Η ΕΠΑΥΛΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΜΕΤΑΞΑ [1899]

Αδιαμφισβήτητα, η έπαυλις του Σπυρίδωνος Α. Μεταξά (1848-1909), αποτελεί ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα κτίρια στην καρδιά της πόλης του Πειραιά το οποίο θυμίζει το πάλαι ποτέ πιο ανθρώπινο και καλαίσθητο πρόσωπο μιας κάποτε ακμάζουσας πόλης η οποία χάθηκε ανεπιστρεπτί θυσιασμένη στο βωμό της σκοπιμότητας και του εύκολου κέρδους, του τσιμέντου και της αντιπαροχής / πολυκατοικίας.

"Το Σπίτι του Μεταξά στον Πειραιά" (Ελαιογραφία, Γιάννης Τσαρούχης)

• Σύντομο Ιστορικό

Η οικία του Σπυρίδωνα Α. Μεταξά, είναι μια έπαυλις σχεδιασμένη από τον μεγάλο Βαυαρό αρχιτέκτονα Έρνεστ Τσίλλερ (Ernst Ziller), η οποία οικοδομήθηκε κατά το διάστημα 1897 - 1899 επί των οδών Γρηγορίου Λαμπράκη, Βασιλέως Γεωργίου Β' και Λούκα Ράλλη. Το υπό εξέτασιν μέγαρο ανήκε στον Σπυρίδωνα Μεταξά, ιδρυτή της μετέπειτα παγκοσμίου φήμης κονιακοποιίας Μεταξά. Ο Σπυρίδων Μεταξάς, μετοίκησε στον Πειραιά στις αρχές της δεκαετίας του 1870 (έτος 1873) προερχόμενος από τη νήσο της Εύβοιας και, συνεπικουρούμενος από τα αδέρφια του, ίδρυσε το 1888 το πρώτο εργοστάσιο κονιακοποιίας Μεταξά, στην οδό Αριστείδου 7, πλησίον της πλατείας Καραΐσκάκη.

Στο κάτωθι ιστορικό τεκμήριο από τις σελίδες του πειραϊκού Τύπου των ετών 1898 και 1899 ανακοινωνόταν η διαθεσιμότητα ενοικιάσεως του μεσαίου πατώματος της "κατά την διασταύρωσιν των λεωφόρων Αθηνάς και Μουνυχίας και οδού Ράλλη μεγαλοπρεπούς νεοδμήτου οικίας του κ. Σπυρ. Α. Μεταξά" καθώς και του ισογείου τμήματος:

Διαβάστε εδώ όλη την ιστορική διαδρομή της οικογενείας Μεταξά και του φημισμένου κονιάκ (brandy) Metaxa από την δεκαετία του 1870-1880 και τα πρώτα βήματα της οικογενειακής βιομηχανικής επιχείρησης στον Πειραιά μέχρι τις ημέρες μας, συνοδεία παλαιών φωτογραφιών εποχής, ντοκουμέντων και διαφημιστικών καταχωρήσεων.

Στη συγκεκριμένη οικία, ως γνωστόν, έζησε μέρος των παιδικών του χρόνων ο καλλιτέχνης Γιάννης Τσαρούχης, αφού η σύζυγος του Σπυρίδωνα Μεταξά, Δέσποινα, υπήρξε αδερφή της μητέρας του. Διαβάστε ένα ξεχωριστό αφιέρωμα στο σπίτι όπου γεννήθηκε ο Γιάννης Τσαρούχης - ακριβώς απέναντι από την οικία Μεταξά - εδώ.

Μετά το θάνατο του Σπυρίδωνα Α. Μεταξά, η έπαυλις επί της οδού Βασιλέως Γεωργίου Α' 33 - σύμφωνα με την παλαιότερη ονομασία της λεωφόρου και την σχετική αρίθμηση - πέρασε στην κατοχή του υιού του Σπυρίδωνα Μεταξά, Άγγελου Σπ. Μεταξά όπως μαρτυρά και το ακόλουθο ιστορικό τεκμήριο από Οδηγό του έτους 1949:

Το κτίριο στα μέσα του προηγούμενου αιώνα φιλοξένησε στο ισόγειο τμήμα του επιχειρήσεις (επιπλοποιείο) και στους άνω ορόφους αρχικά τεχνική σχολή και μετέπειτα ιδιωτικό σχολείο. 

Το υπό εξέτασιν κτίριο όπως καταγράφηκε δια χειρός του φωτογράφου Δημητρίου Παπαδήμου κατά τη δεκαετία του 1960, από τη συμβολή της λεωφόρου Βασιλέως Γεωργίου Β' με την οδό Λουκά Ράλλη:

Λίγα χρόνια αργότερα, περί τις αρχές της δεκαετίας του 1970, ο Στέλιος Σκοπελίτης κατέγραψε την υπό εξέτασιν έπαυλη για λογαριασμό του εξαιρετικού φωτογραφικού λευκώματος "Νεοκλασικά της Αθήνας και του Πειραιά", από τη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας (νυν Γρηγορίου Λαμπράκη). Όπως μπορεί κάποιος να διακρίνει στην κάτωθι φωτογραφία, στο κτίριο εκείνη την εποχή  στεγάζονταν οι Ναυτικές Σχολές Μηχανικών και Ηλεκτρολόγων του Εμπορικού Ναυτικού "Αναξαγόρας", όπως χαρακτηριστικά αναγράφεται σε ευδιάκριτη πινακίδα επί της προσόψεως του κτιρίου. Επίσης αξιοσημείωτος ήταν ο ιδιωτικός χώρος στάθμευσης, στα δεξιά του φωτογραφικού κάδρου, εντός του οποίου διακρίνεται ένα τουλάχιστον όχημα:

Εν συνεχεία, από το έτος 1976 στο κτίριο στεγάστηκε και λειτούργησε γνωστό ιδιωτικό νηπιαγωγείο (Birds) μέχρι που απαξιώθηκε πλήρως (στα τέλη της δεκαετίας του 1990) και παρέμεινε κλειστό και εγκαταλειμμένο (αναφέρονται διάφορες δικαστικές διαμάχες κλπ).

Στις επόμενες δυο εικόνες, το υπό εξέταση γωνιαίο κτίριο, όπως καταγράφηκε για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ "Ο Πειραιάς του Τσαρούχη" (παραγωγής αρχών δεκαετίας 1980). Όπως μπορεί κάποιος να παρατηρήσει, στο ισόγειο τμήμα του κτιρίου και στην μεταλλική αυλόπορτα στη συμβολή των οδών Λουκά Ράλλη και Βασιλέως Γεωργίου Β' διακρίνεται το έμβλημα των ιδιωτικών Εκπαιδευτηρίων Birds ενώ στους εξώστες του άνω ορόφου - τόσο στην όψη της Βασιλέως Γεωργίου Β' όσο και στην όψη της Γρηγορίου Λαμπράκη - υπήρχε ακόμα η λευκή πινακίδα της Ανωτέρας Σχολής Μηχανικών Εμπορικού Ναυτικού (ΑΣΜΕΝ) "Αναξαγόρας":

Το υπό εξέτασιν κτίριο, το οποίο κηρύχθηκε διατηρητέο τον Ιούλιο του έτους 1982, όπως καταγράφηκε περί τα τέλη της δεκαετίας του 1980, από την λεωφόρο Βασιλέως Γεωργίου Β', για λογαριασμό του ΥΠΕΚΑ. Όπως μπορεί κάποιος να παρατηρήσει, στο κτίριο στεγάζονταν τα προαναφερθέντα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια Birds (σσ. στο φωτογραφικό κάδρο διακρίνεται μάλιστα ένα εκ των σχολικών οχημάτων) ενώ στο ισόγειο τμήμα λειτουργούσε το κατάστημα πώλησης επίπλων του Γεωργακόπουλου καθώς επίσης έτερο κατάστημα νεωτερισμών.

Λεπτομέρεια εξώστη στον οποίο καταγραφόταν η κίτρινη σημαία των ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων Birds.

Στην επόμενη φωτογραφία (εκ προσωπικού αρχείου - Μάρτιος 2003), στα αριστερά καταγράφεται η υπό εξέτασιν πάλαι ποτέ οικία Σπυρίδωνος Μεταξά η οποία βρισκόταν σε φάση αποκατάστασης ενώ στα δεξιά, στην απέναντι των λεωφόρων Βασιλέως Γεωργίου Α' και Γρηγορίου Λαμπράκη, καταγραφόταν το ισόγειο κτίριο όπου στεγάζονταν τα Levi's Stores. 

Δοθείσης της ευκαιρίας, αξίζει να αναφέρουμε πως το υπό εξέταση διατηρητέο κτίριο αποκαταστάθηκε πλήρως την περίοδο 2001-2005, από το αρχιτεκτονικό γραφείο A&M Architects Μαυρολέων και Παπαοικονόμου, σε στατική μελέτη, εφαρμογή και γενική επίβλεψη των πολιτικών μηχανικών Άρη Δημητρίου και Όμηρου Ιωακειμίδη.

Εκτός από την επισκευή και αποκατάσταση των όψεων του κτιρίου, του εξωτερικού διακόσμου, την επισκευή και την ανά-διαρρύθμιση του εσωτερικού του κτιρίου, προστέθηκαν ένα υπόγειο, δυο νέα κλιμακοστάσια και ανελκυστήρες. Επίσης, κατασκευάστηκε ένα νέο οκταώροφο κτίριο με τρία υπόγεια σε επαφή με το νεοκλασικό διατηρητέο. 

Μετά την αποκατάστασή του, η επιβλητική πρώην έπαυλις Σπυρίδωνος Μεταξά πέρασε στα χέρια των επιχειρηματιών αδελφών Γλου αποτελώντας την "ναυαρχίδα" των καταστημάτων ένδυσης (Glou Premium) κατά την περίοδο ακμής των επιχειρήσεων των τελευταίων (περίοδος 2000-2010 περίπου), ενώ στο ισόγειο τμήμα επί της λεωφόρου Γρηγορίου Λαμπράκη λειτούργησε το Glou Café. 

Ενδεικτικές βραδυνές φωτογραφικές καταγραφές του κτιρίου κατά το έτος 2008:

Μετά την οικονομική κατάρρευση των επιχειρήσεων των αδελφών Γλου, το κτίριο προσημειώθηκε από τραπεζικό όμιλο (έτος 2015), διατέθηκε προς πώληση και αποκτήθηκε εν τέλει από την εταιρία Grivalia Properties έναντι τιμήματος περί των 4 εκατομμύρια ευρώ (Δεκέμβριος 2017).

• Η οικία Μεταξά τότε και σήμερα

Στις δυο σημερινές συνθέσεις / αντιπαραβολές του Πειραιά του "χθες και του σήμερα" παρουσιάζουμε την παλαιά οικία Μεταξά, από δυο διαφορετικές οπτικές γωνίες και σε τρεις διαφορετικές χρονικές περιόδους.

Στην πρώτη σύνθεση / αντιπαραβολή χρησιμοποιούμε ως βάση μια φωτογραφία από τα μέσα της δεκαετίας του 1950. Την εποχή εκείνη, στο ισόγειο τμήμα του κτιρίου στεγαζόταν επιχείρηση εμπορίας επίπλων ενώ στον άνω όροφο έδρευε τεχνική σχολή. Αξιοσημείωτο το γεγονός, πως οι στάσεις των λεωφορείων / τρόλεϊ, και στις δυο πλευρές του δρόμου, φέρουν από τότε μέχρι και τις ημέρες μας την ονομασία "Μεταξά".

Ακολουθεί η σχετική αντιπαραβολή "του χθες με το σήμερα" όπως παρουσιάζεται μέσα από το προσωπικό πρωτότυπο project Πειραιάς Retronaut:

Στη δεύτερη σύνθεση / αντιπαραβολή χρησιμοποιούμε ως βάση μια σαφέστατα πιο πρόσφατη ασπρόμαυρη φωτογραφία της δεκαετίας του 1980, από την εποχή που στο κτίριο στεγαζόταν το ιδιωτικό νηπιαγωγείο Birds:

Ακολουθεί η σχετική αντιπαραβολή του χθες με το σήμερα από τη συμβολή της λεωφόρου Βασιλέως Γεωργίου με την οδό Γρηγορίου Λαμπράκη:

• Σύγχρονες φωτογραφίες του πρώην Μεγάρου Σπυρίδωνος Μεταξά

Με τη βοήθεια του φωτογραφικού φακού, θα επιχειρήσουμε ευθύς αμέσως μια μικρή "περιήγηση" στη πρόσοψη του κτιρίου αυτού που προσδίδει μια διαφορετική νότα στην πόλη του Πειραιά, με τα ιδιαίτερα "χρώματα" τα οποία κυριαρχούν στους εξωτερικούς τοίχους, τα εντυπωσιακά αγάλματα στην ταράτσα, τον κήπο με τους φοίνικες (οι οποίοι λογικά φυτεύτηκαν όταν οικοδομήθηκε το κτίριο), τα μπαλκόνια με τους παραστάδες, τα περίτεχνα κιγκλιδώματα με τα οικόσημα της οικογενείας "Μεταξά" και τους εντυπωσιακούς εξώστες. Επίσης δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως στο "σώμα" του κτιρίου έχουν ενσωματωθεί (κρυφές και φανερές) πηγές φωτισμού που το κάνουν να εμφανίζεται ιδιαίτερα όμορφο και φωτεινό τα βράδια ενώ οι στολισμοί του - ιδιαίτερα τα Χριστούγεννα - είναι εξόχως εντυπωσιακοί.

Ακολουθούν ορισμένες ενδεικτικές φωτογραφικές καταγραφές του υπό εξέτασιν κτιρίου από τις αρχές της δεκαετίας του 2010. 

Η είσοδος από την οδό Γρηγορίου Λαμπράκη όπου τότε λειτουργούσε το Glou Cafe:

Το υπό εξέτασιν ακίνητο όπως καταγράφηκε από τη συμβολή της λεωφόρου Γρηγορίου Λαμπράκη με τη λεωφόρο Βασιλέως Γεωργίου Β'. 

Οικόσημο της οικογενείας Μεταξά στο οποίο αναγράφονται τα αρχικά του Σπυρίδωνος Α. Μεταξά (Σ.Α.Μ) πλαισιωμένα από τα φύλλα τους καρπούς της αμπέλου, στο κιγκλίδωμα της εξωτερικής αυλόπορτας επί της λεωφόρου Βασιλέως Γεωργίου Β' - παρόμοια κατασκευή υπάρχει και στην αυλόπορτα της εισόδου επί της οδού Γρηγορίου Λαμπράκη:

Φωτογραφικές αποτυπώσεις των αγαλμάτων που κοσμούν τη στέγη του κτιρίου:

Διακοσμητικές λεπτομέρειες της πρόσοψης του κτιρίου - κεντρικός εξώστης άνω ορόφου:

Άποψη του κτιρίου από τη συμβολή των οδών Λουκά Ράλλη και Βασιλέως Γεωργίου Β', έναντι του Αγάλματος της Μητέρας. 

Αξίζει στο σημείο να αναλογιστούμε θαυμάζοντας αυτό το αρχιτεκτονικό κομψοτέχνημα της πόλεως πως ο Πειραιεύς δεν υπήρξε ανέκαθεν το γκρίζο και βρώμικο "αχούρι" που όλοι μας γνωρίζουμε και βιώνουμε τη σήμερον ημέρα. 

Ο Πειραιάς υπήρξε ένα παραθαλάσσιο χωριό, με αυξανόμενο πληθυσμό, ένα κέντρο μόχθου και εργατιάς, με σημείο αναφοράς το λιμάνι, το εμπόριο και τη ναυτιλία. Ένα μεγάλο μέρος της πόλης καλυπτόταν από πλήθος παραγκών, παραπηγμάτων (ειδικότερα μετά το '22) και φτωχόσπιτων αλλά πέραν αυτών όμως, ο Πειραιάς διέθετε κεντρικές οδικές αρτηρίες ευρωπαϊκών προδιαγραφών, με απόλυτη ρυμοτομία και πολλά δέντρα, όπου είχαν ανεγερθεί πανέμορφα κτίρια, όπως αυτό που μόλις παρουσιάσαμε, τα οποία φρόντισαν - ως επί το πλείστον οι ίδιοι οι "Πειραιώτες" - να τα "εξαφανίσουν" κατά τη διάρκεια των περασμένων δεκαετιών στο βωμό της αντιπαροχής και της ανάγκης για την απόκτηση διαμερίσματος με μπάνιο και μπιντέ.

Το υπό εξέταση κτίριο όπως καταγράφηκε φωτογραφικά την άνοιξη του έτους 2012:

 

Άποψη της εκ νέου ανεκμετάλλευτης πρώην οικίας Μεταξά κατά το καλοκαίρι του έτους 2016:

Άποψη της πρώην επαύλεως της οικογενείας Μεταξά, από τη συμβολή των λεωφόρων Γρηγορίου Λαμπράκη και Βασιλέως Γεωργίου Α', κατά το καλοκαίρι του έτους 2017. Αξιοσημείωτο το μεγάλο αεροπανό το οποίο κρέμεται από τον εξώστη του δευτέρου ορόφου επί της λεωφόρου Γρηγορίου Λαμπράκη το οποίο αναφέρει πως ολόκληρο το διατηρητέο "ΔΙΑΤΙΘΕΤΑΙ" με αναφορά και στους προς εκμετάλλευση χώρους (ισόγειο 380 τ.μ., υπόγειο 389 τ.μ. και όροφοι 608 τ.μ.)

Η πρώην οικία της οικογενείας Μεταξά όπως διακρίνεται από το ύψος του Αγάλματος της Μητέρας κατά τον μήνα Νοέμβριο του έτους 2017:

Η υπό εξέτασιν πρώην έπαυλις της οικογενείας Μεταξά όπως καταγράφηκε την Πρωτοχρονιά του έτους 2020, εν μέσω lockdown: 

Η επιβλητική πρώην έπαυλις της οικογενείας Μεταξά όπως καταγράφηκε φωτογραφικά το χιονισμένο πρωινό της 16ης Φεβρουαρίου του έτους 2021:

 

 

 

 

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Στο εσωτερικό της οικίας Μεταξά [Open House 2018]

Η ιστορία της κονιακοποιίας Μεταξά (Metaxa)

Ο Γιάννης Τσαρούχης και ο Πειραιάς

Ο Πειραιάς του Τσαρούχη (1980)

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:

• "Πειραιάς 1834-1921", Σταματίνας Μαλικούτη, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς
• "Το Ιστορικό Κέντρο του Πειραιά - Διάσωση και Τουριστική Ανάπτυξη", Σταματίνας Μαλικούτη (Ηλεκτρονικό Αρχείο)
• "Νεοκλασικά Σπίτια της Αθήνας και του Πειραιά", Φωτογραφικό Λεύκωμα, Στέλιος Σκοπελίτης (1975)
• Πειραιώς Ενθύμια: Ιακώβου Βαγιάκη - Περιοδική Έκδοση Ελληνογαλλικής Σχολής Πειραιά "Ο Άγιος Παύλος", Τεύχος 5 - Μέρος Α'
• Τύπος Εποχής / Οδηγοί Πόλεως

Φωτογραφίες: 

• Οι ιστορικές φωτογραφίες παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών.
• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος καθώς και οι συνθέσεις / αντιπαραβολές ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.