποψη της Φρεαττύδος από την πλατεία Αλεξάνδρας, το καλοκαίρι του έτους 2018:

Αρχές Σεπτεμβρίου του 2018, στη Φρεαττύδα:

Χριστούγεννα 2018, στη Φρεαττύδα: 

Στη βροχερή Φρεαττύδα, Νοέμβριος του 2019, μετά την τοποθέτηση πλέγματος γύρω από τα υπαίθρια μουσειακά εκθέματα: 

Παραμονή Χριστουγέννων 2019, στη Φρεαττύδα:

Πρωτοχρονιά του 2020 στη Φρεαττύδα με αρκετό κρύο:

Στην πλατεία της Φρεαττύδος, όπου η προτομή του Λάμπρου Πορφύρα, το καλοκαίρι του έτους 2020:

 

Φθινόπωρο του έτους 2020, ο νέος χώρος στάθμευσης που διαμορφώθηκε στις εγκαταστάσεις της ιδιωτικοποιημένης Μαρίνας Ζέας στη Φρεαττύδα, έναντι του καφέ/μπαρ "Πισίνα": 

 

Λίγο πριν τα Χριστούγεννα του έτους 2020 (περίοδος lockdown) στην Φρεαττύδα:

 

 

 

Στη Φρεαττύδα, το χιονισμένο πρωινό της 16ης Φεβρουαρίου του έτους 2021:

 

 

Άνοιξη του έτους 2021 στην πλαζ της Φρεαττύδος:

Αρχές Μαρτίου του έτους 2021 στις εγκαταστάσεις του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος στη Φρεαττύδα:

 

Καλοκαίρι του έτους 2021 στη Μαρίνα Ζέας, Φρεαττύδα:

 

 

 

Δείγματα σύγχρονου πολιτισμού και παιδείας στη Φρεαττύδα (καλοκαίρι του έτους 2021):

 

Πανοραμικό πρωινό στη Φρεαττύδα στις αρχές Αυγούστου του έτους 2021:

 

Ανατολή ηλίου στη Φρεαττύδα:

Ερημική Φρεαττύδα, όπως συμβαίνει πάντοτε κάθε Αύγουστο, με την πλειοψηφία των σκαφών / θαλαμηγών να έχουν αποπλεύσει από την Μαρίνα Ζέας:

 

Η πολυτελής θαλαμηγός "Al Mirqab", ιδιοκτησίας του πρώην πρωθυπουργού του Κατάρ Hamad bin Jassim bin Jaber Al Thani, πλαγιοδετημένη στη συνηθισμένη θέση της, στο άκρο του λιμενοβραχίονα της Φρεαττύδας στις αρχές Σεπτεμβρίου του έτους 2021: 

Νοέμβριος του έτους 2021 στη Φρεαττύδα:

 

Μέσα Δεκεμβρίου του έτους 2021:

Ιανουάριος του έτους 2022 στη Φρεαττύδα:

 

 

Τέλη Φεβρουαρίου του έτους 2022 στη συννεφιασμένη Φρεαττύδα:

 

 

 

Ένα συννεφιασμένο πρωινό, αρχές Μαΐου του έτους 2022, στη Φρεαττύδα, με τον Δήμο Πειραιώς να έχει εγκαταστήσει για πολλοστή φορά νέα παγκάκια στο πεζοδρόμιο επί της ακτής Θεμιστοκλέους τα οποία σε μόνιμη βάση βανδαλίζονται και καταστρέφονται: 

 

 

 

Καλοκαίρι του έτους 2022 στο Ναυτικό Πάρκο, στη Φρεαττύδα: 

 

Ενδεικτικές φωτογραφικές καταγραφές του επιχωματωμένου όρμου της Φρεαττύδος κατά το έτος 2023:

 

 

Ο πάλαι ποτέ όρμος τη Φρεαττύδος όπως καταγράφηκε σε διάφορες χρονικές στιγμές κατά το έτος 2024:

 

 

 

 

Διαβάστε περισσότερα θέματα σχετικά με τη Φρεαττύδα:

Τα εγκαίνια του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος στη Φρεαττύδα (04.08.1969)

Ιστορικό / Φωτογραφικό Αφιέρωμα στο Ναυτικό Μουσείο

Πέριξ πλατείας Φρεαττύδος

Ακτή Θεμιστοκλέους 34 και Βουδούρη 1 

Η συνοικία του Αγίου Βασιλείου

Η "Πισίνα" της Φρεαττύδος και τα Ιπτάμενα Δελφίνια

Η τεχνητή πλαζ της Φρεαττύδος

Στη σκιά του Πορφύρα

Ο θάνατος και η κηδεία του Λάμπρου Πορφύρα

Τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Λάμπρου Πορφύρα στη Φρεαττύδα

Φρεαττύδα [Χρ. Πύρπασου]

Πετώντας πάνω από την Φρεαττύδα της δεκαετίας του 1960

Πολύνεκρη τραγωδία στο ακρομώλιο της Φρεαττύδος

Η "Μιμόζα" του Βραχάτη

Η φημισμένη ταβέρνα του Γουζούαση στην πλατεία Φρεαττύδος

Βίλα "Τερψιχόρη"

Η έπαυλις Στεφάνου Σκουλούδη

Το τραμ της Φρεαττύδος

Περισσότερα στοιχεία, πληροφορίες και ιστορικά τεκμήρια για το υπό εξέτασιν θέμα βρίσκονται στη διάθεση του γράφοντος το ιστολόγιο, πλην όμως θα δημοσιευτούν μελλοντικά, λόγω των συνεχών περιπτώσεων λογοκλοπής και υπεξαίρεσης πνευματικής εργασίας από διάφορους "ερευνητές", "συγγραφείς", "δημοσιογράφους" κτλ.

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• "Στατιστική Πειραιώς" (1852), Γ. Αγγελόπουλου, Ελεύθερη Σκέψις 
• "Ιστορία του Πειραιώς από του 1833-1882 έτους" υπό Παντολέοντος Καμπούρογλου, Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών 
• "Ο Πειραιεύς του άλλοτε", Πάνου Λώζου, 1987 
• Μεγάλο Πειραϊκό Λεύκωμα, Χρήστου Πατραγά, Εκδόσεις Μυτιληναίος, Πειραιάς, 2004 
• Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ) 
• Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως - Συλλεκτικοί Χάρτες - Προφορικές Μαρτυρίες

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες και οι συνθέσεις / αντιπαραβολές του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED). 
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο. 
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.