ΟΙ ΞΥΛΙΝΟΙ ΣΥΡΜΟΙ ΤΩΝ ΣΑΠ / ΕΗΣ / ΗΣΑΠ

Έπειτα από την παρουσίαση της ιστορικής διαδρομής του εν Πειραιεί Μεγάρου των Η.Σ.Α.Π, στο παρόν αφιέρωμα παρουσιάζονται οι χαρακτηριστικοί και αξέχαστοι σε πολλούς παλαιότεροι ξύλινοι συρμοί τους οποίους χρησιμοποίησαν οι Σιδηρόδρομοι Αθηνών - Πειραιώς (Σ.Α.Π. / Ε.Η.Σ. και Η.Σ.Α.Π.) κατά το παρελθόν.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που παρέχονται από την επίσημη ιστοσελίδα των Η.Σ.Α.Π., πληροφορούμαστε ότι κατά την περίοδο 1904-1923, το ελληνικό κράτος και οι τότε Σ.Α.Π. (Σιδηρόδρομοι Αθηνών - Πειραιώς) προμηθεύτηκαν σε τρεις παραλαβές συρμούς 6 οχημάτων (ηλεκτράμαξων). Πιο συγκεκριμένα, στην ως άνω περίοδο παρελήφθησαν 40 οχήματα κατασκευής Thomson Houston μέσω της θυγατρικής εταιρίας Thomson Houston de la Mediterannee κατά το έτος 1904 (20 αυτοκίνητες και 20 ρυμουλκούμενες άμαξες), 9 οχήματα Baume Marpent κατά το έτος 1914 και άλλα 12 οχήματα Baume Marpent κατά το έτος 1923 - τα οποία κατασκευάστηκαν στο Εργοστάσιο των ΣΑΠ στον Πειραιά. 

Χρονολογικά πάντως, η πρώτη προμήθεια τετράτροχων βαγονιών για λογαριασμό των Σιδηροδρόμων Αθηνών Πειραιώς από το εξωτερικό τοποθετείται στα τέλη της δεκαετίας του 1860 για να ακολουθήσει η κατασκευή των πρώτων εξάτροχων βαγονιών που αντικατέστησαν τα προαναφερόμενα τετράτροχα στις αρχές της δεκαετίας του 1880 καθώς και η προμήθεια νέου τροχαίου υλικού (5 ατμάμαξες και 9 επιβατάμαξες) περί τα μέσα της δεκαετίας του 1880. 

Έτος 1891 - Ατμήλατος Συρμός στη διαδρομή Αθήνα-Πειραιά (ΣΑΠ)

Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε πως κατά το διάστημα 1900-1930 και παράλληλα με την ολοκλήρωση της ηλεκτροδότησης του υπάρχοντος δικτύου (επισήμως λειτούργησε στις 16.09.1904), έλαβαν χώρα μεγάλα έργα όπως η κατασκευή του σταθμού Ομονοίας, του Μεγάρου των Ε.Η.Σ στον Πειραιά, η κατασκευή του εργοστασίου των ΣΑΠ στον Πειραιά, η κατασκευή αμαξοστασίων στον Πειραιά και το Θησείο κ.α. 

Το 1938 καταγράφεται παραγγελία στην Siemens Schucker-Twerke για την ανακαίνιση του τροχαίου υλικού και την αγορά νέου ηλεκτρικού εξοπλισμού αλλά εν τέλει το πρόγραμμα αυτό θα ατονήσει με τα επερχόμενα γεγονότα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Επίσης είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως στα χρόνια του Μεσοπολέμου, τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των υπαρχόντων ξύλινων συρμών / ηλεκτραμαξών αλλοιώθηκαν λόγω των συνεχών παρεμβάσεων και τροποποιήσεων ενώ και μεταπολεμικά πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες αλλαγές και ανακατασκευές (περίοδος 1945-1948). 

Οι γνωστοί ως "ξύλινοι συρμοί" (χαλύβδινες κατασκευές με ξύλινη υπερκατασκευή) κυκλοφόρησαν μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 1980 παρότι οι Ε.Η.Σ (και μετέπειτα Η.Σ.Α.Π από το 1976) ξεκίνησαν να προμηθεύονται μεταλλικούς συρμούς νέου τύπου αρχής γενομένης από την παραλαβή του 1951.

Κατασκευή ξύλινων βαγονιών - Εργοστάσιο ΣΑΠ

Τους παλαιούς ξύλινους συρμούς της σιδηροδρομικής γραμμής Αθηνών - Πειραιώς μπορούμε να τους εντοπίσουμε και να τους καταγράψουμε μέσα από πολλές φωτογραφίες και επιστολικά δελτάρια από τις αρχές του 20ου αιώνα και μέχρι τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες.

Ξύλινος συρμός στο σιδηροδρομικό σταθμό του Μοναστηρακίου στις αρχές του 20ου αιώνα

Δεκαετία 1920-1930 - Ξύλινος Συρμός στη διαδρομή μεταξύ Φαλήρου - Μοσχάτου

Ξύλινος Συρμός στον Πειραιά

Έτος 1926 - Ξύλινος Συρμός δίπλα στον υπό ανέγερση νέο σταθμό του Πειραιά

Έτος 1936 - Ειδικά διαμορφωμένος ξύλινος συρμός εκτελών χρέη "βασιλικού νεκροπομπού"

21 Ιουλίου 1930 - Ξύλινος συρμός κατά τα εγκαίνια του νέου Σταθμού της Ομονοίας

Σαλπιγκτής σε παλαιά ξύλινη Σκευοφόρο κατά την αναχώρηση συρμού 

Ξύλινος συρμός στο νέο Φάληρο μπροστά στην Οικία Βλάγκαλη και το Grand Hotel

Δεκαετία 1950 - Ξύλινος Συρμός στα Άνω Πατήσια, Αθήνα 

Ξύλινος Συρμός στο σταθμό της Νέας Ιωνίας (Πηγή: isap.gr)

Ξύλινος συρμός στο Μέγαρο του Ηλεκτρικού στον Πειραιά (δεκαετία 1950)

Με το πέρασμα των χρόνων και όταν πλέον σταμάτησε οριστικά η εκμετάλλευσή των ξύλινων συρμών σε τακτικά δρομολόγια των Η.Σ.Α.Π (μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1980), κάποιοι συρμοί διατηρήθηκαν και αναπαλαιώθηκαν ως μουσειακά εκθέματα, άλλοι τροποποιήθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν μέχρι και σήμερα ως κέντρα οργανώσεων,  συλλόγων, προσκοπικών συστημάτων, κέντρα αιμοδοσιών, παιδικοί σταθμοί κ.α.

Οι ξύλινοι συρμοί των Η.Σ.Α.Π όπως αποτυπώθηκαν μέσα από τον φακό τουριστών / επισκεπτών της χώρας μας στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980:

Ξύλινος Συρμός των Η.Σ.Α.Π (Πηγή: http://thanospeppas.pblogs.gr/)

Ξύλινος Συρμός των ΕΗΣ / ΗΣΑΠ στον Πειραιά

Ξύλινος Συρμός των ΕΗΣ / ΗΣΑΠ στον Πειραιά

Ξύλινος Συρμός των Η.Σ.Α.Π (Πηγή: tra.ms)

Ξύλινος Βαγόνι των Η.Σ.Α.Π (Πηγή: tra.ms)

Έτος 1979 - Ξύλινος Συρμός στο Σταθμό του Πειραιά (Φωτογραφία Αγνώστου)

Έτος 1979 - Ξύλινος Συρμός

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως στον Πειραιά μέχρι τις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα δυο παλαιά ξύλινα οχήματα των ΗΣΑΠ βρίσκονταν στην πλατεία Κανάρη και στην Πλατεία Καραΐσκάκη (σσ. αντίστοιχα υπήρχαν και σε άλλες περιοχές της Αθήνας) χρησιμεύοντας ως έδρες οργανώσεων, συλλόγων, προσκόπων κ.α.

Ξύλινο βαγόνι των ΗΣΑΠ στην πλατεία Κανάρη - Πασαλιμάνι, Πειραιάς (Πηγή: ΚΕΘΕΑ) 

Επίσης, άξιο αναφοράς είναι το γεγονός πως μέχρι πριν από μερικά χρόνια, δινόταν η ευκαιρία σε μικρούς και μεγάλους να ζήσουν για πρώτη φορά ή να ξαναθυμηθούν την εμπειρία του "ξύλινου βαγονιού" σε ένα ειδικό δρομολόγιο των Η.Σ.Α.Π που εκκινούσε από τον σταθμό του Πειραιά κάθε Κυριακή. 

Εντός του Μεγάρου του Ηλεκτρικού στον Πειραιά λειτουργεί βέβαια και το Μουσείο των Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων με πλούσια εκθέματα και αρχειακό υλικό. 

Κατά το έτος 2007, εντός των εγκαταστάσεων του Μηχανοστασίου του ΟΣΕ στον Άγιο Ιωάννη Ρέντη (Μ.Α.Ι.Ρ.) καταγράφηκαν φωτογραφικά οι κάτωθι παλαιοί ξύλινοι συρμοί:

Στις αρχές του έτους 2013, τα δυο ξύλινα οχήματα που βρίσκονταν - όπως προαναφέραμε - στην πλατεία Κανάρη και την πλατεία Καραΐσκάκη στον Πειραιά, μεταφέρθηκαν στον εγκαταλειμμένο σιδηροδρομικό σταθμό του Αγίου Διονυσίου (Λαρίσης Πειραιώς) όπου παρέμειναν για πολλά χρόνια εκτεθειμένα σε φθορές και βανδαλισμούς: 

Διαβάστε σχετικά θέματα:

• Η ιστορία του σιδηροδρομικού σταθμού του Αγίου Διονυσίου - Δραπετσώνα

• Η ιστορία του σιδηροδρομικού σταθμού Πελοποννήσου (ΣΠΑΠ) στον Πειραιά

• Η ιστορία του σιδηροδρομικού σταθμού του νέου Φαλήρου

• Ο πρώτος Σιδηροδρομικός Σταθμός της πόλης του Πειραιά

• Το Μέγαρο των ΗΣΑΠ στον Πειραιά

• Η Βασιλική Άμαξα και η Έκθεση του Ζαππείου (1888)

• Οι θαλασσογραφίες στον Σταθμό του Ηλεκτρικού στον Πειραιά 

• Μια βραδιά στην πλατεία Οδησσού

• Σεπτέμβριος του 1984 στον Ηλεκτρικό

• Το Μουσείο των Ηλεκτρικών Σιδηροδρόμων (ΗΣΑΠ)

• Προσωπικόν Μηνιαίον Διαρκές Εισιτήριον Α' Θέσεως Αθηνών - Πειραιώς (ΕΗΣ)

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας.

Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:

http://www.isap.gr/

Thanos Peppas Blog - Αφιέρωμα στα τρένα του ΗΣΑΠ

Φωτογραφίες:

• Όλες οι ιστορικές φωτογραφίες του αφιερώματος παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νόμιμους κατόχους αυτών. Όπου ήταν δυνατόν, στις ιστορικές φωτογραφίες του αφιερώματος υφίσταται μνεία στη πηγή προέλευσης.
• Όλες οι φωτογραφίες του αφιερώματος με ημερομηνία λήψεως 2007 - 2013 ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.