ΠΕΙΡΑΙΑΣ: ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ [ΤΣΑΜΑΔΟΥ κ ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ | ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ κ ΔΕΛΗΓΙΩΡΓΗ | ΑΘΗΝΩΝ-ΠΕΙΡΑΙΩΣ κ Δ. ΜΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΥ | ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ 34]

Στο παρόν αφιέρωμα της πρωτότυπης ενότητας με τίτλο "Πειραιάς Τότε και Σήμερα", το ιστολόγιο του MLP παρουσιάζει τέσσερις διαφορετικές συνθέσεις / αντιπαραβολές του Πειραιά του "χθες και του σήμερα", οι οποίες αφορούν τέσσερις διαφορετικές γωνιές της πόλης.

• Οδός Τσαμαδού και Δημοσθένους 15

Στην καρδιά της άτυπης "Αγοράς" του Πειραιά, στη συμβολή των οδών Τσαμαδού και της ατύπως πεζοδρομημένης οδού Δημοσθένους στον αριθμό 15, υφίσταται το κάτωθι εικονιζόμενο διατηρητέο κτίριο, το οποίο επί δεκαετίες στέγασε συν τοις άλλοις την επιχείρηση υπό την επωνυμία "Φανέλλα", ιδιοκτησίας Κ. Καλημερατζή και υιών (Τσαμαδού 4 και απέναντι Τσαμαδού 11).

Η προαναφερθείσα μικρή σε μήκος οδός Δημοσθένους έχει τη δική της μακρά ιστορία καθώς αποτελούσε ουσιαστικά προέκταση της πολύβουης και πολυσύχναστης κατεδαφισμένης Κεντρικής Δημοτικής Αγοράς του Πειραιά η οποία λειτουργούσε στο οικοδομικό τετράγωνο όπου στις μέρες μας βρίσκεται ο Εμπορικός Πύργος - Ουρανοξύστης του Πειραιά.

Ακολούθως, παρουσιάζονται δυο έγχρωμες φωτογραφικές καταγραφές του υπό εξέτασιν χαρακτηρισμένου ως διατηρητέου από τον Ιούλιο του έτους 1994 κτιρίου, στη συμβολή της οδού Δημοσθένους 15 με την εμπορική οδό Τσαμαδού, όπως αποτυπώθηκαν για λογαριασμό του ΥΠΕΚΑ

Στην ακόλουθη σύνθεση / αντιπαραβολή του Πειραιά του "χθες" και του "σήμερα", μέσα από το πρωτότυπο προσωπικό project Πειραιάς / Piraeus Retronaut, χρησιμοποιήθηκε ως βάση μια εκ των δυο ως άνω φωτογραφιών εκ του αρχείου του ΥΠΕΚΑ. Εμφανή τα σημάδια του χρόνου στην πρόσοψη του γωνιαίου διατηρητέου κτιρίου, ενώ τόσο η επιγραφή της επιχείρησης "Φανέλλα" (με 2 "λ"!!), όσο και οι πλευρικές πινακίδες / επιγραφές του ισόγειου καφεκοπτείου ΜΑΡΜΑ επί της οδού Τσαμαδού 4 παραμένουν στις θέσεις τους. Ειρήσθω εν παρόδω, το εν λόγω κτίριο γειτνιάζει επί της οδού Τσαμαδού με το διατηρητέο Μέγαρο ιδιοκτησίας Ε. Βενιζέλου, ενώ επί της οδού Δημοσθένους "συνορεύει" με έτερο διατηρητέο κτίριο.

Το προαναφερθέν κτίριο επί των οδών Τσαμαδού και Δημοσθένους όπως καταγράφηκε κατά το έτος 2022:

Έτερη φωτογραφική καταγραφή του αστικού τοπίου στη συμβολή των οδών Τσαμαδού και Δημοσθένους από την άνοιξη του έτους 2023:

• Οδός Ευαγγελιστρίας 55 και Δεληγιώργη

Στη συνοικία της Ευαγγελίστριας, λίγα μέτρα από τον ομώνυμο θρησκευτικό ναό και επί της ομώνυμης οδού Ευαγγελιστρίας στον αριθμό "55" (στη διασταύρωση με την οδό Δεληγιώργη) ο φωτογραφικός φακός εστιάζει στο κάτωθι εικονιζόμενο διώροφο γωνιακό διατηρητέο κτίριο, το οποίο, ειρήσθω εν παρόδω, κατοικείται εν μέρει μέχρι και τις ημέρες μας. 

Το αρχείο παραδοσιακών οικισμών και διατηρητέων κτιρίων του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής τονίζει χαρακτηριστικά σχετικά με το εν λόγω κτίριο: 

• Οι δύο όψεις του κτιρίου παρουσιάζουν εξωτερική συμμετρία. 
• Οι δύο είσοδοι τονίζονται από παραστάδες και υπέρθυρα γείσα ενώ οι πόρτες είναι ξύλινες ταμπλαδωτές με φεγγίτη. 
• Τα ανοίγματα του ισογείου τονίζονται από πλαίσιο που σχηματίζει διακοσμητικό κλειδί. 
• Στον πρώτο όροφο μαρμάρινα φουρούσια βαστάζουν μπαλκόνια, με ωραία σιδερένια κιγκλιδώματα.
• Ο δεύτερος όροφος μοιάζει να είναι μεταγενέστερη προσθήκη.

Η ως άνω περιγραφή συνοδεύεται από την ακόλουθη έγχρωμη φωτογραφία της δεκαετίας του 1980:

Η ως άνω φωτογραφική καταγραφή χρησιμοποιήθηκε ως βάση για την δημιουργία της κάτωθι σχετικής σύνθεσης / αντιπαραβολής του Πειραιά του "χθες και του σήμερα" μέσα από το πρωτότυπο προσωπικό project Πειραιάς / Piraeus Retronaut:

Όπως προκύπτει από σχετικές προφορικές μαρτυρίες, η ως άνω διπλοκατοικία, με τις δυο εισόδους επί της οδού Ευαγγελιστρίας, φέρεται να είχε επιταχθεί στα χρόνια της Κατοχής και στέγαζε κάποια υπηρεσία των Γερμανών κατακτητών. Ο δημοσιογράφος Δημήτρης Σέρβος, αναφέρει πως στο συγκεκριμένο κτίριο στεγαζόταν η Ειδική Ασφάλεια Πειραιά εντός της οποίας βασανίστηκαν εκατοντάδες Πειραιώτες.

• Λεωφόρος Αθηνών-Πειραιώς & Δημητρίου Μουτσοπούλου 3

Στα όρια της συνοικίας των Καμινίων, επί της συμβολής της λεωφόρου Αθηνών-Πειραιώς και της οδού Δημητρίου Μουτσοπούλου 3, έναντι του ιστορικού κτιρίου του Κυλινδρόμυλου "Σπάρτη" των αδερφών Γεωργή και του Νικολετόπουλου, υφίσταται το κάτωθι εικονιζόμενο εγκαταλειμμένο γωνιακό κτίριο, το οποίο μέχρι τις αρχές δεκαετίας του 2010 έφερε στην πρόσοψή του ισογείου τμήματος χαρακτηριστικές πινακίδες καταστήματος που εμπορευόταν επί δεκαετίες βιομηχανικά είδη της εταιρίας SKF.

Το υπό εξέτασιν νεοκλασικό διώροφο κτίριο όπως καταγράφηκε πιθανότατα περί τις αρχές της δεκαετίας του 1970 δια χειρός του φωτογράφου Στέλιου Σκοπελίτη:

Έτερη φωτογραφική καταγραφή του ιδίου διατηρητέου κτιρίου μέσα από τα αρχεία του ΥΠΕΚΑ, η οποία αποδεικνύει πως οι προσόψεις είχαν ήδη σαφέστατα αλλοιωθεί σημαντικά (αφαίρεση ξύλινων κουφωμάτων στο ισόγειο και στον άνω όροφο, κατάργηση διακοσμητικών στοιχείων κ.α.) από τη δεκαετία του 1980.

Χρησιμοποιώντας ως βάση την ως άνω φωτογραφία της δεκαετίας του 1980 από τη βάση δεδομένων του ΥΠΕΚΑ, παρουσιάζουμε μια ακόμη σύνθεση / αντιπαραβολή του Πειραιά του "χθες και του σήμερα" μέσα από το πρωτότυπο προσωπικό project Πειραιάς / Piraeus Retronaut:

Σύμφωνα πάντως με την ιστοσελίδα του ΥΠΕΚΑ, το υπό εξέτασιν λιθόκτιστο, κεραμοσκεπές, συμπαγούς ορθογωνικού όγκου διώροφο γωνιακό κτίσμα (κατοικία στον όροφο και κατάστημα στο ισόγειο), ανήκει στην όψιμη φάση του αθηναϊκού νεοκλασικισμού (δεκαετία 1880 - πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα), διαθέτοντας υψίκορμα ανοίγματα, εξώστες με χυτοσίδηρα κιγκλιδώματα και περίτεχνα φουρούσια.

Παρατηρώντας βέβαια την παραπάνω σύνθεση / αντιπαραβολή, αξιοσημείωτη είναι η απουσία / κατάργηση της κεραμοσκεπής και φυσικά η αφαίρεση πολλών αρχιτεκτονικών χαρακτηριστικών σε σχέση με την φωτογραφία του Στέλιου Σκοπελίτη. Κατά τα λοιπά, τα γειτνιάζοντα κτίρια παραμένουν σχεδόν αμετάβλητα ενώ το υπόλοιπο αστικό τοπίο δε φαίνεται να έχει αλλάξει ιδιαίτερα πλην της υπάρξεως μιας κολόνας επί της οποίας υφίσταται κάμερα διαχείρισης κυκλοφορίας στη νησίδα που σχηματίζεται έναντι του υπό εξέτασιν κτιρίου.

Το διατηρητέο κτίριο στη συμβολή της οδού Αθηνών-Πειραιώς και της οδού Δημητρίου Μουτζόπουλου (ή Μουτσόπουλου) όπως καταγράφηκε διαδοχικά, από δυο διαφορετικές οπτικές γωνίες, τον Νοέμβριο του έτους 2023 και το καλοκαίρι του έτους 2024:

• Οδός Κολοκοτρώνη 34

Στην καρδιά του κέντρου του Πειραιά υψώνεται το κάτωθι εικονιζόμενο διώροφο εκλεκτικιστικό κτίριο, το οποίο χαρακτηρίσθηκε ως διατηρητέο για πρώτη φορά με το ΦΕΚ Δ 420 15.05.1987. Αντιγράφουμε τις παρακάτω πληροφορίες σχετικά με το κτίριο από το αρχείο παραδοσιακών οικισμών και διατηρητέων κτιρίων του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής:

• Εξαιρετικά ενδιαφέρον ισόγειο με σημαντικά υαλοστάσια κουφωμάτων, ψευδοπεσσούς, μεταξύ των ανοιγμάτων, μεγαλοπρεπείς εισόδους, με ενδιαφέροντες φεγγίτες. 
• Συνεχόμενος εξώστης στον όροφο καθ'όλο το μήκος της όψης επί κιλιβάντων κατά τους εξώστες των πλήρων. 
• Ενδιαφέρον κιγκλίδωμα. 
• Στέγαστρο φθαρμένο επί δοκών σκυροδέματος αλλοιώνει την όψη.

Παρατηρώντας προσεκτικά τη φωτογραφία που χρησιμοποιήθηκε ως βάση για την παρακάτω σύνθεση / αντιπαραβολή, μπορούμε να παρατηρήσουμε την ευανάγνωστη μεγάλων διαστάσεων πινακίδα των Φροντιστηρίων Μέσης Εκπαίδευσης "Ακμή", κατά μήκος του μπαλκονιού (στη φωτογραφία της δεκαετίας 1970-1980) καθώς επίσης και μικρό τμήμα του τριωρόφου αστικού κτιρίου του μεσοπολέμου, επί της οδού Κολοκοτρώνη 32 (στα δεξιά του κτιρίου υπό εξέταση) το οποίο σήμερα υφίσταται πλήρως αποκαταστημένο.

Η σχετική σύνθεση / αντιπαραβολή του Πειραιά του "χθες και του σήμερα" στον αριθμό "34" της οδού Κολοκοτρώνη μέσα από το πρωτότυπο προσωπικό project Πειραιάς / Piraeus Retronaut:

Το υπό εξέτασιν διατηρητέο κτίριο επί της οδού Κολοκοτρώνη 34 όπως καταγράφηκε ξανά το καλοκαίρι του έτους 2022:

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:

• ΥΠΕΚΑ
• "Που λες... στον Πειραιά" (Ντοκουμέντα και αναμνήσεις), Δημήτρης Σέρβος, Αθήνα, 1996

Φωτογραφίες: 

• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο και διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας.
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.