Pages

Κυριακή, Ιουλίου 14, 2013

ΟΔΟΣ ΜΟΡΓΚΕΝΤΑΟΥ [MORGENTHAU] [ΝΙΚΑΙΑ]

Οδός Πέτρου Ράλλη, στον παλαιό συνοικισμό της νέας Κοκκινιάς, της Νίκαιας, όπως εν τέλει επικράτησε να ονομάζεται μετά το 1940


Στη διασταύρωση της ως άνω κεντρικής οδού με την οδό Γέμελου, πίσω από τις φθαρμένες και μισό-κρεμασμένες σύγχρονες (;) πινακίδες ονοματοδοσίας, καρφωμένη σε ένα παλιό κτίριο, η πολυκαιρισμένη πινακίδα που αναγράφει "Οδός Μοργκεντάου", με την χαρακτηριστική αναγραφή του δίψηφου φωνήεντος "ου", να τραβάει την προσοχή του φωτογραφικού φακού.

ΟΔΟΣ ΜΟΡΓΚΕΝΤΑΟΥ
  • Herny Morgenthau
Ο δικηγόρος, επιχειρηματίας real estate και διπλωμάτης Henry Morgenthau (26 Απριλίου 1856 – 25 Νοεμβρίου 1946), γεννημένος στο Manhaimm της Γερμανίας αλλά εβραϊκής καταγωγής, μέλος του Δημοκρατικού Κόμματος, έγινε ευρύτερα γνωστός ως ο τέταρτος κατά σειρά Πρέσβης των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (ΗΠΑ) στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, μια θητεία η οποία διήρκεσε από το 1913 έως το 1916, επί προεδρίας Woodrow Wilson. Η θητεία του Morgenthau συνέπεσε με αρκετά ιστορικά και βαρύνουσας σημασίας γεγονότα της περιόδου του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και ο ίδιος άφησε το δικό του στίγμα σε διάφορες πτυχές της εποχής εκείνης.

Henry Morgenthau Sr. (Πηγή: Wikipedia)

Ως Πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Κωνσταντινούπολη, η κύρια ενασχόληση του Morgenthau, υπήρξε η διασφάλιση των διπλωματικών ισορροπιών με την Υψηλή Πύλη αλλά και η ασφάλεια των Αμερικανών πολιτών και των εν γένει χριστιανικών / εβραϊκών πληθυσμών που δραστηριοποιούνταν στην επικράτεια της Τουρκίας. Μετά την έναρξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Morgenthau δεν εγκατέλειψε την Κωνσταντινούπολη όπως η πλειοψηφία των ομολόγων του, καθώς οι ΗΠΑ παρέμειναν - ως γνωστόν - ουδέτερες. Ο Herny Morgenthau, ήδη ευαισθητοποιημένος από καιρού στο επονομαζόμενο "Αρμενικό Ζήτημα" και θερμός υπέρμαχος των συνταγματικών ελευθεριών και δικαιωμάτων του κάθε ανθρώπου, δε παρέμεινε αδρανής κατά την περίοδο των μεγάλων διωγμών και σφαγών του αρμενικού πληθυσμού κατά τα έτη 1914-1915. Βέβαια, παρ'όλες τις προσπάθειες του, τις εκτενείς αναφορές του και τα αποδεικτικά στοιχεία που είχε συγκεντρώσει, δεν κατάφερε να πείσει την κυβέρνηση των ΗΠΑ να πάρουν επίσημη στάση επί του θέματος.

Η Αμερικανική Πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη

Οι φωνές διαμαρτυρίας του Morgenthau σε διάφορες συναντήσεις υψηλού επιπέδου με αξιωματούχους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έπεφταν στο κενό ενώ η γενοκτονία των Αρμενίων συνεχιζόταν. Η ίδρυση ενός δημοσίου ταμείου, το οποίο συγκέντρωσε πάνω από 100 εκατομμύρια δολάρια την εποχή εκείνη, καθώς και η συνεχής προβολή του θέματος των διωγμών και της γενοκτονίας των Αρμενίων μέσα από την εφημερίδα των New York Times (χάρη στη φιλία που τον συνέδεε με τον εκδότη της εφημερίδας Adolph Ochs) ήταν μερικές από τις κινήσεις στις οποίες ο Morgenthau πρωτοστάτησε προτού παραιτηθεί από το αξίωμά του το 1916. Στο βιβλίο του "The Murder of a Nation", o Morgenthau παρουσιάζει την Τουρκία ως ένα φρικιαστικό μέρος, όπου όπως τόνιζε "και ο ίδιος έφτασε στα όρια του με αυτά που έζησε". Το ιστορικό / διπλωματικό / στρατιωτικό πλαίσιο εκείνης της εποχής καθώς και, όλες οι διαπραγματεύσεις του με τους αξιωματούχους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και όλα τα στοιχεία που ο ίδιος είχε συγκεντρώσει επί του Αρμενικού Ζητήματος, δημοσιεύτηκαν το 1918 σε ένα βιβλίο υπό τον τίτλο "Ambassador Morgenthau's Story".

Ο Morgenthau με τα εγγόνια του και τις κόρες του Σουηδού Πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη

Το 1918 ο Morgenthau σε δημόσιους λόγους του στις ΗΠΑ προειδοποιούσε ότι τόσο οι Έλληνες όσο και οι Ασσύριοι της Τουρκίας υπόκεινταν στους ίδιους διωγμούς και στα ίδια δεινά που είχαν υποστεί λίγα χρόνια πριν οι Αρμένιοι. Μετά τον Πόλεμο, ο Morgenthau ασχολήθηκε ενεργά με θέματα που αφορούσαν την παγκόσμια ειρήνη και ο ίδιος συμμετείχε σε πολλές διαπραγματεύσεις ως σύμβουλος, ειδικότερα σε θέματα που αφορούσαν την Μέση Ανατολή και την ανατολική Ευρώπη. Επίσης, ο Morgenthau συνεργάστηκε στενά με φιλανθρωπικά ιδρύματα που σχετίζονταν με πολεμικές συρράξεις και συναφή γεγονότα. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια ο Morgenthau συνεργάστηκε με την Κοινωνία των Εθνών (πρόδρομο του σημερινού ΟΗΕ), το Relief Committee for the Middle East, την ελληνική Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων και τον αμερικανικό Ερυθρό Σταυρό. Το 1919, ο Morgenthau ηγήθηκε της αποστολής των ΗΠΑ στην Πολωνία και συνέταξε το περίφημο Morgenthau Report ενώ το 1933, διετέλεσε εκπρόσωπος των ΗΠΑ στη Διάσκεψη της Γενεύης.

Το 1923 ο Morgenthau διορίστηκε πρόεδρος της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ) και έζησε το δράμα του προσφυγικού ελληνισμού μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και τις ανταλλαγές πληθυσμών από πρώτο χέρι. Κατά την παραμονή του στην Ελλάδα, ο Morgenthau διέθετε την ετήσια αποζημίωσή του (2.500 λίρες / χρόνο) υπέρ των προσφύγων. Ο Morgenthau, ως πρόεδρος της ΕΑΠ, στα τέλη του 1923, είχε να διαχειριστεί πάνω από 1 εκατομμύριο στρέμματα εθνικής γης καθώς και ένα δάνειο ύψους 10.000.000 αγγλικών λιρών. Με αυτά τα "εφόδια" έπρεπε να στηθούν ολόκληρα χωριά και συνοικισμοί, να ανοιχθούν πηγάδια, να στηθούν παράγκες, παραπήγματα και να οικοδομηθούν οικήματα ενώ ταυτόχρονα έπρεπε να αντιμετωπιστούν άμεσα τα προβλήματα επισιτισμού των προσφύγων αλλά και των διαφόρων ασθενειών και επιδημιών που εξαπλώνονταν στους πληθυσμούς από τον υποσιτισμό, τις κακουχίες, τα μολυσμένα ύδατα, τα έλη και τα θανατηφόρα κουνούπια. Εκθέσεις του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού αλλά και μαρτυρίες ιατρών εθελοντών, οι οποίοι κατέφθασαν στην Ελλάδα από πολλά μέρη του κόσμου και επισκέφθηκαν καταυλισμούς προσφύγων στην Μακεδονία, στη Θεσσαλία, στα νησιά του Αιγαίου και σε άλλα μέρη της ελληνικής επικράτειας, περιγράφουν με τα μελανότερα χρώματα τις τραγικές στιγμές που έζησε η Ελλάδα.

1925 - Η εμπορική οδός Μόργκενταου (Πηγή: Εικονογραφημένη της Ελλάδος)

Την ίδια εποχή άλλωστε, με την συνδρομή και του Morgenthau, στην Ελλάδα δραστηριοποιείται η γυναικεία οργάνωση των "Αμερικανίδων Κυριών" (American Women's Hospitals - AWH), οι οποίες με γενναίες εισφορές οικοδόμησαν πρόχειρα νοσοκομεία και σταθμούς πρώτων βοηθειών σε αρκετά μέρη της ελληνικής επικράτειας, εντός των προσφυγικών καταυλισμών. Στη Νέα Κοκκινιά, οι "Αμερικανίδες Κυρίες", έστησαν το 1926 ένα πρώτο λυόμενο νοσοκομείο στο οποίο εργάστηκαν εθελοντικά Αμερικανίδες δασκάλες που είχαν εγκαταλείψει τη Σμύρνη μαζί με τους πρόσφυγες αλλά και Έλληνες και ξένοι ιατροί, προσφέροντας τις ιατρικές τους υπηρεσίες στους πολύπαθους πρόσφυγες. Το 1928-1929, το Αμερικανικό Νοσοκομείο λειτουργούσε με 105 κρεβάτια, υπό την αιγίδα και τη διεύθυνση του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού Περιθάλψεως της Εγγύς Ανατολής, της γνωστής "Νηαρ Ηστ" (Near East). Μετά το 1937, το νοσοκομείο περιήλθε στο ελληνικό Δημόσιο και λειτούργησε ως Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Πειραιώς. Το μόνιμο οίκημα του νοσοκομείου στην Νίκαια κατεδαφίστηκε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και στη θέση του κτίστηκε σχολικό συγκρότημα όπου στεγάστηκε το Β' Γυμνάσιο και Λύκειο Νίκαιας.  Στη Νίκαια υφίσταται οδός που φέρει τιμητικά την ονομασία "Αμερικανίδων Κυριών" μέχρι τις ημέρες μας.

Από τη δράση των Αμερικανίδων Κυριών και των εθελοντών στη Μακεδονία

Από τη δράση των Αμερικανίδων Κυριών και των εθελοντών στη Μακεδονία

Νοσοκομείο στον προσφυγικό καταυλισμό στο Δουργούτι - ο σημερινός Νέος Κόσμος

Νοσοκομείο Αμερικανίδων Κυριών στη Νέα Κοκκινιά

Νοσοκομείο Αμερικανίδων Κυριών στη Νέα Κοκκινιά

Νοσοκομείο Αμερικανίδων Κυριών κάπου στη Μακεδονία

Ο Henry Morgenthau για την πολύπλευρη προσφορά του τιμήθηκε από διάφορες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, με ανώτατα παράσημα, μετάλλια και τιμητικά αξιώματα. Η σύζυγός του Josephine Sykes, οικοδόμησε με δική της πρωτοβουλία και χρηματοδότηση ένα Βρεφοκομικό και Παιδοκομικό Σταθμό στο Δήμο του Βύρωνα, ο οποίος έφερε το όνομά της: "Παιδικός Σταθμός Μοργκεντάου"

O Morgenthau στο Ζάππειο (;) ανάμεσα σε παιδιά ορφανοτροφείου

Το 1929, ο Morgenthau εξέδωσε ένα βιβλίο 330 σελίδων - το οποίο εξαντλήθηκε - με τον τίτλο "I Was Sent to Athens", μέσα από τα οκτώ κεφάλαια του οποίου παρουσιάζονται με τρόπο δεικτικό, συνοδεία πλήθους αποδεικτικών στοιχείων, το ιστορικό και διπλωματικό πλαίσιο προ της Μικρασιατικής Καταστροφής, οι σφαγές και η πυρπόληση της Σμύρνης, η συστηματική και επιδιωκόμενη γενοκτονία του ελληνικού στοιχείου της Μικράς Ασίας καθώς και το τραγικό κύμα προσφύγων που κατέκλυσε την Ελλάδα συνέπεια των παραπάνω.

Εξώφυλλο του βιβλίου "I Was Sent To Athens"

Αξίζει στο σημείο αυτό να σταθούμε σε ένα συγκεκριμένο σημείο του προαναφερομένου βιβλίου, πιο συγκεκριμένα στο κεφάλαιο 5, εκεί όπου ο Henry Morgenthau περιγράφει το γεγονός που κάποιοι άλλοι ανάξιοι λόγου αποκάλεσαν "συνωστισμό στην προκυμαία της Σμύρνης" ως εξής: 

[...] The Smyrna disaster of 1922 needs be only briefly mentioned here. It was the cause of the great exodus of all the Greeks of Asia Minor, but it happened so recently that many of the details are still fresh in the public memory. Let me itemize a few of these details:
The systematic burning of the Greek quarter of Smyrna by the Turkish troops under the very eye of Kemal;
The systematic slaughter of Greek men, women, and of children;
The organized looting of houses and churches; The unchecked, wholesale raping of women and young girls;
The segregation of all able-bodied Greek males from sixteen years of age to fifty, who were then driven inland, where practically all perished of forced labor, their destruction being hastened by starvation and assassination;
The deportation of the remaining women, children, and old men to Greece.[...]
Όσοι ενδιαφέρονται μπορούν να διαβάσουν όλο το βιβλίο σε ηλεκτρονική μορφή εδώ.

Συνολικά τα βιβλία τα οποία εξέδωσε ο Μorgenthau υπήρξαν τα κάτωθι:
  • Ambassador Morgenthau's Story (1918)
  • The Secrets of the Bosphorus (1918)
  • The Morgenthau Report (1919)
  • "All In a Lifetime" (1925)
  • I was sent to Athens (1929)
  • The Murder of a Nation (1918)
Στις μέρες μας (21ος αιώνας), η πάλαι ποτέ οδός Μόργκενταου στη Νίκαια έχει μετονομαστεί σε οδό Κώστα Γέμελου. Ο Κώστας Γέμελος (1908; - 1963) υπήρξε ένας μικρασιατικής καταγωγής δάσκαλος και δημοτικός σύμβουλος στη Νίκαια. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής, οργανώθηκε στο ΕΑΜ και πήρε μέρους στους αγώνες της Εθνικής Αντίστασης, όπου και διακρίθηκε. Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου στάλθηκε προς κράτηση στη Μακρόνησο. Στη συνέχεια σταδιοδρόμησε ως εκπαιδευτικός στην ιδιωτική εκπαίδευση, συμμετέχοντας σε τοπικές πολιτικές οργανώσεις στη Νίκαια όπου εκλέχθηκε δημοτικός σύμβουλος επί σειρά ετών. Το 1957, ο Κώστας Γέμελος πρότεινε στο Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Νικαίας τον επίσημο χαρακτηρισμό της 17ης Αυγούστου 1944 - ημερομηνία του ιστορικού Μπλόκου της Κοκκινιάς - ως "ημέρας τοπικής εξάρσεως και εθνικής ανατάσεως" ενώ πρωτοστάτησε στη δημιουργία του Ηρώου των Πεσόντων Νίκαιας στην πλατεία της Οσίας Ξένης το 1956

Διαβάστε σχετικά θέματα:


Κείμενο - Πηγές:

Το κείμενο είναι πρωτότυπο, προϊόν προσωπικής έρευνας, προσωπικής εργασίας και προσωπικών εκτιμήσεων.
Στοιχεία και πληροφορίες ελήφθησαν από τις κάτωθι πηγές:
  • Απαγορεύεται ρητά η χρήση, προβολή, αντιγραφή ή/και αναδημοσίευση με οποιοδήποτε τρόπο ή μέσο.
  • Όσοι παρανομούν διώκονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις του νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας.

2 σχόλια:

  1. ΟΙ ΑΓΡΑΜΜΑΤΟΙ ΒΛΑΧΟΔΗΜΑΡΧΟΙ (ΔΗΘΕΝ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΟΙ ,ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΣΕΠΗ ΔΕΞΙΑ)ΤΟ ΑΛΛΑΞΑΝ !!!
    ΑΛΑΤΖΟ.Ι.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Πολύ ωραία ανάρτηση. Έχω μόνο δύο ενστάσεις. Η οδός στη Νίκαια είναι προς τιμήν της συζύγου τού Ερρικου, της Ιωσηφίνας, και όχι προς τιμήν του ίδιου. Επίσης, γιατί έχει ιδιαίτερη βαρύτητα το ότι ήταν Εβραίος;

    ΑπάντησηΔιαγραφή