ΙΩΝΙΔΕΙΟΣ ΠΡΟΤΥΠΟΣ ΣΧΟΛΗ ΠΕΙΡΑΙΩΣ [1847]

Η σύγχρονη Ιωνίδειος Πρότυπος Σχολή Πειραιώς αποτελεί ουσιαστικά μετεξέλιξη του αρχαιότερου δευτεροβάθμιου σχολείου που ιδρύθηκε και λειτούργησε στην πόλη του Πειραιώς, γεγονός το οποίο δικαίως καθιστά το εν λόγω σχολείο σημείο αναφοράς της πόλεως.

Η ιστορία της Ιωνιδείου ξεκινά ουσιαστικά από το 1844, όταν ο τότε Δήμαρχος Πειραιά Πέτρος Ομηρίδης Σκυλίτσης (1841-1845 και 1848-1854) απευθύνθηκε με σχετική επιστολή στον γνωστό για τις ευεργεσίες του (ανέγερση του σημερινού Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών), εξ Κωνσταντινούπολης μεγαλέμπορο Κωνσταντίνο Ιωνίδη-Ιπλιξή (Ιπλικτσή) ο οποίος διέμενε στο Λονδίνο, ζητώντας τη βοήθειά του και τη συνδρομή του για την ίδρυση σχολείων στον Πειραιά, αν και ο τελευταίος δεν είχε ουσιαστικούς δεσμούς με την πόλη του Πειραιώς. Με απαντητική επιστολή του στις 21 Δεκεμβρίου 1844, ο Ιωνίδης δήλωσε ότι θα διέθετε το άκρως σημαντικό ποσό των 30.000 δραχμών για την ανέγερση κτιρίου όπου θα στεγάζονταν το "Ελληνικόν και Αλληλοδιδακτικόν Σχολείον", υπό τον όρο να αγοραστεί και να διατεθεί από το Δήμο Πειραιά το κατάλληλο οικόπεδο, αλλά και να αναληφθούν από το Δήμο οι δαπάνες του σχολείου που θα ανεγειρόταν.

Στις 11 Ιανουαρίου του 1845, το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Πειραιά αποδέχθηκε "... την δωρεάν του φιλογενούς και φιλόκαλου ανδρός κ. Κωνσταντίνου Ιωνίδη και διομολογεί την προς αυτόν βαθυτάτην ευγνωμοσύνην του...". 

Δύο χρόνια αργότερα, κατά το έτος 1847, επί δημαρχίας του Αντωνίου Θεοχάρη, ξεκίνησε η οικοδόμηση του σχολείου στο οικόπεδο όπου βρίσκεται στις μέρες μας η σύγχρονη Ιωνίδειος Σχολή. Στις 21 Μαΐου του ίδιου χρόνου έλαβαν χώρα τα εγκαίνια τόσο του "Ελληνικού Σχολείου" όσο και του "Αλληλοδιδακτικού Δημοτικού" τα οποία έφεραν από κοινού την ονομασία "Ιωνίδεια Σχολεία", ενώ ο δωρητής διέθεσε 10.000 δραχμές επιπλέον για τις πρώτες ανάγκες του σχολείου και για τη δημιουργία βιβλιοθήκης. Κατ'αυτόν τον τρόπο, η πόλη του Πειραιώς αποκτούσε επισήμως το πολυπόθητο πρώτο δημοτικό εκπαιδευτήριο, γεγονός εξόχως σημαντικό καθώς μέχρι εκείνη τη στιγμή, λόγω της σχετικής οικονομικής αδυναμίας και ανεπάρκειας του Δήμου, τα όποια υφιστάμενα σχολεία στεγάζονταν σε διάφορα ενοικιαζόμενα και συνήθως ακατάλληλα κτίρια ανά την πόλη.

Προσωπογραφία Κωνσταντίνου Ιωνίδη-Ιπλιξή (17.03.1775 - 12.11.1852)

Στην κάτωθι φωτογραφία εποχής, το σχολικό κτίριο - δωρεά του Κωνσταντίνου Ιωνίδη-Ιπλιξή, στο οποίο στεγάστηκαν το Ελληνικόν (Σχολαρχείον) και το Αλληλοδιδακτικόν Σχολείον του Πειραιώς, όπως καταγράφηκε σε μια λήψη από την μη διαμορφωμένη πλατεία Κοραή:

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως στην πόλη του Πειραιά, μέχρι και το έτος 1862, δεν υπήρχε δημόσιο Γυμνάσιο. Επί δημαρχίας Λουκά Ράλλη, εγκαινιάστηκε και ξεκίνησε τη λειτουργία του (στις 27 Νοεμβρίου 1862) το πρώτο Γυμνάσιο της πόλης, το οποίο στεγάστηκε αρχικά στην οικία Στεφάνου Ράλλη, επί της οδού Αγίου Κωνσταντίνου, μεταξύ της οδού Καραΐσκου και της (σημερινής) λεωφόρου Ηρώων Πολυτεχνείου. Η λειτουργία του Γυμνασίου σταθεροποιήθηκε παρά τους κλυδωνισμούς της διετίας 1869-1871 και ο Δήμος Πειραιά αποφάσισε "να αναλάβη εσαεί ως σαρξ εαυτού την συντήρησιν του εν Πειραιεί Γυμνασίου συνεισφέροντος διαρκώς του Δημοσίου εξακισχιλίας δραχμάς κατ'έτος, αλλ' υπό τον όρον να επιβάλη εις τους μαθητάς δίδακτρα". Το δημοτικό οικοδόμημα το οποίο προοριζόταν να στεγάσει το Α' Γυμνάσιον της πόλεως, στο οικόπεδο δίπλα στα σχολεία των Ιωνιδών επί της πλατείας Κοραή περατώθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1870 και λειτούργησε κατά το σχολικό έτος 1876-1877.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1880, ο Παντολέων Καμπούρογλου, στο έργο του "Ιστορία του Πειραιώς από του 1833-1882 έτους", καταγράφει το Αλληλοδιδακτικόν Σχολείον Ιω(α)ννίδου (σσ. ορθογραφικό/τυπογραφικό λάθος), στο οποίο φοιτούσαν 370 μαθητές, ως εξής: 

Πηγή: "Ιστορία του Πειραιώς από του 1833-1882 έτους" - Π. Καμπούρογλου

Στις αρχές του 20ου αιώνα, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στον Πλήρη Οδηγό του Πειραιώς του 1906-1907, το Α' Σχολαρχείον "εν τη πλατεία Κοραή", λειτουργούσε υπό τον Σχολάρχη Αθ. Χριστογιαννόπουλο με την συνδρομή των Ελληνοδιδασκάλων Ε. Βαρίνου, Κ. Μολυβαδά, Γ. Μαντινείου, Α. Παρασκευόπουλου, Τ. Τσαλίκη και του Γυμναστή Ν. Ρουσόπουλου.

Στο επόμενο δίγλωσσο επιστολικό δελτάριο του 1916 (περίοδος Β' Αγγλογαλλικής κατοχής του Πειραιά) εικονίζονται στα αριστερά το Α' (δημόσιο) Γυμνάσιον Πειραιά (κτίριο κατεδαφισμένο - στη θέση του οποία βρίσκεται σήμερα όπως προείπαμε το Δημαρχείο της πόλης) και στα δεξιά αυτού το αρχικό κτίριο των σχολείων των Ιωνίδων (κτίριο επίσης κατεδαφισμένο - στη θέση του οποίου βρίσκεται η σημερινή Ιωνίδειος Πρότυπος Σχολή). Στο ίδιο φωτογραφικό κάδρο, άξια μνείας και παρατήρησης είναι τα αντίσκηνα των γαλλικών στρατευμάτων κατοχής επί της πλατείας Κοραή ενώ στο βάθος ξεχωρίζει ο όγκος του κτιρίου του Χατζηκυριάκειου Ορφανοτροφείου Θηλέων.

Τα σχολεία της πλατείας Κοραή - Περίοδος Β' Αγγλογαλλικής Κατοχής

Στο κάτωθι δίγλωσσο επιστολικό δελτάριο της ιδίας εποχής το οποίο τιτλοφορείται "Πειραιεύς: πλατεία Κοραή / Pirée: Place Corais" παρατηρείστε το υπό εξέτασιν κτίριο του Σχολείου των Ιωνίδων όπου διακρίνεται και η επιγραφή "Λαϊκόν Αναγνωστήριον":

Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, το αρχικό κτίριο των σχολείων των Ιωνιδών λόγω παλαιότητας (κατασκευής 1847) αδυνατούσε να ανταποκριθεί στις ανάγκες που είχαν διαμορφωθεί μετά από σχεδόν  9 δεκαετίες λειτουργίας και χρήσης. Έτσι λοιπόν αποφασίστηκε η κατεδάφιση του ιστορικού κτιρίου και η ανέγερση ενός νέου κτιριακού συγκροτήματος σχήματος "Π". Τα δυο σκέλη του κτιρίου "έβλεπαν" αντίστοιχα την πλατεία Κοραή (πεζόδρομος Ιακ. Δραγάτση) και την οδό Σωτήρος Διός ενώ το οριζόντιο τμήμα την λεωφόρο Ηρώων Πολυτεχνείου. Σύμφωνα με τα σχέδια, τα τμήματα της οδού Σωτήρος Διός και της κεντρικής λεωφόρου Ηρώων Πολυτεχνείου θα ήταν τριώροφα ενώ το τμήμα της πλατείας Κοραή θα αποτελείτο από τέσσερις ορόφους. Με την ύπαρξη ισογείων καταστημάτων (τα οποία κατασκευάστηκαν κατόπιν αποφάσεως της Σχολικής Εφορίας), η Σχολή θα λαμβάνει έσοδα από την ενοικίαση αυτών τα οποία επενδύονταν τόσο για την βελτίωση των εγκαταστάσεων όσο και για τη δημιουργία εργαστηρίων, τη χρηματοδότηση εκδόσεων, την διενέργεια εκδηλώσεων κλπ.

Το νέο κτίριο σχολικό θεμελιώθηκε στις 30 Οκτωβρίου 1933. Η δαπάνη για την ανέγερση καλύφθηκε από δάνειο που συνήψε η προαναφερθείσα Σχολική Εφορία με το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, βάζοντας υποθήκη το οικόπεδο. Την ίδια χρονική στιγμή, κατά το σχολικό έτος 1933-1934, το Α' Γυμνάσιο μετονομάστηκε σε Σχολή Μέσης Εκπαιδεύσεως Πειραιώς (Σ.Μ.Ε.Π.). 

Στην κάτωθι ασπρόμαυρη μεταπολεμική αρχειακή φωτογραφία, το νέο κτίριο της Ιωνιδείου Προτύπου Σχολής με τα ισόγεια καταστήματα, σε μια άποψη από την πλατεία Κοραή.

Κατά την τριετία 1935-1938 ολοκληρώθηκε σταδιακά η αποπεράτωση του νέου σχολικού κτιρίου όπου εγκαταστάθηκε η Σ.Μ.Ε.Π. Αξιοσημείωτο είναι δε το γεγονός πως, κατά την περίοδο της ανοικοδόμησης του νέου κτιρίου, η Σχολή στεγάστηκε στα υπόγεια του Πειραϊκού Συνδέσμου!

Κατά το σχολικό έτος 1946-1947, η Σχολή μετονομάστηκε σε Α' Πρότυπον Γυμνάσιον Αρρένων Πειραιώς.

Κατά τη δεκαετία 1951 – 1961, διευθυντής της Ιωνιδείου Σχολής υπήρξε ο γνωστός εκπαιδευτικός και φιλόλογος Αλέξανδρος Καρανικόλας (1911-1982). Το έτος 1957 η Σχολή έγινε ισότιμη με την Βαρβάκειο Πρότυπο Σχολή και τα Πειραματικά Σχολεία του Πανεπιστημίου Αθηνών και Θεσσαλονίκης. 

Τον Μάιο του έτους 1962 τη διεύθυνση της Ιωνιδείου Σχολής ανέλαβε ο Χρήστος Κεφάλας, ο οποίος παρέμεινε στη θέση αυτή μέχρι το 1972. Κατά την περίοδο αυτή, η Σχολή εξοπλίστηκε με τα απαραίτητα για το έργο της μέσα και όργανα ενώ ιδρύθηκαν εργαστήρια Φυσικής και Χημείας, Βιολογίας, Μετεωρολογίας, Αίθουσα μουσικής, Σχεδιαστήριο, Ενόργανο Γυμναστήριο, Βιβλιοθήκη καθηγητών, Ψυχολογικό εργαστήριο, Ιατρείο, Γραφείο Κοινωνικού Λειτουργού, Γραφείο Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Σχολή Γονέων. 

Πλατεία Κοραή - Οδός Βασιλέως Κωνσταντίνου

Τον Ιούνιο του 1963, κατόπιν σχετικής απόφασης του τότε Υπουργού Παιδείας Γ. Κασιμάτη, το Α΄ Πρότυπον Γυμνάσιον Αρρένων Πειραιώς μετονομάστηκε εκ νέου σε "Ιωνίδειο Πρότυπο Σχολή Πειραιώς". 

Πλατεία Κοραή - Οδός Βασιλέως Κωνσταντίνου και Βασιλεώς Γεωργίου Α'

Ιωνίδειος Πρότυπος Σχολή

[Ενδεικτική αναφορά στην ιστορική Ιωνίδειο Πρότυπο Σχολή του Πειραιώς από τον Τύπο του έτους 1969]

[Ενδεικτική αναφορά στο ρεκόρ επιτυχίας των μαθητών της Ιωνιδείου Σχολής Πειραιώς στις Πανελλήνιες Εξετάσεις κατά το έτος 1970]:

Το 1976, μετά τον διαχωρισμό του εξαταξίου Γυμνασίου σε τριτάξιο Γυμνάσιο και τριτάξιο Λύκειο, η Ιωνίδειος Πρότυπος Σχολή Πειραιώς χωρίστηκε αναλόγως στο Γυμνάσιο Ιωνιδείου Προτύπου Σχολής και στο Λύκειο Ιωνιδείου Προτύπου Σχολής. Τρία χρόνια αργότερα, κατά το σχολικό έτος 1979-1980, στην Ιωνίδειο Σχολή φοίτησαν για πρώτη φορά μαζί αγόρια και κορίτσια.

Στην επόμενη έγχρωμη φωτογραφία περί τα μέσα προς τέλη της δεκαετίας του 1960, η πλατεία Κοραή με πολύχρωμα τραπεζοκαθίσματα του καφέ-ζαχαροπλαστείου "Στάνη" της οικογενείας Κουντούρα, αριστερά το κτίριο της υπό εξέτασιν Ιωνιδείου Σχολής με το κατάστημα ένδυσης των αδελφών Ανδριανόπουλων στο ισόγειο ενώ απέναντι ακριβώς καταγράφεται το υπό κατασκευή κτίριο γραφείων και ισόγειων καταστημάτων ιδιοκτησίας της κοινότητας Χάρακα Λακωνίας (κληροδότημα Γ.Ν. Πετρολέκα) καθώς και η Ράλλειος Σχολή Θηλέων προ της κατεδαφίσεως της από τον Αριστείδη Σκυλίτση:

Πλατεία Κοραή - Ιωνίδειος Σχολή

Στις 14 Φεβρουαρίου του 1981 ιδρύθηκε ο Σύνδεσμος Αποφοίτων Π.Σ.Μ.Ε – Ιωνιδείου Προτύπου Σχολής. 

Από το έτος 1985, μετά την κατάργηση των λεγόμενων "Πρότυπων" σχολείων, η Ιωνίδειος Σχολή φέρει την ονομασία, "Πειραματικό Γυμνάσιο Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά" και "Γενικό Πειραματικό Λύκειο Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά".

Δυο χρόνια αργότερα, τον Απρίλιο του 1987, κατόπιν σχετικής απόφασης του Καταστατικού του προαναφερόμενου Συνδέσμου Αποφοίτων Π.Σ.Μ.Ε. - Ιωνιδείου Προτύπου Σχολής, ο εν λόγω Σύνδεσμος μετονομάστηκε σε Σύνδεσμο Αποφοίτων Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά, ονομασία την οποία φέρει μέχρι τις ημέρες μας. 

Στις 19 του μηνός Μαΐου του έτους 2000, μια ιδιαίτερης σημασίας συνάντηση έλαβε χώρα στην Ιωνίδειο Σχολή την οποία επισκέφθηκαν δεκαπέντε απόγονοι της οικογένειας των Ιωνιδών εξ Λονδίνου οι οποίοι μάλιστα δώρισαν στη Σχολή ένα αντίγραφο του παρακάτω εικονιζόμενου ζωγραφικού πίνακα του διάσημου βικτοριανού ζωγράφου και γλύπτη George Frederic Watts, ο οποίος παριστάνει τον γιο του Κωνσταντίνου Ιωνίδη, Αλέξανδρο με τη γυναίκα του Ευτέρπη και τα παιδιά τους. 

Ταυτόχρονα, κατόπιν σχετικής επιθυμίας - προσφοράς του δωρητή Jonathan Luke Ionides και της οικογένειάς του, καθιερώθηκε ετήσια απονομή κυπέλλου στον μαθητή ή στην μαθήτρια η οποία θα διαπρέπει στο ήθος και στην σχολική επίδοση. Επ' ευκαιρίας της επισκέψεως των απογόνων του Ιωνίδη, στην εκκλησία της Αγίας Τριάδος Πειραιώς τελέστηκε σχετικό μνημόσυνο. 

Στις 17 Φεβρουαρίου 2002, έλαβαν χώρα τα εγκαίνια των ιδιόκτητων εγκαταστάσεων του Συνδέσμου Αποφοίτων της Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά επί της οδού Πραξιτέλους 236, έναντι της Ελληνογαλλικής Σχολής Πειραιά "Ο Άγιος Παύλος". 

• Σύγχρονες Φωτογραφίες:

Η σύγχρονη όψη του κτιρίου της Ιωνιδείου Προτύπου Σχολής από τη συμβολή της λεωφόρου Ηρώων Πολυτεχνείου με την οδό Σωτήρος Διος:

Η Ιωνίδειος Σχολή, όπως διακρίνεται από την πλατεία Κοραή δίπλα στο Δημαρχείο της Πόλεως προ της ενάρξεως των έργων του Μετρό: 

Η Ιωνίδειος Πρότυπος Σχολή όπως καταγράφηκε με τηλεφακό τον Αύγουστο του έτους 2011:

Πανοραμικό πλάνο της πλατείας Κοραή προ της ενάρξεως των έργων του Μετρό - στο άκρο δεξιά η Ιωνίδειος Πρότυπος Σχολή:

Άποψη του ισογείου τμήματος της Ιωνιδείου Προτύπου Σχολής από τον πεζόδρομο Ιακώβου Δραγάτση:

Η Ιωνίδειος Πρότυπος Σχολή όπως καταγράφηκε φωτογραφικά την περίοδο των εορτών των Χριστουγέννων του έτους 2012:

Η Ιωνίδειος Πρότυπος Σχολή εν έτει 2015:

Άποψη της Ιωνιδείου Σχολής από τον πεζόδρομο Σωτήρος Διός το καλοκαίρι του έτους 2017: 

Το κτίριο της Ιωνιδείου Σχολής με τα ισόγεια καταστήματα - μεταξύ των οποίων το ιστορικό κατάστημα ένδυσης και υπόδησης της οικογένειας Ανδριανόπουλου (Andrianopoulos Fashion Store) - όπως καταγράφηκε από τη συμβολή της λεωφόρου Ηρώων Πολυτεχνείου με την πεζοδρομημένη οδό Ιακώβου Δραγάτση κατά το μήνα Δεκέμβριο του έτους 2020:

Δεκαπενταύγουστος του έτους 2021 στην έρημη πλατεία Κοραή με φόντο το κτίριο της Ιωνιδείου Σχολής Πειραιώς.

Διαβάστε σχετικά θέματα: 

Η "Πειραϊκή Ένωσις" των Αδελφών Ανδριανόπουλων

Το Α' Γυμνάσιο Αρρένων Πειραιά - Το Γυμνάσιο της πλατείας Κοραή

Β' Γυμνάσιο Αρρένων Πειραιώς - Η ιστορία του

Τα σχολεία της υδραίικης συνοικίας

Δημοτικό Σχολείο Ταγκόπουλου

Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.

Στοιχεία και πληροφορίες έχουν ληφθεί από τις κάτωθι πηγές:

• "Πειραϊκό Λεύκωμα", Στ. Καραμπερόπουλος, Εκδόσεις Κοινωνικής, Πειραιάς, 2010
• "Ιστορία του Πειραιώς από του 1833-1882 έτους" υπό Παντολέοντος Καμπούρογλου, Βιβλιοθήκη Ιστορικών Μελετών
• Ιστορικό Αρχείο Δήμου Πειραιά
• Ιωνίδειος Σχολή Πειραιά - Ιστορικά στοιχεία
• Ημερήσιος Τύπος - Οδηγοί Πόλεως

Φωτογραφίες: 

• Ασπρόμαυρες φωτογραφίες εποχής από τις ψηφιοποιημένες συλλογές του ΕΛΙΑ και από το "Πειραιάς 1834-1912", Σταματίνα Μαλικούτη, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς
• Οι ιστορικές φωτογραφίες παρατίθενται για εκπαιδευτικούς σκοπούς - κάθε νόμιμο δικαίωμα ανήκει στους νομίμους κατόχους αυτών.
• Όλες οι σύγχρονες φωτογραφίες του αφιερώματος ανήκουν στον γράφοντα το ιστολόγιο, διέπονται από κανόνες πνευματικής ιδιοκτησίας και προέρχονται από την προσωπική μου φωτογραφική σελίδα (ALL RIGHTS RESERVED).

• Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
• Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας