Η ΓΟΥΒΑ ΤΟΥ ΒΑΒΟΥΛΑ

Το παρόν αφιέρωμα ασχολείται με μια από τις πλέον ιστορικές λαϊκές συνοικίες του Πειραιά, η οποία παραμένει γνωστή ως τις μέρες μας με την επωνυμία "Γούβα του Βάβουλα". Ανατρέχοντας στη σχετική βιβλιογραφία, η συγκεκριμένη συνοικία αναφέρεται και ως "Λάκκα Βάβουλα", "Ντάπια" ή και "Λάκκα Μελιά Εφέντη" (αναφέρεται σε κάποιες πηγές και ως Μελέκ Αφέντης). Η δε τελευταία ονομασία, λογικά αναφέρεται στον Οθωμανό ιδιοκτήτη της έκτασης κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας μέχρι και τα πρώτα μετά-επαναστατικά χρόνια.

Στις μέρες μας (21ος αιώνα), πολλές πηγές συνηγορούν στο γεγονός πως η συνοικία της "Γούβας του Βάβουλα" ορίζεται γεωγραφικά ως η έκταση που περικλείεται από τη λεωφόρο Δημοσθένους Ομηρίδου Σκυλίτση (παλαιότερη ονομασία οδός Τροχιοδρόμων - παράλληλα της σιδηροδρομικής γραμμής του ΗΣΑΠ και απέναντι από το παλαιό καπνεργοστάσιο του Κεράνη), από τη λεωφόρο Ηρώων Πολυτεχνείου και την προέκτασή της λεωφόρο 34ου Συντάγματος Πεζικού, από την οδό Ελευθερίου Βενιζέλου και από την οδό Πραξιτέλους. Όπως είναι γνωστό βέβαια, τα ακριβή όρια των συνοικιών είναι δυσδιάκριτα και οποιοσδήποτε αυστηρός ορισμός θα μπορούσε να αποδειχθεί και λανθασμένος. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, πολλοί θεωρούν πως η οδός Αλιπέδου αποτελεί τερματικό όριο της συνοικίας ενώ στη συνοικία συμπεριλαμβάνεται και η γειτονιά πέριξ του Ζαννείου Ορφανοτροφείου Αρρένων. 

Αξιοσημείωτο πάντως είναι το γεγονός πως σε χάρτες όπως ο κάτωθι εικονιζόμενος της περιόδου Ιωάννου Μεταξά (δεκαετία 1930), η Λάκκα Βάβουλα καταγραφόταν να εκτείνεται μέχρι τον ιερό ναό του Αγίου Κωνσταντίνου και τη λεωφόρο Βασιλέως Γεωργίου Α'! 

Ο όρος πάντως "Γούβα" ή "Λάκκα" οφείλεται στο γεγονός ότι η ιδιομορφία του εδάφους γύρω από την περιοχή (σκαλιά, υψώματα, βράχια κλπ) δημιουργεί μια "λεκάνη", η οποία μάλιστα πλημμύριζε μετά μεγάλης ευκολίας στις νεροποντές, προκαλώντας συχνότατα τεράστια προβλήματα στους κατοίκους της συνοικίας, ενώ δεν έλειπαν οι τραγικοί θάνατοι παιδιών ή ηλικιωμένων.

Από τα "σκαλάκια" της οδού Πραξιτέλους μπορεί κανείς να εξακριβώσει την καμπυλότητα του γεωγραφικού τοπίου στην εν λόγω συνοικία:

Ακριβώς λόγω αυτού του αρνητικού υψομέτρου η συνοικία της Λάκκας του Βάβουλα επλήγη αρκετές φορές από τις έντονες βροχοπτώσεις, όπως λ.χ. στη μεγάλη πλημμύρα της 14ης Νοεμβρίου του 1896 οπότε και η περιοχή εκκενώθηκε δίχως να αποφευχθούν οι ανθρώπινες απώλειες.

Διαβάστε εδώ σχετικά με τη μεγάλη πλημμύρα της 14ης Νοεμβρίου του 1896.

Παρόμοια ακραία καιρικά φαινόμενα συνέχισαν βέβαια να ταλαιπωρούν τους κατοίκους της συνοικίας της Γούβας του Βάβουλα και τα μεταγενέστερα χρόνια, όπως γίνεται αντιληπτό από την ανάγνωση σχετικών καταχωρήσεων του Τύπου όπως λ.χ.:

Έτος 1908 - Απόκομμα Τύπου

Μια προσεγγιστική απεικόνιση της σημερινής συνοικίας (επί χάρτου) θα μπορούσε να είναι η ακόλουθη (το "χρωματιστό" κομμάτι αντιστοιχεί στην συνοικία της "Γούβας του Βάβουλα"): 

• Η οικογένεια Βάβουλα και η Λάκκα

Η συνοικία οφείλει την ονομασία της σε μια παροξύτονη παραφθορά του έμπορου Δημητρίου Βαβούλα, ο οποίος είχε κτίσει ένα μεγάλο διώροφο αρχοντικό στη κορυφή του βορειοδυτικού υψώματος της περιοχής. Ο Δημήτριος Βαβούλας, υπήρξε γόνος γνωστής χιώτικης οικογένειας η οποία μετοίκησε στον Πειραιά μετά την επανάσταση του 1821 και εγγονός του Ιωάννη Βαβούλα, ο οποίος έδρασε κατά τη διάρκεια του εθνικό-απελευθερωτικού αγώνα ως ναυμάχος και πυρπολητής στα Δωδεκάνησα. Η οικογένεια του Ιωάννη Βαβούλα, υπήρξε εκ των πρώτων οικογενειών του εποίκισαν τον Πειραιά και αγόρασε, επί βασιλείας Όθωνα, έναντι ενός μικρού ποσού μια τεράστια βραχώδη, ακατοίκητη, άγονη, υποβαθμισμένη και ελώδη έκταση η οποία εκτεινόταν από την πλατεία Ιπποδάμειας πλησίον του κεντρικού λιμένος Πειραιά και ως το Νέο Φάληρο. Όπως αντιλαμβανόμαστε, τα όρια της σημερινής συνοικίας του Βάβουλα είναι πολύ μικρότερα από την προαναφερόμενη έκταση την οποία αγόρασε η οικογένεια Βαβούλα στις αρχές του 19ου αιώνα. Ένας από τους τελευταίους απογόνους της οικογενείας Βάβουλα υπήρξε ο Κωστής Βάβουλας ή Νιώτης, επίσης κάτοχος μεγάλων εκτάσεων, ο οποίος γύρναγε στην πόλη του Πειραιά συνοδεία της συζύγου του, με μια άμαξα την οποία έσερνε κάποιος υποτακτικός του. Αποτέλεσμα του γεγονότος αυτού υπήρξε η φράση "περνάει ο Βάβουλας και η Βαβουλίνα του" (1900). Ο Κωστής Βάβουλας πέθανε κατά την διάρκεια της περιόδου Κατοχής στην Αθήνα τον Ιούλιο του 1945, σε ηλικία 76 ετών, ενώ η σύζυγός του, Ελένη (το γένος Τόμπρα), πολύ αργότερα, το 1961 σε ηλικία 92 ετών.

Το οικόπεδο της επαύλεως Βαβούλα κάλυπτε μια πολύ μεγάλη έκταση και σύμφωνα με τις διαθέσιμες πηγές περιελάμβανε μια μεγάλη στέρνα - η οποία τα καλοκαίρι χρησιμοποιούνταν σαν πισίνα - καθώς και ένα κανόνι του 1821 από το οποίο πραγματοποιούνταν τιμητικοί κανονιοβολισμοί κάθε φορά που κάποιο μέλος της βασιλικής οικογένειας επισκεπτόταν τον Πειραιά. Σε άλλες πηγές αναφέρεται η ύπαρξης της "Ντάπιας" (που σημαίνει πυροβολείο ή κανονιοστοιχία) του Πειραιά "χαμηλά" στην οδό Αλιπέδου, οπότε ίσως αυτή η προσωνυμία της συνοικίας, να συνδέεται με την ύπαρξη του κανονιού της επαύλεως Βαβούλα. 

Οι απόγονοι του Ιωάννη Βαβούλα άρχισαν σιγά-σιγά να πωλούν διάφορα τμήματα του τεραστίου κτήματος, ιδιαίτερα επί δημαρχίας Ομηρίδη Σκυλίτση, οπότε και η περιοχή περιήλθε εντός του πολεοδομικού σχεδίου πόλης. Σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες, τμήμα της έκτασης πωλήθηκε για την διάνοιξη της γραμμής του ατμοκίνητου τότε σιδηρόδρομου ενώ ένα άλλο τμήμα πουλήθηκε για την ανέγερση του Ζαννείου Ορφανοτροφείου. Ο Ηλίας Βαβούλας (1793 - 1878), ο οποίος επίσης κατείχε μεγάλες εκτάσεις στην ομώνυμη συνοικία, εμπλέκεται στην υπόθεση ανέγερσης της εκκλησίας του Αγίου Κωνσταντίνου σε οικόπεδο που αποτελούσε περιουσιακό του στοιχείο, γεγονός που αποδεικνύει πως η εκ Χίου ορμώμενη οικογένεια Βαβούλα δεν κατείχε μονάχα τις εκτάσεις της ομώνυμης συνοικίας.

• Το Σχολείο του Κλειδά και το καταφύγιο της συνοικίας

Ο Ηλίας Βάβουλας, συν τοις άλλοις, φέρεται να δραστηριοποιείτο επαγγελματικά ως ιδιοκτήτης των πρώτων δημοσίων πλυντηρίων της πόλεως του Πειραιώς, σε ένα οικοδόμημα κατασκευής του 1870, το οποίο διασώζεται έως τις μέρες μας, στη συμβολή των οδών Διστόμου και Ευριπίδου 5. Στο εν λόγω κτίριο, στεγάζεται αρχής γενομένης από το έτος 1934 και έως σήμερα (21ος αιώνας) το 3ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιά και το 9ο Νηπιαγωγείο Πειραιά. Το προαναφερθέν δημόσιο εκπαιδευτήριο, υπήρξε ευρύτερα γνωστό κατά το παρελθόν ως "του Κλειδά", από το επώνυμο του επί σειρά ετών διευθυντή του. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός πως, προτού το εν λόγω κτίριο μετατραπεί σε σχολείο, τα προαναφερθέντα δημόσια πλυντήρια είχαν περάσει από την ιδιοκτησία της οικογένειας Βάβουλα στην ιδιοκτησία της οικογενείας του γνωστού μουσικοσυνθέτη Στέλιου Κερομύτη.

Φωτογραφική λεπτομέρεια από το μικρό τριγωνικό υπέρθυρο του εν λόγω σχολικού κτιρίου:

Το 3ο Δημοτικό Σχολείο της Α' Περιφέρειας Πειραιώς κατά την περίοδο της Δικτατορίας σε μια φωτογραφία του Στέλιου Σκοπελίτη από το έργο του "Νεοκλασικά Σπίτια της Αθήνας και του Πειραιά". 

Ακριβώς δίπλα στο σχολείο του Κλειδά, ένα από τα χαρακτηριστικότερα σημεία της συνοικίας, τα Σκαλάκια του Γούβας του Βάβουλα, με την μικρή πόρτα του σφραγισμένου - πλέον - καταφυγίου που σύμφωνα με τις μαρτυρίες των κατοίκων συνδεόταν υπογείως με το σύστημα στοών του Προφήτη Ηλία και την σπηλιά της Αρετούσας: 

Ακριβώς απέναντι, επί της συμβολής των οδών Διστόμου 13 και Ευριπίδου 6, ο φωτογραφικός φακός καταγράφει το κάτωθι εικονιζόμενο γωνιακό ημιδιώροφο λαϊκό παραδοσιακό κτίριο, φερόμενης κατασκευής της τελευταίας δεκαετίας του 19ου αιώνα (1890), χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 (Τεύχος Δ', ΦΕΚ 1182 της 16ης Νοεμβρίου 1992).

Το εν λόγω διατηρητέο κτίριο συνολικής επιφάνειας  240 τετραγωνικών μέτρων με αυλή 35 τετραγωνικών μέτρων και υπόλοιπο δόμησης 368 τ.μ., όπως γίνεται αντιληπτό από την κάτωθι έγχρωμη φωτογραφική καταγραφή των αρχών της δεκαετίας του 2010, έχει αλλοιωθεί πλήρως καθώς έχουν αφαιρεθεί σχεδόν όλα τα αρχιτεκτονικά / διακοσμητικά στοιχεία που το χαρακτήριζαν! 

Ειρήσθω εν παρόδω, στα μέσα της δεκαετίας του 2010 (έτος 2015), το συγκεκριμένο ημιτελές διατηρητέο ακίνητο εμφανιζόταν προς πώληση στην ιστοσελίδα γνωστού μεσιτικού γραφείου αντί του ποσού των 800.000 Ευρώ. Αντίστοιχα, στις αρχές της δεκαετίας του 2020 (έτος 2023), σε έτερη σελίδα μεσιτικού γραφείου, το συγκεκριμένο ακίνητο εμφανιζόταν προς πώληση αντί 350.000 Ευρώ. 

Οδός Διστόμου 13 και Ευριπίδου 6

Οδός Διστόμου 13 και Ευριπίδου 6

• Η συνοικία της Λάκκας του Βάβουλα

Γύρω από το προαναφερθέν αρχοντικό του Βαβούλα, αναπτύχθηκε μια λαϊκή συνοικία με μικρά ισόγεια και ορισμένα διώροφα ή και τριώροφα σπίτια (λ.χ. στα τέλη του 19ου αιώνα, όπως προκύπτει από πρωτογενή έρευνα, στην υπό εξέτασιν συνοικία, επί της οδού Αλκιβιάδου, καταγραφόταν η τριώροφος οικία του λοχαγού Βότσαρη), μεγάλες αποθήκες ξυλείας (πολλές εκ των οποίων επί της οδού Ντενύ Κοσσέν τόσο προπολεμικά όσο και μεταπολεμικά) όπως λ.χ. η μεγάλη ξυλαποθήκη Κουτλίδου - Κατακουζηνού, βιοτεχνίες βαρελοποιίας (τα γνωστά σε όλους βαρελάδικα μερικά εκ των οποίων μετατράπηκαν σε κέντρα διασκέδασης την δεκαετία του 1990-2000), εργοστάσια και αποθήκες χημικών, συνεργεία μηχανών, αποθήκες χορτονομής αλόγων, άλλες μικρές επιχειρήσεις αλλά και αρκετά ούζο/καφέ/μαγειρεία.

Σε ορισμένες γωνιές της συνοικίας του Βάβουλα του 21ου αιώνα, μπορεί κανείς να συναντήσει ορισμένα απομεινάρια εκείνου του παρελθόντος, όπως λ.χ. συμβαίνει στο κάτωθι ισόγειο κτίριο καταστημάτων και αποθηκών το οποίο βρίσκεται στη συμβολή των οδών Καραΐσκου, Ευαγγελιστρίας και Αλκιβιάδου.

Απομεινάρια των παλαιότερων πολυπληθών βαρελάδικων της συνοικίας του Βάβουλα:

Στη λαϊκή συνοικία του Βάβουλα κατοικούσαν άνθρωποι νοικοκυραίοι και οικογενειάρχες, εργάτες του λιμανιού, αμαξάδες, τραμβαγέρηδες, τίμιοι και άξιοι μάστορες και εργάτες, ναυτικοί και βαστάζοι. Μέσα στη φτώχεια τους, αυτοί οι άνθρωποι έβρισκαν μια μικρή διέξοδο από τους καημούς τους στα μικρά μεζεδοπωλεία και ταβερνάκια της συνοικίας ενώ τα παιδιά τους στον Καραγκιόζη. Ο Μόλλας είχε στήσει ένα μικρό θεατράκι σε μια μάντρα που βρισκόταν στη συμβολή Ιπποδάμειας και Υψηλάντου, όπου έδινε τις παραστάσεις του.

Ιστορικό τεκμήριο μέσα από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου του έτους 1907 σχετικά με την πώληση οικοπέδων εις "θέσιν Λάκκα Βάβουλα":

Στις αρχές της δεκαετίας του 1910, στη συνοικία της Λάκκας του Βάβουλα καταγραφόταν Λαϊκόν Θεραπευτήριον, όπως επίσης Αστυνομικός Σταθμός ο οποίος υπαγόταν στη δικαιοδοσία του Γ' Αστυνομικού Τμήματος Πειραιώς (που βρισκόταν στη συμβολή των οδών Πλούτωνος και Αγίου Διονυσίου).

Έτερο ενδεικτικό ιστορικό τεκμήριο μέσα από τις σελίδες του Τύπου του έτους 1925 σχετικά με αναγγελία πώλησης οικίας "εκ 5 δωματίων, κουζίνας και όλων των χρειωδών", πλησίον Ζαννείου Ορφανοτροφείου, στη Γούβα Βάβουλα:

Πέραν της προαναφερθείσης επαύλεως της οικογένειας Βαβούλα, χαρακτηριστικό της υπό εξέτασιν συνοικίας θεωρείται το τμήμα εκείνο της οδού Πύλης, μεταξύ των οδών Αλκιβιάδου και Πραξιτέλους, όπου καταγράφεται το χαμηλότερο υψόμετρο της πόλης (μηδέν ή και υπό του μηδενός). Από αυτήν άλλωστε τη μορφολογική ιδιαιτερότητα προέκυψε - όπως προείπαμε - και η ονομασία Γούβα και Λάκκα (ήτοι λάκκος).

Η συνοικία του Βάβουλα όπως καταγράφηκε σε χάρτη της δεκαετίας του 1950:

Ένα χαρακτηριστικό ισόγειο κτίριο καταστήματος (κατεδαφισμένο), επί της οδού Παυσανίου 25, όπως καταγράφηκε από τον Στέλιο Σκοπελίτη μέσα στις σελίδες του λευκώματος "Νεοκλασικά Σπίτια της Αθήνας και του Πειραιά". 

Στις μέρες μας (21ος αιώνας), μια βόλτα στον πεζόδρομο της οδού Ευριπίδου, της οδού Πύλης, στην οδό Διστόμου, στην οδό Παυσανίου, στις αρχές των οδών Καραΐσκου, Αλκιβιάδου και Πραξιτέλους καθώς και στα υπόλοιπα στενά θα μας "αποκαλύψει" ορισμένα απομεινάρια της πάλαι ποτέ "Λάκκας του Βάβουλα", καθώς υφίστανται ακόμη αρκετές αναλλοίωτες γωνιές.

Ακολουθούν ορισμένες σύγχρονες ενδεικτικές φωτογραφίες παλαιών κτιρίων και καταστημάτων / επιχειρήσεων από τους δρόμους της συνοικίας της "Γούβας του Βάβουλα":

Στις δεκαετίες του 1950 και 1960 ένα μεγάλο τμήμα του οικοπέδου της έπαυλης, νότια, που παρέμενε χέρσο αποτελούσε την αγαπημένη "αλάνα του Βάβουλα" όπου όλα τα παιδιά της συνοικίας κατέφευγαν εκεί για να παίξουν ποδόσφαιρο. Παλαιότερα δε, όλη η συνοικία του Βάβουλα χαρακτηριζόταν από τις πολλές αμυγδαλιές που υπήρχαν στους δρόμους και στα στενά.

• Η έπαυλις του Βάβουλα, οι Αστικές Πύλες και ο αρχαιολογικός χώρος

Η έπαυλις της οικογενείας Βαβούλα κατεδαφίστηκε τη δεκαετία του 1980 και όλο το οικόπεδο εντός του οποίου αποκαλύφθηκαν σπουδαία ευρήματα περιήλθε στην αρχαιολογική υπηρεσία. Από τις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν αποκαλύφθηκαν ίχνη των Αστικών Πυλών του αρχαίου Πειραιά. Η παλαιότερη πύλη, η επονομαζόμενη "Πύλη του Άστεως" αποτελούσε την δίοδο από και προς την Αθήνα ενώ η νεότερη, η "Διαμέσου Πύλη" κατασκευάστηκε λογικά μαζί με τα Μακρά Τείχη. Αμφότερες Αστικές Πύλες - όπως είναι αντιληπτό - αποτελούσαν τμήμα της οχύρωσης της πόλης. Τα απομεινάρια των οχυρωματικών αυτών έργων "μπαζώθηκαν" ολοσχερώς επί Χούντας για την διάνοιξη της λεωφόρου Ομηρίδου Σκυλίτση και της λεωφόρου 34ου Πεζικού Συντάγματος οπότε και ο ενιαίος αρχαιολογικός χώρος διχοτομήθηκε, απαξιώθηκαν πλήρως από την ταυτόχρονη συνύπαρξη πολυκατοικιών, αποθηκών, των "ελληνάδικων" (κέντρων διασκέδασης) ιδιαίτερα τη δεκαετία του 1990 καθώς και του "παζαριού" στην περιοχή της "Γούβας του Βάβουλα" και πλέον αναμένουν την ανάδειξη και προβολή τους μέσα από μια σειρά ενεργειών που περιλαμβάνουν απαλλοτριώσεις ακινήτων της περιοχής έτσι ώστε να δημιουργηθεί - κάποια στιγμή στο μέλλον - ένα ενιαίο αρχαιολογικό πάρκο. 

Διαβάστε ένα ξεχωριστό φωτογραφικό / ιστορικό αφιέρωμα στις Αστικές Πύλες του Πειραιά εδώ.

Η πεζοδρομημένη οδός Πύλης - από την οδό Ευριπίδου μέχρι 34ου Συντάγματος Πεζικού - όπως καταγράφηκε το καλοκαίρι του έτους 2020, με το κτίριο "Ξυλαποθήκη" το οποίο χρησιμοποιείται για μουσειακές εκθέσεις και άλλες παρεμφερείς εκδηλώσεις να καταγράφεται στα αριστερά. 

Εκτός από τον προαναφερόμενο αρχαιολογικό χώρο, απομεινάρια αρχαιοτήτων υφίστανται διάσπαρτα σε διάφορα σημεία της υπό εξέτασιν συνοικίας όπως λ.χ. στα κάτωθι εικονιζόμενα σκαλάκια της οδού Διστόμου: 

• Το Σχολείο της Συνοικίας Βάβουλα

Δίχως καμία αμφιβολία, ξεχωριστό σημείο αναφοράς της υπό εξέτασιν "συνοικίας της Γούβας του Βάβουλα" αποτελεί το σχολικό κτίριο το οποίο βρίσκεται επί της σημερινής οδού Ελευθερίου Βενιζέλου στον αριθμό "39". Το εν λόγω σχολικό κτίριο, το οποίο κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και αποπερατώθηκε κατά το έτος 1899, σε σχέδια του δημοτικού αρχιτέκτονα Εμμαννουήλ Παπακωνσταντίνου, λειτούργησε αρχικά ως Δημοτικό Σχολείο Θηλέων, αργότερα ως Ελληνικό Σχολείο Αρρένων και Θηλέων συστεγαζόμενα με τη Δημοσία Εμπορική Σχολή (από το έτος 1927). Μεταπολεμικά (έτος 1950) στο κτίριο λειτούργησε Οικονομικό Γυμνάσιο και, τέλος, από το 1977 έως τις ημέρες μας ως το 10ο Γυμνάσιο Πειραιά.

Ιστορικό τεκμήριο από τον Τύπο του μηνός Ιουνίου του έτους 1899 αναφερόμενο στα εγκαίνια της αποπερατωθείσης οικοδομής του τετραταξίου δημοτικού σχολείου των θηλέων κατά την θέσιν Λάκκα Βάβουλα: 

Ευθύς αμέσως, μια ασπρόμαυρη φωτογραφία εποχής του σχολείου της "συνοικίας Βάβουλα" από τις αρχές του προηγούμενου (20ου) αιώνα.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1910, το Δ' Σχολαρχείο Πειραιώς της Συνοικίας του Βάβουλα καταγραφόταν υπό τη διεύθυνση του Σχολάρχη Ν. Γκινόπουλου, με ελληνοδιδασκάλους τους Δ. Δάφνη, Παν. Ζερβό και Ιωάννη Γιακουμή και συστεγαζόταν με τον 8ον Δημοτικό Σχολείο Θηλέων, υπό τη διεύθυνση της Δήμητρας Μαγουλάκη.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, σύμφωνα με τα καταγραφόμενα στον Μέγα Οδηγό της πόλεως του 1929-1930, η προαναφερθείσα Δημοσία Εμπορική Σχολή καταγραφόταν επί της οδού Ηφαίστου (προγενέστερη ονομασία της σημερινής οδού Ελευθερίου Βενιζέλου), υπαγόμενη στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. Την ίδια εποχή, στο σχολικό κτίριο της οδού Ηφαίστου (σσ. το οποίο συχνά ονοματιζόταν ως Μέγαρο της Εμπορικής Σχολής) στεγάζονταν επίσης το Δ' Ελληνικό Σχολείο Αρρένων με διευθυντή τον Β. Ευρυγένη και καθηγητές τους Ι. Κοντόση, Θ. Σφήνα και Γ. Αναγνωσταρά καθώς και το Β' Ελληνικό Σχολείο Θηλέων με διευθυντή τον Ν. Χαλιορή και καθηγητές την Μαρία Καβαμπελίση και τον Ι. Ροδάκη, το Ειδικό Σχολείο του Συλλόγου των Ιδιωτικών Υπαλλήλων (ιδρυθέν κατά το έτος 1919) καθώς και το "Κυριακών Σχολείον" (σσ. το οποίο λειτουργούσε κάθε Κυριακή) υπό την εποπτεία του Συνδέσμου Κυριών "προς προστασίαν της εργάτιδος".

Νυχτερινή Επαγγελματική Σχολή (Συλλόγου Ιδιωτικών Υπαλλήλων Πειραιώς) - Έτος 1933

Η όψη του υπό εξέτασιν σχολικού κτιρίου όπως καταγράφηκε φωτογραφικά κατά το έτος 2010:

• Μίμης Τραϊφόρος και Στέλιος Κηρομύτης

Στη Γούβα του Βάβουλα γεννήθηκε επίσης ο γνωστός συγγραφέας, σκηνοθέτης και στιχουργός πολλών τραγουδιών Μίμης Τραϊφόρος, στις 18 Μαΐου του 1912. Γόνος πολυμελούς και φτωχής εργατικής οικογένειας, ο Τραϊφόρος μεγάλωσε μέσα στη συνοικία της Γούβας του Βάβουλα των δυο πρώτων δεκαετιών του 20ου αιώνα, αφού το πατρικό του σπίτι βρίσκεται ακόμη και σήμερα στη συμβολή των οδών Πύλης και Πραξιτέλους. Στην επόμενη φωτογραφία, ο Μίμης Τραϊφόρος με την επί σειρά ετών σύντροφό του, τη μεγάλη ερμηνεύτρια Σοφία Βέμπο.

Σοφία Βέμπο - Μίμης Τραϊφόρος

Το προαναφερόμενο νεοκλασικό διατηρητέο κτίριο επί της οδού Πραξιτέλους 51-53 και Πύλης, στέγασε για χρόνια τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Πειραιά. Μετά την αγορά του ακινήτου από το Δήμο Πειραιώς επί δημαρχίας Σ. Λογοθέτη, το κτίριο αποκαταστάθηκε και σήμερα στεγάζει πλέον την έδρα του Ιστορικού Αρχείου του Δήμου Πειραιά φέροντας την τιμητική επωνυμία Κτίριο "Μίμης Τραϊφόρος". 

Μουσική ανάπαυλα, με ένα ρεμπέτικο τραγούδι των μέσων της δεκαετίας του 1930, με τον χαρακτηριστικό τίτλο "Μες στου Βάβουλα τη Γούβα" και στίχο διδακτικό, αντιπροσωπευτικό χαρακτηριστικό μιας άλλης μακρινής εποχής, γραμμένο από τον κάτωθι εικονιζόμενο Στέλιο Κηρομύτη (ή Κερομύτη),  ο οποίος υπήρξε γέννημα θρέμμα της συνοικίας του Βάβουλα: 

"Μες στου Βάβουλα τη γούβα

έχω ψήσει μια μικρούλα

έχω ψήσει μια μικρούλα

Μες στου Βάβουλα τη γούβα

κι ανταμώνουμε τα βράδια

στις δροσιές και τα σκοτάδια

στις δροσιές και τα σκοτάδια

κι ανταμώνουμε τα βράδια.

Και μου λέει πως μ’ αγαπάει

κι όλο παντρειά ζητάει

κι όλο παντρειά ζητάει

Και μου λέει πως μ’ αγαπάει"

Ιστορικό τεκμήριο από τον Τύπο του έτους 1922 αναφερόμενο στην κηδεία του Στυλιανού Αθ. Κερομύτη, με οικία στην οδό Επιδαύρου. Ως τέκνο καταγράφεται ο Χαρίλαος Κερομύτης, πατέρας του προαναφερόμενου ρεμπέτη Στυλιανού (Στέλιου) Κερομύτη (1908-1979):

• Ιστορικά τεκμήρια από τον Τύπο της εποχής

Ενδεικτικά ιστορικά τεκμήρια από την καθημερινότητα και τα δρώμενα στη συνοικία του Βάβουλα στα τέλη του 19ου και στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα: 

"Τραυματισμός εις την Λάκκαν Βάβουλα όταν ομάδες κουτσοπίνουσαι εις εν οινοπωλείον συνεπλάκησαν προς παρέαν διερχόμενων Κρητικών"

"Δολοφονική επίθεσις εν Πειραιεί, παρά την συνοικίαν Βάβουλα, την παρελθούσαν νύκτα"

"Ληστρική επίθεσις περί τα εξημερώματα της χθες ενώ ο Ιωάννης Σταματίου επέστρεφεν εκ του Πασαλιμανιού εις την οικίαν του παρά την θέσιν Βάβουλα"

"Άγριον δράμα τιμής συνέβη προχθές την νύκτα εις τον Πειραιά παρά την συνοικίαν Βάβουλα"

"Λαθρεμπόριον καπνού εις την επί της Λάκκας Βάβουλα οικίαν του Γ. Κλεάνθους":

"Ενέδρα και τραυματισμός του ιατρού Αργ. Φουντούλη ο οποίος είχε κληθεί να μεταβή εις το κατά την θέσιν Λάκκα Βάβουλα εργοστασιον του Μπίτζου για να επισκεφθεί πάσχοντα εργάτη": 

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Παρακαλούνται οι πάσης φύσεως αυτό-διαφημιζόμενοι επώνυμοι "ερευνητές" του Πειραιώς καθώς οι γνωστοί clopy-pasters του διαδικτύου να το σεβαστούν, να μην το αντιγράψουν (όπως και σε άλλες περιπτώσεις) και όταν "ερευνούν" να αναφέρουν και τις πηγές τους. 

Στοιχεία και πληροφορίες για την συγγραφή του κειμένου έχουν ληφθεί από τις εξής πηγές:

• Μαλικούτη Σταματίνα, "Πειραιάς 1834 - 1912", Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς
• Μεγάλο Πειραϊκό Λεύκωμα, Χρήστου Πατραγά, Εκδόσεις Μυτιληναίος, Πειραιάς, 2004
• "Νεοκλασικά Σπίτια της Αθήνας και του Πειραιά", Φωτογραφικό Λεύκωμα, Στέλιος Σκοπελίτης (1975)
• "Ρεμπέτικα Τραγούδια", Ηλίας Πετρόπουλος, Εκδόσεις Κέδρος (2011)
• Τύπος εποχής - Οδηγοί Πόλεως - Χάρτες Εποχής

Φωτογραφίες: 

• Οι ιστορικές φωτογραφίες παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών.
• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.