ΟΔΟΣ ΟΥΪΛΣΩΝΟΣ

Η οδός Ουίλσωνος, στις μέρες μας (21ος αιώνας), άρχεται από την ακτή Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη, λίγο μετά τη στροφή της πλατείας Αλεξάνδρας και διατρέχει μια σχετικά μικρή διαδρομή τέμνοντας διαδοχικά τις οδούς Καρατζά, Σηραγγείου και Ήρας έως ότου καταλήξει σε μια πλάγια συμβολή με την οδό Θρασυβούλου. Νοητή προέκταση της οδού Ουίλσωνος αποτελεί η πολύ μικρή οδός Σκευοθήκης. Η οδός Ουίλσωνος, στους πρόποδες του λόφου της Καστέλλας, πλησίον της θέσεως Τσίλλερ (κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα), βρίσκεται στην καρδιά της πάλαι ποτέ Συνοικίας Τσόχα (εκ του ομώνυμου θεάτρου ιδιοκτησίας του Αναστασίου Τσόχα που λειτούργησε στην περιοχή - αργότερα κινηματοθέατρο "Πειραϊκόν" και τέλος "Αελλώ"), η οποία κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα καταγραφόταν και ως Συνοικία Τσοκαρόπουλου, από το ομώνυμο γνωστό ζυθοπωλείο/ζυθοποιείο του Στυλιανού Τσοκαρόπουλου ή Τζοκαρόπουλου.

Αξίζει στο σημείο αυτό επιγραμματικά να αναφέρουμε πως η υπό εξέτασιν οδός Ουίλσωνος τιμά με την ονομασία της τον 28ο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής Thomas Woodrow Wilson (1856 – 1924), ο οποίος διαδραμάτισε εξέχοντα ρόλο στα γεγονότα πριν και μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς επίσης και στη συγκρότηση της "Κοινωνίας των Εθνών", πρόδρομου του σημερινού Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ).

Ειδικότερα για την τελευταία του αυτή δράση, ο Wilson τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης το έτος 1919. Το Καταστατικό της Κοινωνίας των Εθνών στηρίχθηκε στους περίφημους 14 όρους του Wilson ο οποίος, με τη συνδρομή των George Lloyd και Georges Clemenceau, στήριξαν τις προσπάθειες του ελληνικού κράτους για την ανάκτηση των Δωδεκανήσων και της Ανατολικής Θράκης.

Γενικότερα, παρατηρώντας το χάρτη της ευρύτερης συνοικίας στα πέριξ της πλατείας Αλεξάνδρας στα όρια του λιμένος της Ζέας (Πασαλιμάνι), στους νότιους πρόποδες του λόφου της Καστέλλας, θα παρατηρήσουμε πως η ονοματοδοσία τεσσάρων διαδοχικών οδών αφορά πολιτικές προσωπικότητες οι οποίες δεν προέρχονται από την Ελλάδα, ήτοι τον Άγγλο George Canning (οδός Κάνιγγος), τον Γάλλο Georges Clemenceau (οδός Κλεμανσώ), τον επίσης Άγγλο George Lloyd (οδός Λόυντ Τζόρτζ) και τον προαναφερόμενο Αμερικανό Thomas Woodrow Wilson (οδός Ουίλσωνος). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως τα προγενέστερα ονόματα των προαναφερθείσων οδών υπήρξαν αρχαιοελληνικά, όπως προκύπτει από σχετική ανάγνωση χάρτη του έτους 1896 (η υπό εξέτασιν οδός Ουίλσωνος ονομαζόταν οδός Θησείου, η οδός Κλεμανσώ ονομαζόταν οδός Βανδιδείου ή Βενδιδείου ενώ η οδός Λόυντ Τζώρτζ ονομαζόταν οδός Μεταξά).

Ο Ουϊλσων απέθανεν - 04.02.1924

Στην κάτωθι Ειδοποίηση της Ηλεκτρικής Εταιρίας Διανομής του έτους 1927 ήδη υπάρχει αναφορά στην οδό Ουίλσωνος ενώ στον Μέγα Οδηγό του 1928-1929 καθώς και στον αντίστοιχο Οδηγό του 1929-1930, ο υπό εξέτασιν δρόμος καταγράφεται ως "πάροδος Βενδιδείου". Για την ιστορία, η Βένδις ή Βένδεια, κατά την ελληνική μυθολογία, υπήρξε μια τοπική θεότητα της Θράκης, η λατρεία της οποίας εισήχθη και σε άλλα μέρη της Ελλάδος. Οι Θράκες που είχαν μετοικήσει στην Αθήνα εόρταζαν τα Βενδίδεια στον Πειραιά (αναφορά στην Πλάτωνος Πολιτεία) ενώ στην αρχαία Μουνιχία υπήρχε αρχαιοελληνικός ναός αφιερωμένος στην Βένδιδα αλλά και στην Άρτεμις.

Η μήκους περίπου 200 μέτρων οδός Ουίλσωνος του 21ου αιώνα, έχει σημανθεί με κίτρινο χρώμα, στον κάτωθι σύγχρονο χάρτη της πόλεως του Πειραιώς:

Η σύγχρονη οδός Ουίλσωνος

Ιστορικό τεκμήριο / καταχώρηση στις σελίδες του πειραϊκού Τύπου σχετικά με την ενοικίαση της νεόδμητου πολυτελούς οικίας του κ. Ανδρέα Σταυρόπουλου επί της οδού Ουίλσωνος 3 (πλησίον Πασαλιμανίου) από το έτος 1935:

Ακολουθούν ορισμένοι επιλεγμένοι ενδεικτικοί φωτογραφικοί σταθμοί στο "χθες" και στο "σήμερα" της οδού Ουίλσωνος:

• Οδός Ουίλσωνος και Θρασυβούλου

Στη συμβολή των οδών Ουίλσωνος και Θρασυβούλου, στις αρχές της δεκαετίας του 2010, υφίστατο το κάτωθι εικονιζόμενο άδειο και περιφραγμένο οικόπεδο στο οποίο υπήρχαν απομεινάρια αρχαίας τοιχοποιίας, με εμφανή την παρουσία της αρχαιολογικής υπηρεσίας:

Στο κτίριο που προϋπήρχε στο συγκεκριμένο οικόπεδο, στεγάστηκε από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 και ως τις αρχές της δεκαετίας του 1990, το 28ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιώς, προτού μεταφερθεί σε νέο σχολικό κτίριο στην οδό Σανταρόζα, πλησίον πλατείας Αλεξάνδρας. Προ του έτους 1962, το εν λόγω 28ο Δημοτικό Σχολείο στεγαζόταν σε κτίριο πάλι επί της οδού Ουίλσωνος, στη συμβολή με την οδό Ήρας (βλέπε παρακάτω αναλυτικά).

Προπολεμικά, όπως προκύπτει από την μελέτη σχετικών αρχειακών τεκμηρίων από τη δεκαετία του 1930, στη συμβολή των οδών Ουίλσωνος 8 και Θρασυβούλου στεγαζόταν το 5ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιώς:

Έτος 1933

• Οδός Ουίλσωνος 4

Επόμενος σταθμός, στον αριθμό "4" της οδού Ουίλσωνος, με τον φωτογραφικό φακό να καταγράφει το κάτωθι εικονιζόμενο, χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, αποκαταστημένο διώροφο κτίριο με ημιυπόγειο, σε δύο ενότητες και με εσωτερική αυλή.

Το Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών και Διατηρητέων Κτιρίων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής αναφέρει χαρακτηριστικά: "Στο διώροφο τμήμα της πρόσοψης, υπάρχουν μπαλκόνια με κάγκελα νεοκλασικού σχεδίου και φουρούσια. Στην άκρη της όψης υπάρχουν πεσσοί με επίκρανα. Τα ανοίγματα έχουν πλαίσια με κυμάτια. Υπάρχουν περιμετρικές λωρίδες με κυμάτια, διαχωριστική ταινία ορόφων, γείσο και στηθαίο. Στο μονώροφο τμήμα, υπάρχουν οι πόρτες εισόδου, με κάγκελα νεοκλασικού σχεδίου και στηθαίο με πεσσίσκους. Η εσωτερική σκάλα έχει κάγκελα νεοκλασσικού σχεδίου."

Οι δυο επόμενες έγχρωμες φωτογραφίες του προαναφερομένου διατηρητέου κτιρίου προέρχονται από το ψηφιοποιημένο αρχείο του ΥΠΕΚΑ:

Χρησιμοποιώντας ως βάση την μια εκ των δυο ως άνω αρχειακών λήψεων, προέκυψε η κάτωθι σχετική σύνθεση / αντιπαραβολή του "χθες και του σήμερα", μέσα από το πρωτότυπο προσωπικό project Πειραιάς / Piraeus Retronaut:

Στο εν λόγω κτίριο επί της οδού Ουίλσωνος 4, στις αρχές της δεκαετίας του 2010, λειτουργούσε κέντρο ξένων γλωσσών, ενώ στο ισόγειο τμήμα, αριστερά, όπως είναι εμφανές υφίστατο πρακτορείο ΠΡΟ.ΠΟ το οποίο έφερε επί της εισόδου το αρχικό λογότυπο (μαύρα γράμματα / κίτρινο φόντο) του δημοφιλούς παιγνίου προγνωστικών αγώνων, όπως αυτό πρώτο-εμφανίστηκε στην Ελλάδα, την 1η Μαρτίου του 1959!

Μια χαρακτηριστική φωτογραφική λεπτομέρεια επί της ξύλινης εξώπορτας του ισόγειου καταστήματος με την ένδειξη "ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ":

• Οδός Ουίλσωνος 5 και Ήρας

Ακριβώς απέναντι, στη συμβολή των οδών Ουίλσωνος 5 και Ήρας, ο φακός του ιστολογίου κατέγραψε το κάτωθι γωνιαίο διώροφο νεοκλασικό διατηρητέο κτίριο.

Το Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών και Διατηρητέων Κτιρίων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής πληροφορεί σχετικά με το εν λόγω: "Χαρακτηριστικό δείγμα με μαγαζιά (μεταγενέστερα διαμορφωμένα) στο ισόγειο. Άξονες συμμετρίας στη μια όψη και δευτερεύοντες στη μεγάλη όψη. Μπαλκόνι με μαντεμένιο κιγκλίδωμα με πολύ ωραίο σχέδιο, μαρμάρινα φουρούσια σκαλιστά και επιρροές μπαρόκ στη διακόσμηση του ορόφου."

Το διατηρητέο κτίριο επί των οδών Ουίλσωνος 5 και Ήρας, όπως καταγράφηκε για λογαριασμό του ΥΠΕΚΑ. Αξιοσημείωτο το γεγονός, πως στο ισόγειο λειτουργούσε το κρεοπωλείο "Ο Στέλιος", του Στυλιανού Ι. Φασιδάκη:

Με βάση την ως άνω έγχρωμη αρχειακή φωτογραφία, παρουσιάζεται η σχετική σύνθεση / αντιπαραβολή του "χθες και του σήμερα", μέσα από το πρωτότυπο προσωπικό project Πειραιάς / Piraeus Retronaut:

• Οδός Ουίλσωνος 6

Συνεχίζοντας το φωτογραφικό οδοιπορικό στην οδό Ουίλσωνος, στον αριθμό "6", στις αρχές της δεκαετίας του 2010, υφίστατο μονάχα ένα άδειο οικόπεδο. Το διώροφο διατηρητέο κτίριο που προϋπήρχε στο συγκεκριμένο οικόπεδο, ιδιοκτησίας Κλ. Ζερβουδάκη, σύμφωνα με τις διαθέσιμες πληροφορίες, κρίθηκε "επικίνδυνο" μετά τον μεγάλο σεισμό του 1999 κατόπιν σχετικής γνωμοδότησης της Επιτροπής Ελέγχου Σεισμοπλήκτων Διατηρητέων Κτιρίων (έτος 2002) και κατεδαφίστηκε. Στις αρχές του έτους 2007, βάσει σχετικής απόφασης η οποία δημοσιεύτηκε σε ΦΕΚ, καθορίστηκαν οι όροι και οι ειδικές ρυθμίσεις για την ανακατασκευή με φέροντα οργανισμό από οπλισμένο σκυρόδεμα του κτιρίου που βρισκόταν στο οικόπεδο της οδού Ουΐλσονος 6.

Το κατεδαφισμένο, διατηρητέο κτίριο επί της οδού Ουίλσωνος 6 όπως καταγράφηκε για λογαριασμό του ΥΠΕΚΑ:

Παρά την απουσία του υπό εξέτασιν κτιρίου λόγω κατεδάφισης, θεωρήθηκε σκόπιμη η δημιουργία της κάτωθι σύνθεσης / αντιπαραβολής του "χθες και του σήμερα", μέσα από το πρωτότυπο προσωπικό project Πειραιάς Retronaut:

Για την ιστορία, αξίζει να αναφέρουμε πως το Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών και Διατηρητέων Κτιρίων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής περιέγραφε το κατεδαφισθέν κτίριο ως εξής: "Εκλεκτικιστικό ρυθμού ελληνικού διώροφο με άξονες συμμετρίας δευτερεύοντες. Χαρακτηριστική διαμόρφωση κουφωμάτων με στρογγυλεμένες γωνίες και στους δύο ορόφους. Άξονες συμμετρίας δευτερεύοντες. Τραβηχτά επιχρίσματα (ψευδοϊσόδομο) σε όλη την όψη. Μπαλκόνι διπλό με μαντεμένιο κιγκλίδωμα."

• Οδός Ουίλσωνος 7 και Ήρας

Στην έτερη συμβολή των οδών Ουίλσωνος 7 και Ήρας δεσπόζει το κάτωθι εικονιζόμενο γωνιαίο διατηρητέο διώροφο κτίριο με υπόγειο.

Το Αρχείο Παραδοσιακών Οικισμών και Διατηρητέων Κτιρίων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής περιγράφει το συγκεκριμένο κτίριο ως εξής: "Διώροφο με ελάχιστα στοιχεία νεοκλασικά και πολλά διακοσμητικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία μπαρόκ. Μπαλκόνι με μαρμάρινα φουρούσια σκαλιστά και χαρακτηριστικό μαντεμένιο κιγκλίδωμα. Στα παράθυρα του ορόφου δωρικοί πεσσοί με μπαρόκ τοξωτά επίκρανα. Αλλοιώσεις πολλές στις όψεις. Ψευδοϊσόδομα τραβηχτά επιχρίσματα στο ισόγειο και στο ημιυπόγειο. Ψευδοακρογωνιαίοι λίθοι στις γωνίες της βάσης."

Η κάτωθι  έγχρωμη αρχειακή φωτογραφία προέρχεται από τη βάση δεδομένων του ΥΠΕΚΑ και χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία της σχετικής σύνθεσης / αντιπαραβολής:

Η σχετική σύνθεση / αντιπαραβολή του "χθες και του σήμερα" όπως παρουσιάστηκε μέσα από το πρωτότυπο προσωπικό project Πειραιάς Retronaut:

Ο φωτογραφικός περίπατος στην οδό Ουίλσωνος των αρχών της δεκαετίας του 2010 απέκτησε ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς καταγράφηκε μια τυχαία συνάντηση και μια άκρως ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον ιδιοκτήτη του ως άνω ακατοίκητου πλέον γωνιακού διατηρητέου κτιρίου.

Όπως λοιπόν προέκυψε από τα λεγόμενα του ιδιοκτήτη του διατηρητέου κτιρίου επί της οδού Ουίλσωνος 7 και Ήρας, το εν λόγω κτίριο έχει κατασκευασθεί κατά την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα. Μεταπολεμικά και μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960 στο κτίριο στεγάστηκε το 28ο Δημοτικό Σχολείο υπό τη διεύθυνση του Χαραλαμπάκη (σσ. επειδή το εν λόγω ακίνητο δεν διέθετε αυλή, τα παιδιά στα διαλείμματα έπαιζαν στο δρόμο μεταξύ των οδών Σηραγγείου και Ήρας!). Ο ίδιος άνθρωπος, αναφέρθηκε εκτενώς στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ιδιοκτήτες διατηρητέων ακινήτων, καθώς τα έξοδα αποκατάστασης  είναι τεράστια ενώ το κράτος - σε αντίθεση με άλλες χώρες - δε παρέχει κανένα σχετικό κίνητρο ή βοήθεια επί του θέματος. 

Ειρήσθω εν παρόδω, το εν λόγω διατηρητέο κτίριο, συνολικής επιφάνειας 385 τετραγωνικών μέτρων (σε οικόπεδο 170 τετραγωνικών), εμφανιζόταν προς πώληση με την ένδειξη πως πρόκειται για "διατηρητέο νεοκλασικό του Τσίλλερ", με ημερομηνία κατασκευής τη δεκαετία του 1880, αρχικά αντί του ποσού των 1.500.000 Ευρώ (στα τέλη της δεκαετίας του 2010) και αργότερα αντί του ποσού των 530.000 Ευρώ στα μέσα της δεκαετίας του 2020!

Φωτογραφική λεπτομέρεια ρόπτρου σε μια από τις ξύλινες εξώπορτες του νεοκλασικού στη συμβολή Ουίλσωνος και Ήρας.

Ο χρόνος γυρνά στιγμιαία πίσω στο έτος 1930, όπου στον αριθμό "8" της υπό εξέτασιν οδού Ουϊλσωνος με βάση την τότε ισχύουσα αρίθμηση, θα συναντούσε κανείς το Καλλιτεχνικόν Εμπορορραφείον του Ελευθερίου Θ. Σπανού:

Στο σημείο αυτό αξίζει να τονίσουμε πως στον αριθμό "8" της οδού Θησείου (προγενέστερη ονομασία της οδού Ουίλσωνος), βάσει της παλαιότερης αρίθμησης, λειτουργούσε στα τέλη της δεκαετίας του 1920 το Ε' (5ον) Πεντατάξιον Δημοτικόν Σχολείον Πειραιώς υπό τη διεύθυνση του Κωνσταντίνου Καραδήμα και με διδασκάλους τον Ιωάννη Μηλιδόνη, τον Ιωάννη Ίσαρη, την Ευφημία Βογιατζοπούλου και την Δόμνα Γιαννούλη. Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός πως το Ε' Δημοτικό Σχολείο Αρρένων επί της οδού Θησείου (ή Θησέως), καταγραφόταν ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1910 σε σχετικούς Οδηγούς, υπό τη διεύθυνση του Γ. Σταυρόπουλου, δίχως σαφή αναφορά στην ακριβή διεύθυνση. Πάντως, στα μέσα της δεκαετίας του 1930, σύμφωνα με σχετικό αρχειακό τεκμήριο του έτους 1934 το οποίο βρίσκεται στη διάθεση του παρόντος ιστολογίου, το 5ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιώς στεγαζόταν σταθερά στον αριθμό "8" της οδού Ουίλσωνος. Ομοίως, μεταπολεμικά, σύμφωνα με τα καταγραφόμενα στον Οδηγό της Ελλάδος Ιγγλέση (1947-1948), στον αριθμό "8" της οδού Ουίλσωνος στεγαζόταν το 5ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιώς. 

Κατηφορίζοντας την οδό Ουίλσωνος προς τη θάλασσα και προς την ακτή Ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη, περνάμε έξω από το 9ο Γενικό Λύκειο Πειραιά το οποίο καλύπτει το οικοδομικό τετράγωνο που ορίζεται από τις σημερινές οδούς Καρατζά, Ουίλσωνος, Σηραγγείου και Κλεμανσώ. Σε αυτό το σημείο βρισκόταν το κτίριο του Θεάτρου Τσόχα κατασκευασμένο σε σχέδια του αδελφού του Ερνέστου Τσίλλερ, Παύλου (Paul Friedrich Ziller, 1846-1931), για λογαριασμό του θεατρικού επιχειρηματία και δημοτικού συμβούλου / Παρέδρου της πόλεως των Αθηνών Αναστασίου Γ. Τσόχα (15.09.1840 - 12.03.1904). 

Στη συμβολή της οδού Ουϊλσωνος με την οδό Καρατζά, επί του εικονιζόμενου ισογείου κτιρίου με ακροκέραμα στη στέγη, λειτουργεί εδώ και πάνω από έναν αιώνα (από το 1910) παραδοσιακό αρτοποιείο (φούρνος - κουλουροποιία), σύμφωνα με τα όσα καταμαρτυρεί η σχετική πινακίδα:

Η οδός Ουϊλσωνος, στο ύψος της συμβολής με την οδό Καρατζά, περί τα μέσα προς τέλη της δεκαετίας του 1950:

• Οδός Ουίλσωνος 28

Στον αριθμό "28" της οδού Ουίλσωνος, καταγράφετε ακόμα ένα διατηρητέο μπαρόκ διώροφο κτίριο με ελληνικά εκλεκτικιστικά διακοσμητικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία, το οποίο έχει αποκατασταθεί (πρώην διπλοκατοικία). Στο εν λόγω διατηρητέο κτίριο, λειτουργεί από το έτος 2001, ο σταθμός προσχολικής αγωγής Kid's Planet.

Φθάνοντας στη συμβολή της υπό εξέτασιν οδού Ουίλσωνος με την παραλιακή ακτή Ναυάρχου Κουντουριώτη, το βλέμμα του επισκέπτη μοιραία στρέφεται προς το εντυπωσιακό αλλά εγκαταλειμμένο κτίριο όπου για πολλά χρόνια στεγάζονταν τα Εκπαιδευτήρια Μπαχλιτζανάκη. Στην δε απέναντι γωνία, ακτή Κουντουριώτου και Ουίλσωνος 29, στο ισόγειο της γωνιακής πολυκατοικίας, κατά τη δεκαετία του 1980 λειτουργούσε το Bilitis Club.

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Ζυθοπωλείον "Ο Γαμβρίνος" Στυλιανού Τζοκαρόπουλου

Το θέατρο Τσόχα στο Πασαλιμάνι

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

"Που λες... στον Πειραιά" (Ντοκουμέντα και αναμνήσεις), Δημήτρης Σέρβος, Αθήνα, 1996

ΥΠΕΚΑ

Τύπος Εποχής - Οδηγοί Πόλεως - Συλλεκτικοί Χάρτες - Προφορικές Μαρτυρίες

Φωτογραφίες:

• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος καθώς και οι συνθέσεις / αντιπαραβολές ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.