ΟΙ ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΙ ΤΗΣ ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ

"Εις τας βουνοκορυφάς ερειπωμένοι, καθώς εις όλα τα νησιά, βλέπουν σοβαροί κοιλάδας και θάλασσαν οι παλαιοί ανεμόμυλοι, μελαγχολικώτεροι εις την εκπνοήν του φωτός."

Με αυτές τις λέξεις, ο αρθρογράφος της στήλης "Πεζοπόρος" στην ημερησία εφημερίδα "Εμπρός" περιέγραφε τον Σεπτέμβρη του 1920, τους ανεμόμυλους της Σαλαμίνας. Μπορεί βέβαια κυρίως τα νησιά των Κυκλάδων να φημίζονται για τους ανεμόμυλους, πλην όμως και στην κοντινή νήσο της Σαλαμίνας, στο λόφο του Αγίου Νικολάου ο οποίος είναι γνωστός και με την ονομασία "λόφος των Μύλων", υφίστανται τα απομεινάρια - πλέον - δυο τέτοιων μύλων.

Οι δυο εναπομείναντες ανεμόμυλοι της Σαλαμίνας, υπό ιδανικές συνθήκες, σε κάποια άλλη ευνομούμενη κοινωνία που ξέρει να σέβεται και να αξιοποιεί την πολιτιστική / βιομηχανική κληρονομιά της, θα μπορούσαν να αποτελούν ένα σημαντικό αξιοθέατο του νησιού, έναν ορθά αξιοποιημένο πόλο έλξης τουριστών, Ελλήνων και ξένων, σε ένα άκρως προνομιακό σημείο. Αντί αυτών βέβαια, οι δυο ανεμόμυλοι βρίσκονται σε άθλια κατάσταση - ο ένας μάλιστα έχει καταρρεύσει σχεδόν ολοσχερώς - υπό καθεστώς πλήρους εγκατάλειψης.

Η πρόσβαση στους ανεμόμυλους στο λόφο του Αγίου Νικολάου είναι σχετικά δύσκολη, χωρίς να υπάρχει κάποια συγκεκριμένη σήμανση που να οδηγεί σε αυτούς. Κατευθυνόμενος κανείς προς την περιοχή της Φανερωμένης, από τη λεωφόρο που οδηγεί από την πόλη της Σαλαμίνας (Κούλουρη) προς την Φανερωμένη, παρατηρεί τον ένα εκ των δυο ανεμόμυλων στο αριστερό του χέρι, επί του υψώματος. Ένας χωματόδρομος, κάθετος στην συγκεκριμένη λεωφόρο, οδηγεί σε ορισμένα ανεκμετάλλευτα και ανοικτά οικόπεδα δίπλα σε κατοικημένη περιοχή, όπου μπορεί κανείς να σταθμεύσει και να κινηθεί προς τον λόφο των Μύλων πεζός. Το μονοπάτι που οδηγεί προς την κορυφή του λόφου δεν είναι ιδιαίτερα "πατημένο", αλλά η ανάβαση είναι θέμα 7-10 λεπτών το πολύ με χαλαρό περπάτημα. 

Ένα από τα ... απρόβλεπτα της επισκέψεώς μας στο χώρο, η παρουσία του εικονιζόμενου, αρκετά ατίθασου, γαϊδάρου στο μονοπάτι της ανόδου / καθόδου προς την κορυφή του λόφου, ο οποίος μας "ανάγκασε" να παρακάμψουμε της πορείας μας για ολίγα μέτρα ώστε να τον "αποφύγουμε"!

Στην κορυφή του λόφου, σε ένα προνομιακό όπως προείπαμε σημείο, συναντά κανείς σήμερα δυο ανεμόμυλους, έναν μισογκρεμισμένο και έναν εγκαταλειμμένο με αρκετές φθορές. Σύμφωνα με κάποιες πηγές, στο χώρο του λόφου υπήρχαν κάποτε δέκα ανεμόμυλοι. Όπως μαρτυρεί και η σχετική επιγραφή πάνω από την πόρτα του μύλου που ακόμη στέκει ολόκληρος, το 1993 με πρωτοβουλία και χρηματοδότηση του ντόπιου τεχνίτη Παναγιώτη (Νότη) Σ. Ανδριαννού ο ανεμόμυλος είχε αποκατασταθεί. Όμως, δυστυχώς, στα 20 χρόνια που μεσολάβησαν από το 1993 έως τις ημέρες μας, είναι εμφανές πως η συντήρηση, η φύλαξη και η αξιοποίηση υπήρξε μηδαμινή.

Στον επίσημο διαδικτυακό τόπο της νήσου της Σαλαμίνας συναντάμε την παρακάτω φωτογραφία, από κάποια εκδήλωση - ίσως και από τα εγκαίνια - του τότε επιδιορθωμένου / αποκαταστημένου ανεμόμυλου:

Ο αποκαταστημένος ανεμόμυλος το 1993 (Πηγή Εικόνας: www.salamina.gr )

Οι ανεμόμυλοι της Σαλαμίνας τοποθετούνται χρονικά από κάποιες πηγές στα τέλη του 18ου αιώνα, ενώ άλλοι αναφέρουν πως οικοδομήθηκαν στα πρώτα μετ-επαναστατικά χρόνια, με σκοπό την κάλυψη των επισιτιστικών αναγκών της νήσου. Η προαναφερόμενη επιγραφή βέβαια, μας πληροφορεί πως οι εν λόγω ανεμόμυλοι τοποθετούνται χρονικά στον 17ο αιώνα! Όπως και να έχει, οι ανεμόμυλοι στη Σαλαμίνα, όπως και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, λειτούργησαν μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, όποτε και ιδρύθηκαν οι πρώτοι μηχανικοί ατμόμυλοι. Το απόσπασμα του προλόγου, από τον Τύπο της εποχής, επιβεβαιώνει πως ήδη κατά την εποχή του Μεσοπολέμου, οι ανεμόμυλοι του λόφου είχαν εγκαταλειφθεί. 

Ακολουθεί μια σειρά φωτογραφιών από τον χαρακτηριστικό πετρόκτιστο δίπατο μύλο, με την κωνική - κυλινδρική πυργοειδή μορφή, στο λόφο του Αγίου Νικολάου στη Σαλαμίνα. Οι μύλοι της Σαλαμίνας φαίνεται πως ακολουθούσαν το πρότυπο των ξετροχάρηδων μύλων, με τα δυο πατώματα, την κωνική στέγη, την πέτρινη εσωτερική σκάλα που οδηγεί από την ξύλινη πόρτα του ισογείου τμήματος, αρχικά στο πατάρι - ενδιάμεσο βοηθητικό χώρο και μετέπειτα στον όροφο (ανώι). 

Ο κατεστραμμένος έλικας του ανεμόμυλου δίχως πτερύγια πλέον. Πριν από πολλά χρόνια, η κίνηση αυτού του εικονιζόμενου έλικα προσέφερε την κινητήριο δύναμη στις μυλόπετρες που βρίσκονταν στο εσωτερικό του ανεμόμυλου.

Η μαρμάρινη επιγραφή πάνω από την πόρτα του ανεμόμυλου με αναφορά στην ανακατασκευή του μύλου του 17ου αιώνα κατόπιν πρωτοβουλίας και δαπάνης του τεχνίτη Νότη Σ. Ανδριαννού:

Ίχνη ανθρώπων που ίσως βρήκαν κατάλυμα στην εγκαταλειμμένη κατασκευή:

Εισερχόμενοι στα ενδότερα του παλαιού ανεμόμυλου:

Λίγα μέτρα μακρύτερα, ο δεύτερος μύλος, όπως προείπαμε, σχεδόν ολικά κατεστραμμένος:

Η θέα που απλώνεται μπροστά στα μάτια του επισκέπτη από το λόφο του Αγίου Νικολάου απλά μοναδική, σε ένα άκρως προνομιακό σημείο του νησιού:

Ο τηλεφακός στα 200 mm "φέρνει" κοντά το Πέραμα και τις γερανογέφυρες του Ικονίου από τον ορίζοντα:

Απόψεις της Σαλαμίνας από τη ξερή κορυφή του λόφου των Μύλων, όπου πέραν των ανεμόμυλων, υφίσταται μονάχα ένα μικρό ξύλινο περίπτερο:

Άποψη του λόφου των Μύλων και των εγκαταλειμμένων ανεμόμυλων από τον λόφο Πατρίς:

Διαβάστε άλλα θέματα σχετικά με την Σαλαμίνα:

Λόφος Πατρίς

Το Σπίτι του Άγγελου Σικελιανού

Ο Φάρος της Κόγχης

Η Βίλα Παναγιωτόπουλου και οι Μάγισσες της Σμύρνης

Το ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Καλυβίτη

Η Ιερά Μονή της Φανερωμένης στη Σαλαμίνα

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο που συνοδεύει τις φωτογραφίες είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας.

Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές: 

• http://www.salamina.gr/
• Προσωπική Έρευνα - Τύπος Εποχής

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.