ΠΕΙΡΑΙΑΣ: ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ [ΚΑΣΤΕΛΛΑ]

Ο μεγάλος περιφερειακός παραθαλάσσιος δρόμος στους πρόποδες του λόφου της Καστέλλας που οδηγούσε από την πλατεία Αλεξάνδρας προς το νέο Φάληρο αποτέλεσε από πολύ νωρίς, κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, προορισμός οικοδόμησης εξοχικών κατοικιών και επαύλεων. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι στα μέσα προς τέλη του 19ου αιώνα, ο "πολιτισμός" σταματούσε στην πλατεία Αλεξάνδρας και στη συνοικία των επαύλεων του Τσίλλερ και πως ο επόμενος σταθμός συνάθροισης κάποιων οικιών ήταν το "ψαροχώρι" του Τουρκολίμανου (Μικρολίμανο). Στην υπόλοιπη διαδρομή μπορούσε κανείς να συναντήσει διάσπαρτες μεμονωμένες επαύλεις, οικίες και αγροικίες. Η σύγχρονη οδός ή λεωφόρος Αλέξανδρου Παπαναστασίου, καταγραφόμενη παλαιότερα ως λεωφόρος Βασιλέως Παύλου σύμφωνα με την προγενέστερη ονομασία της, αποτελούσε τμήμα της ευρύτερης λεωφόρου Φαλήρου, η οποία ονομαζόταν κατ' αυτόν τον τρόπο ακριβώς επειδή οδηγούσε από και προς το κοσμικό και πολυσύχναστο προάστιο του νέου Φαλήρου.

• Λεωφόρος Βασιλέως Παύλου και Καραγεώργη Σερβίας

Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960, στο ύψος της συμβολής της πάλαι ποτέ λεωφόρου Φαλήρου με την οδό Καραγεώργη Σερβίας, ο επισκέπτης του Πειραιώς μπορούσε να αντικρίσει την κάτωθι ειδυλλιακή εικόνα:  

Οι εικονιζόμενες, εξαιρετικής αρχιτεκτονικής, εν σειρά αστικές οικίες και επαύλεις, μεταξύ των οποίων η οικία της οικογένειας Παπαηλίου, διαδέχονταν η μια την άλλη, δημιουργώντας ένα καλαίσθητο μέτωπο κτιρίων στην κεντρική περιφερειακή οδό του λόφου της Καστέλλας. Η πρόσβαση στις εν λόγω οικίες επιτυγχανόταν με σκαλιά, ενώ υπήρχε σύνδεση με τον ακριβώς επόμενο παράλληλο δρόμο, ήτοι την σημερινή οδό Μανούσου Κούνδουρου. 

Στα μέσα της δεκαετίας του '60, τα προαναφερθέντα κτίρια καταγράφηκαν στα πλάνα της ασπρόμαυρης ελληνικής κωμικής ταινίας παραγωγής του 1964 "Έξω φτώχεια και καλή καρδιά" με πρωταγωνιστή τον Θανάση Βέγγο ο οποίος ανεβαίνοντας την πέτρινη κλίμακα κατέληγε στην εξώπορτα του (κατεδαφισμένου) κτιρίου που υπήρχε στον αριθμό "15" της λεωφόρου Φαλήρου.

Από τα ως άνω εν σειρά κτίρια, αρχικά κατεδαφίστηκε η παραδοσιακή οικία στο οικόπεδο της οποίας κατασκευάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1970 το ξενοδοχείο Cavo D'Oro, ιδιοκτησίας Φωτάκου, ενώ λίγο αργότερα κατεδαφίστηκαν οι παρακείμενες οικίες για την κατασκευή του νυχτερινού κέντρου - εστιατορίου με την επωνυμία Amadeus, επίσης ιδιοκτησίας Φωτάκου, στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το super market AB Βασιλόπουλος.

Απέναντι από το μέτωπο των προαναφερομένων διαδοχικών κατοικιών, στο σημείο όπου στις μέρες μας (21ος αιώνας) υφίσταται ένας ανοιχτός δημόσιος χώρος ο οποίος έχει καταληφθεί από τραπεζοκαθίσματα και σταθερές κατασκευές (πέργκολες) καφετεριών, υπήρχαν παραπήγματα και δυο ταβέρνες ("Χωριάτικη Ταβέρνα" και "Καλύβα") οι οποίες απαλλοτριώθηκαν κατά το έτος 1969, επί ημερών δημαρχίας Αριστείδη Σ. Σκυλίτση.

Φωτογράφος Γ. Σαματούρας - Αρχείο: ΕΛΙΑ

Μια λεπτομέρεια της προαναφερόμενης "Χωριάτικης Ταβέρνας", με τη χαρακτηριστική πινακίδα που αναγράφει "Όλα με το κιλό / Όλα της ώρας" στη συμβολή της οδού Καραγεώργη Σερβίας με την παλιά λεωφόρο Φαλήρου:

Φωτογράφος Γ. Σαματούρας - Αρχείο: ΕΛΙΑ

Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός πως οι αδιάφορες αρχιτεκτονικά εγκαταστάσεις αυτών των δυο μεταπολεμικών ταβερνών, φέρονται να αποτελούσαν απομεινάρια της παλαιότερης οικίας του μεγαλοκτηματία Καμπά, περί τα μέσα του 19ου αιώνα. Σύμφωνα όμως με προφορικές μαρτυρίες που βρίσκονται στη διάθεση του παρόντος ιστολογίου, προπολεμικά και μέχρι το έτος 1941, στο εικονιζόμενο σημείο βρισκόταν η οικία της οικογενείας Παναγιώτη και Άννας Παπαμιχαλόπουλου, οι οποίοι διέμεναν εκεί με τα τέσσερα παιδιά τους μέχρι τους βομβαρδισμούς του Πειραιά. 

Λεπτομέρεια από αεροφωτογραφία του έτους 1915

Η εν λόγω οικία, κατασκευής των αρχών του 20ου αιώνα, ανήκε στην Άννα Παπαμιχαλοπούλου, το γένος Οδυσσέα Κούμς, εξ ημισείας μαζί με τον αδελφό της Δημήτριο Κούμς, ο οποίος μεταπολεμικά διατέλεσε Πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Πειραιά επί σχεδόν δυο δεκαετίας. Μετά την προαναφερθείσα απαλλοτρίωση που έλαβε χώρα με συνοπτικές διαδικασίες επί ημερών δημαρχίας Αριστείδη Σ. Σκυλίτση, το ποσό το οποίο επιδικάστηκε δόθηκε στους δικαιούχους, ήτοι στα αδέλφια Άννα Παπαμιχαλόπουλου και Δημήτριο Κούμς. Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός πως το προϋπάρχον προπολεμικό αρχοντικό διέθετε αυλή με φοινικόδεντρα, κάτω από τα οποία συχνά φωτογραφίζονταν οι νύφες εκείνων των καιρών! 

Ορμώμενος από την ως άνω σειρά αρχειακών φωτογραφικών καταγραφών, παραθέτουμε την κάτωθι σύνθεση / αντιπαραβολή του Πειραιά του "χθες και του σήμερα", μέσα από το προσωπικό πρωτότυπο project Πειραιάς / Piraeus Retronaut, στην οποία είναι παραπάνω από εμφανής η χαοτική αλλαγή του αστικού τοπίου.

Από την προαναφερόμενη σειρά κατοικιών σε τούτο το τμήμα της πάλαι ποτέ λεωφόρου Φαλήρου, στις μέρες μας (21ος αιώνας), έχει απομείνει μονάχα η εγκαταλειμμένη πρώην οικία της οικογενείας Παπαηλιού:

• Οδός Βασιλέως Πέτρου Σερβίας και Επιδαύρου

Η μικρή οδός Βασιλέως Πέτρου Σερβίας αναφέρεται βεβαίως στον Πέτρο Καραγεώργεβιτς (Петар I Карађорђевић, Petar I Karađorđević) τελευταίο κάτοχο του στέμματος του Βασιλείου της Σερβίας. Στην επόμενη ιστορική φωτογραφία του Γ. Σαματούρα από τα μέσα της δεκαετίας του 1960, από τα ψηφιοποιημένα αρχεία του ΕΛΙΑ, διακρίνουμε την οδό Πέτρου Σερβίας στο ύψος της συμβολής αυτής με την ανερχόμενη εκ Τουρκολίμανου οδό Επιδαύρου ενώ στο βάθος διακρίνεται ο πύργος (οικία) της οικογενείας Οριγώνη. 

Φωτογράφος Γ. Σαματούρας - Αρχείο: ΕΛΙΑ

Χρησιμοποιώντας ως βάση την παραπάνω ιστορική ασπρόμαυρη φωτογραφία των μέσων της δεκαετίας του 1960, παραθέτουμε μια ακόμη σύνθεση - αντιπαραβολή του Πειραιά του "χθες και του σήμερα" στην οποία μπορούμε να παρατηρήσουμε τη μικρή μεταβολή του αστικού περιβάλλοντος. Στο βάθος αμφοτέρων λήψεων, σύγχρονης και παλαιάς, κυριαρχεί η προαναφερόμενη έπαυλις της οικογενείας Οριγώνη, οικία στην οποία είχε φιλοξενηθεί ο βασιλέας Πέτρος της Σερβίας στις αρχές του 20ου αιώνα.

Παρατηρώντας με προσοχή τις δυο φωτογραφίες αντιλαμβανόμαστε ότι στο μικρό αλσύλλιο που βρίσκεται έναντι της εκκλησίας του Αγίου Χαράλαμπου υφίσταται εδώ και δεκαετίες ο ίδιος μετασχηματιστής - πυλώνας ηλεκτρικού ρεύματος.

Η σύγχρονη φωτογραφία του έτους 2010 που χρησιμοποιήθηκε στην παραπάνω αντιπαραβολή:

Διαβάστε σχετικά θέματα:

Ο Πύργος της Οικογένειας Οριγώνη

Η ιστορία του Ι.Ν. Αγίου Χαραλάμπους στην Καστέλλα.

Πειραιάς "Τότε και Σήμερα" - Στην οδό Καραγεώργη Σερβίας.

Η ιστορία της οικίας Παπαηλιού στην Καστέλλα

Ξενοδοχείο Cavo D'Oro (Καστέλλα)

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων. Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από: 

• Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ)
• Τύπος Εποχής - Συλλεκτικοί Χάρτες - Οδηγοί Πόλεως
• Προφορικές Μαρτυρίες

Φωτογραφίες: 

• Οι ιστορικές φωτογραφίες παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών. 
• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος καθώς και οι συνθέσεις / αντιπαραβολές ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED). 
• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο. 
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.